Γεωπολιτικό σκάκι στα Βαλκάνια

Η ευρωπαϊκή παγίδα για τις ΗΠΑ στα Σκόπια και η Ελλάδα

Του Αλέξανδρου Δρίβα

Η τραγωδία των πυρκαγιών μας έχει αναγκάσει να ενδοσκοπούμε. Αν θέλουμε να πορευτούμε παρέα με την αλήθεια όμως, πρέπει να αποδεχτούμε οτι η ζωή (και) στις διεθνείς σχέσεις, συνεχίζεται. Η Ελλάδα βρίσκεται πιο κοντά από ποτέ στην πιο κρίσιμη στιγμή της ιστορία της μετά το 1974 και την επαίσχυντη εισβολή του Αττίλα στην Κύπρο.

Το ζήτημα της περίφημης Συμφωνίας των Πρεσπών, δεν έχει να κάνει επί της ουσίας με όνομα. Είναι ένα ζήτημα που ανήκει στις εδαφικές διαφορές τις οποίες (σχεδόν πάντα) έχουν μεταξύ τους τα συνορεύοντα κράτη. Το ζήτημα όμως έχει και μια άλλη πτυχή. Αυτήν του λεγόμενου «διεθνούς παράγοντα». Το να επιχειρηθεί να αναλυθεί η αμερικανική στάση, είναι μάλλον ταμπού για τη χώρα μας η οποία μάλλον δεν έχει αναγνώσει καλά τους νέους συσχετισμούς των δυνάμεων στην περιοχή των Βαλκανίων αλλά και ευρύτερα, τους συσχετισμούς μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων.

Για τις ΗΠΑ, η επίλυση του Σκοπιανού με τον τρόπο που επιλύεται, όχι μόνο δεν αποτελεί προτεραιότητα αλλά θα επιφέρει και ζημιές. Ποιά επιχειρήματα τεκμηριώνουν οτι η Ε.Ε πάει ξανά να παγιδεύσει τις ΗΠΑ στα Βαλκάνια; Πώς σχετίζεται η Ελλάδα με αυτά;

Η Ε.Ε θέλει να μεταφέρει τις ευθύνες «θωράκισής» της στο ΝΑΤΟ

Την ώρα που μαίνεται ο πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Γερμανίας για το ποσοστό του ΑΕΠ που δαπανάται από το Βερολίνο στο ΝΑΤΟ , η Ε.Ε συνεχίζει ακάθεκτη να διεκδικεί από τις ΗΠΑ τα πάντα, χωρίς να δίνει τίποτε.


Οι διαφορές μεταξύ Ε.Ε και ΗΠΑ είναι τεράστιες και υπαρκτές εδώ και αρκετό καιρό. Μπορεί να είναι ελκυστικό το άλλοθι-πρόσχημα των Βρυξελλών για επιδείνωση των ευρω-αμερικανικών σχέσεων λόγω εκλογής Τραμπ, όμως τα γεγονότα δείχνουν πολύ διαφορετική εικόνα. Στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, στο ΔΝΤ, στο G-20 και στο ΝΑΤΟ, οι σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε είναι προβληματικές σε όλην την πρώτη στροφή του 21ου αιώνα. Ο μύθος του ενιαίου Ευρωατλαντικού κόσμου, έχει καταρριφθεί από τα ίδια γεγονότα εδώ και καιρό. Παρόλα αυτά, αρκετά λόμπις κάνουν ακόμη δουλειές πάνω σε αυτόν τον μύθο και έτσι, αναπόφευκτα συντηρείται.

Η γερμανική πολιτική δεσπόζει στην Ε.Ε. Η Γερμανία χρησιμοποιώντας τα αμερικανικά εργαλεία (ΝΑΤΟ, ΔΝΤ, Π.Ο.Ε, Ε.Ε) κατάφερε από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και μετά, να ασκήσει ιδιοκατοίκηση σε ενοικιασμένο χώρο.

Η χειραφέτηση της Ε.Ε δεν φαντάζει καλή ιδέα για τις ΗΠΑ οι οποίες επιθυμούν έλεγχο της ανατολικής πλευράς του Ατλαντικού, προκειμένου να έχουν το πλεονέκτημα στον Ειρηνικό.

Στην Ευρώπη, αυτή τη στιγμή παίζεται ένα παιχνίδι στο οποίο οι ΗΠΑ προσπαθούν να μη χάσουν. Ακούγονται πολλά για «Ευρωστρατό», για πυρηνική θωράκιση της Γερμανίας. Την ίδια ώρα, στις Βρυξέλλες πράττουν αντίθετα με τα όσα λένε. Συνεχίζουν να χρησιμοποιούν το ΝΑΤΟ προκειμένου να μειώσουν το ρίσκο νέων, αυθαίρετων και επικίνδυνων πολιτικών διεύρυνσης της Ε.Ε. Ενώ ο ίδιος ο κύριος Σόϊμπλε είχε παραδεχτεί πως η Ε.Ε οφείλει να ανασυγκροτηθεί και να προχωρήσει σε εμβάθυνση πολιτικών, ιδίως μετά το Brexit, η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία φαίνεται να δρα (μαζί με τη Γερμανία) με έναν τρόπο που μαρτυρά σαν κριτήρια λήψης απόφασης λόμπις από συγκεκριμένους οργανισμούς και γεωστρατηγική αδιαφορία. Πόσο καλή είναι η ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε; Ποιοι μύθοι την ακολουθούν; Γιατί οι ΗΠΑ διαφωνούν και πώς τελικά φαίνεται ότι συμφωνούν;

Πολύ μεγάλο παιχνίδι στην Ευρώπη

Ενδεικτικά των καιρών μας, είναι τα λόγια του κυρίου Μπάνον ο οποίος ετοιμάζει «think tank» στις Βρυξέλλες. Πυρήνας αυτού του ιδρύματος, θα είναι ο ευρωσκεπτικισμός. Όταν τον κατηγόρησαν για προώθηση ακροδεξιάς εκείνος είπε ότι ο εχθρός είναι ο Τζωρτζ Σόρος. Πρέπει λοιπόν να αντιληφθούμε πως δεν γίνεται ένας «πόλεμος» ανάμεσα σε κράτη (όχι μόνο ανάμεσα σε κράτη) ούτε καν ανάμεσα σε κυβερνητικά σχήματα. Ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους δεν μπορούμε να συλλάβουμε το χάος που πλαισιώνει τη σύγχρονη διεθνή πολιτική, είναι ότι συνεχίζουμε να την αξιολογούμε σα να ήταν επίπεδη. Συμμετρικά συμπεράσματα για ασύμμετρες καταστάσεις, μάλλον ελλείπουν ορθολογισμού. Οι ΗΠΑ πέρασαν μια κρίσιμη καμπή.

Η εκλογή του Τραμπ δεν σηματοδότησε μόνο την επικράτηση ενός outsider που μέσα σε μια εκλογική εκστρατεία κέρδισε δύο παραδοσιακές πολιτικές οικογένειες των ΗΠΑ (Bush, Clinton). Σηματοδοτεί και ένα bras de ferre μεταξύ ομάδων πίεσης, μεγάλων λόμπις τα οποία ατενίζουν τον κόσμο (επομένως, και τον διεθνή ρόλο των ΗΠΑ) πολύ διαφορετικά.

Στην περίπτωση της Συμφωνίας των Πρεσπών, η Ελλάδα δέχτηκε «συγχαρητήρια» για την στάση της απέναντι στο Σκοπιανό. Λίγες μέρες μετά, ο Τραμπ μίλησε απαξιωτικά για το τελευταίο κράτος που μπήκε στο ΝΑΤΟ, το Μαυροβούνιο. Πώς γίνεται την ώρα που η κυβέρνηση Τραμπ θεωρεί (κατά λέξη) πιο δύσκολη τη συζήτηση-συνύπαρξη σε μια Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ με άλλους συμμάχους από την αντίστοιχη με τη Ρωσία, να στηρίζει διεύρυνση του ΝΑΤΟ; Πώς γίνεται να διαδίδει οτι επιθυμεί νέα εποχή στις αμερικανορωσικές σχέσεις και την ίδια ώρα να ισχύουν κυρώσεις και «πόλεμος» επιρροής στα Βαλκάνια;

Τα πράγματα έχουν ως εξής: Η γραφειοκρατία που επιθυμεί σταδιακά να αλλάξει ο Τραμπ, δεν έχει αλλάξει προσώρας. Η νοοτροπία του αμερικανικού κράτους αναφορικά με το πώς σκέφτονται τον κόσμο, είναι σε μετάβαση. Οι άνθρωποι που πίστεψαν αφελώς σε μια άνευ όρων και περιορισμών παγκοσμιοποίηση, μολονότι απέτυχαν, προσπαθούν να επιβιώσουν πολιτικά και οικονομικά.

Οι ΗΠΑ έχουν απώλειες ισχύος και επιρροής στον κόσμο επειδή ακριβώς αυτά τα λόμπις, είχαν παραπληρωματικά και πολλές φορές, αντίθετα συμφέροντα με αυτά που ορίζουν οι γεωστρατηγικές επιταγές της Ουάσινγκτον.
Γιατί ένας ορθολογικός λήπτης απόφασης των ΗΠΑ να θέλει να διευρύνει το ΝΑΤΟ σε μια περιοχή που : έχει ήδη το πλεονέκτημα καθώς έχει κλειδώσει την Αδριατική στη Δύση.
Δεύτερον, οι ΗΠΑ όπως υποστηρίζει ο George Friedman παρεμβαίνουν στον κόσμο σε πολύ κρίσιμες περιστάσεις και μόνο αν διακυβεύονται ζωτικής σημασίας συμφέροντα. Πόσο μάλλον τώρα, που η Ουάσινγκτον έχει στραφεί στην Ασία.
Τρίτον, δεν είναι ξεκάθαρο –τουλάχιστον για την κυβέρνηση Τραμπ- το πόσο επιθυμεί τη διατήρηση του υφιστάμενου ΝΑΤΟ ή/και την διεύρυνσή του. Τέταρτον, ελάχιστα κράτη πληρώνουν 2%+ του ΑΕΠ τους στο ΝΑΤΟ. Η διεύρυνση με φτωχά κράτη, θα έφερνε περαιτέρω αναξιοπιστία ως προς την « οικονομική συνδρομή ασφάλειας».
Τέλος, οι ΗΠΑ σκέφτονται ότι η είσοδος στο ΝΑΤΟ των Δυτικών Βαλκανίων, αποτελεί μια ακόμη τρίπλα της Ε.Ε η οποία θέλει να αποφύγει το κόστος της ασφάλειας στην περιοχή.

Για να μιλήσουμε με ελληνικούς όρους, οι ΗΠΑ φοβούνται μήπως γίνει αυτό που έγινε και με την κρίση της ΕΖ, όπου το ΔΝΤ «εγκλωβίστηκε» σε ευρωπαϊκές υποθέσεις.

Άνοιξε ο ασκός του Αιόλου στα Βαλκάνια, με ελληνική υπαιτιότητα;

Όσο βαριά και αν διαβάζεται το ερώτημα αυτό, πιθανόν να έχει μια άβολη απάντηση. Η Ελλάδα έκανε πολύ μεγάλο λάθος, από τη στιγμή που αποφάσισε να «τζογάρει» στο Σκοπιανό πάνω σε μια τόσο ρευστή κατάσταση στην οποία εμπλέκονται ΗΠΑ, Ε.Ε, Ρωσία και Τουρκία. Ένα από τα βασικά αντεπιχειρήματα που αντιτείνουμε όσοι δεν πιστεύουμε στις «όποιες λύσεις» και δεν θεωρούμε τα εθνικά θέματα ως «βάρη», ήταν περιφερειακής φύσης.

Σύμφωνα με αυτό, η ταχεία λύση στο Σκοπιανό, θα άνοιγε την όρεξη σε όλα τα βαλκανικά κράτη που ρέπουν παραδοσιακά στον αλυτρωτισμό.

Η Ελλάδα όφειλε και οφείλει να περιμένει την κατάληξη των συσχετισμών ισχύος στην γειτονιά της.

Η Αλβανία αυτή τη στιγμή, αξιώνει κοινό πρόεδρο Τιράνων-Κοσσυφοπεδίου. Η Σερβία η οποία είναι και αυτή σε ευρωπαϊκή τροχιά για το 2025, διατηρεί ειδικές σχέσεις με τη Μόσχα. Οι αξιώσεις της Αλβανίας έχουν όμως ενδιαφέρον και από μια άλλη οπτική που αφορά και τη Συμφωνία των Πρεσπών. Η Αλβανία έχει αλυτρωτικές βλέψεις και στο Μαυροβούνιο. Αλβανία και Μαυροβούνιο, είναι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ.

Για τις ΗΠΑ (είναι κάτι που μπορεί να φέρει η Ελλάδα στο τραπέζι των συζητήσεων που αφορούν το μέλλον της περιοχής) θα είναι αφέλεια να πέσουν στην ευρωπαϊκή παγίδα και να βάλουν αλυτρωτισμούς που αφορούν μια υπο-περιφέρεια της Ευρώπης, εντός του ΝΑΤΟ και να εγγυώνται την ασφάλειά τους κάνοντας ταυτόχρονα τον «διαιτητή». Η καυστική ειρωνεία του Τραμπ για το Μαυροβούνιο, αποδεικνύει οτι οι ΗΠΑ, για λόγους που αφορούν τα αμερικανικά συμφέροντα έχουν αφιερωθεί σε ζωτικής σημασίας ζητήματα που αφορούν τις ευρωαμερικανικές σχέσεις, όπως είναι εμπορικά ζητήματα, το μέλλον των ευρωρωσικών σχέσεων, το σκληρό ή μαλακό Brexit και θέματα που αφορούν τις διμερείς σχέσεις των ΗΠΑ με συγκεκριμένα κράτη-μέλη της Ε.Ε, όπως είναι η Ελλάδα, η Γαλλία, η Ιταλία, η Πολωνία.

Οι συμμαχικές σχέσεις διέπονται κυρίως από το συστατικό του ανοικτού διαλόγου. Δεν έχουν οι σύμμαχοι την ίδια οπτική σε όλα τα ζητήματα. Έτσι είναι και οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις οι οποίες οφείλουν να χτιστούν πάνω στην αλήθεια και στην αμοιβαία κατανόηση.

Η Ελλάδα έχει υπέρ της, πιο πολύ από ποτέ άλλοτε, αδιάσειστα και αμιγώς γεωστρατηγικά επιχειρήματα τα οποία μπορούν να εισακουστούν στην Ουάσινγκτον.

Η προσπάθεια της κυβέρνησης Τραμπ αναφορικά με την εξωτερική πολιτική, είναι οι ΗΠΑ να επιστρέψουν στην εποχή των doctrines (αφήνοντας πίσω την εποχή Ομπάμα του no doctrine) και παράλληλα, να περιορίσουν όλες εκείνες τις ομάδες πίεσης οι οποίες δεν ενδιαφέρονται για την ευθυγράμμιση των οικονομικών συμφερόντων τους με τα συμφέροντα των ΗΠΑ.

Ας είμαστε σίγουροι πως αν η Αμερική αντιδρά με τόση αποφασιστικότητα για πρώτη φορά εναντίον της Τουρκίας, δεν είναι γιατί ο Τραμπ είναι ένας ηγέτης που δρα με το θυμικό. Είναι επειδή οι ΗΠΑ στρέφονται σταδιακά σε έναν ρεαλισμό στον οποίον αν τελικά, δε στραφούν, θα τους κοστίσει την πρωτοκαθεδρία στις διεθνείς υποθέσεις.

Πολλές άλλες αφορμές έχει δώσει η Τουρκία στις ΗΠΑ και θα μπορούσαμε να έχουμε δει αμερικανικά χαστούκια παρόμοια με τα όσα βλέπουμε αυτές τις μέρες, πάμπολλα. Αυτό που κρατούσε τις ΗΠΑ και τις έκανε να είναι ήπιες είναι γιατί ο πρόεδρος Ομπάμα, κάθε φορά που πήγαινε να ενταθεί το κλίμα σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας, έστελνε στην Κωνσταντινούπολη ή στην Άγκυρα τον πρώην αντιπρόεδρο Κέρι. Το σινιάλο αυτό, ερμηνευόταν από την Τουρκία ως κατευνασμός.

Ας έχουμε ανοικτά τα μάτια μας προς το μέλλον γιατί αυτό είναι που προσδιορίζει το παρόν. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία κάποια στιγμή θα τα βρουν σε πλειάδα ζητημάτων. Οι διαφορές μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας είναι πολλές. Ωστόσο, ζητήματα που αφορούν τα Βαλκάνια, την Ουκρανία και τη Συρία, είναι πολύ λιγότερο ακανθώδη θέματα από αυτά που αφορούν την Κορεατική Χερσόνησο, τις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας, Κίνας-Ρωσίας και βέβαια, το μεγάλο γεωπολιτικό ζήτημα των καιρών μας, το Ιράν. Τα πράγματα αλλάζουν, όπως πάντα άλλαζαν στη διεθνή πολιτική.

Κάποτε η Ρωσία έκανε τα πάντα για να ονομάσει τη χώρα των Σκοπίων ως «Μακεδονία». Σήμερα, η Μόσχα ανατριχιάζει στη σκέψη πως θα απωλέσει κάθε πολιτιστικό άλλοθι ώστε να ονομάζει «Σλάβους» τους Σκοπιανούς. Η ένταξη χωρών σε ευρωατλαντικές δομές σήμερα, δε λέει τίποτε για τη συλλογική ασφάλεια και για την αρμονία σχέσεων μεταξύ συμμάχων.

Με άλλα λόγια, η Ελλάδα και η Κύπρος είναι χώρες που πρέπει να κοιτούν πολιτικά γεγονότα πολύ σημαντικά, όπως αυτό που έγινε μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας στο Ελσίνκι. Αν έχουμε πιστέψει ότι ο Ψυχρός Πόλεμος αναβιώνει, τότε είμαστε εκτός πραγματικότητας. Αυτή η προδοσία απέναντι στην πραγματικότητα, είναι η μόνη προδοσία που θα μας καταλογιστεί. Ήδη 3 χώρες έχουν πει πως δεν βλέπουν με καλό μάτι την είσοδο των Σκοπίων στην Ε.Ε και μίλησαν για βέτο. Γαλλία, Ολλανδία και Δανία ακολουθούν απλώς τους καιρούς στους οποίους θα έπρεπε και εμείς να βρισκόμαστε, θεωρώντας πως η Ε.Ε, την ώρα που μοιάζει με ακυβέρνητο καράβι, το τελευταίο που θα έπρεπε να κοιτά, είναι η ένταξη προβληματικών χωρών εντός της.

* Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι PhD Cand. Ελληνοαμερικανικές σχέσεις”, Συντονιστής του Τομέα Ρωσίας-Ευρασίας και Ν/Α Ευρώπης στο ΙΔΙΣ – Συντονιστής στο Maritime and Seapower Analysis Group-ΕΛΙΣΜΕ
HellasJournal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση