Γράφει ο Νίκος Μελέτης
Χρειάστηκαν λιγότεροι από 24 μήνες από τον Νοέμβριο του 2011, όταν οι αναγνώστες του περιοδικού «ΤΙΜΕ» ανακήρυσσαν πρόσωπο της χρονιάς τον Ταγίπ Ερντογάν, μέχρι τη στιγμή που άρχισε η διαδικασία αποκαθήλωσης του ανθρώπου που πίστεψε ότι μπορεί να γίνει (και σχεδόν το πέτυχε) «Σουλτάνος» μιας μεγάλης και ισχυρής ισλαμικής Τουρκίας.
Η μεγάλη μάχη και σύγκρουση στην Τουρκία τώρα μόλις έχει ξεκινήσει και ο Ταγίπ Ερντογάν είναι ένας ιδιαίτερα σκληρός και ανθεκτικός παίκτης, καθώς αντλεί δύναμη από την ισχυρή επιρροή που ασκούν ακόμη ο δημαγωγικός λόγος του και η ισλαμική «ταυτότητά» του, σε ένα πολύ σημαντικό τμήμα του τουρκικού λαού.
Η μεγάλη μάχη και σύγκρουση στην Τουρκία τώρα μόλις έχει ξεκινήσει και ο Ταγίπ Ερντογάν είναι ένας ιδιαίτερα σκληρός και ανθεκτικός παίκτης, καθώς αντλεί δύναμη από την ισχυρή επιρροή που ασκούν ακόμη ο δημαγωγικός λόγος του και η ισλαμική «ταυτότητά» του, σε ένα πολύ σημαντικό τμήμα του τουρκικού λαού.
Οι καταιγιστικές εξελίξεις των τελευταίων δύο εβδομάδων, αποτέλεσμα σε μεγάλο βαθμό της σύγκρουσης για τη νομή της εξουσίας στη «μετακεμαλική» Τουρκία, μεταξύ του Τ. Ερντογάν ως πιο σημαντικού εκπροσώπου της «Εθνικής Αποψης» (Milli Gorus) και του Φετουλάχ Γκιουλέν και της «Κοινότητάς» του που εκπροσωπούν το φιλελεύθερο Ισλάμ της παράδοσης του Σαΐντ Νουρσί, δημιουργούν νέα εκρηκτικά δεδομένα στη γειτονική χώρα, που το 50% των πολιτών είναι σταθερά αντίθετο στην ισλαμική και αυταρχική ατζέντα του ΑΚΡ.
Η ευρωπαϊκή ατζέντα
Η σύγκρουση αυτή όμως δημιουργεί σοβαρές ανησυχίες όχι μόνο για τη σταθερότητα αλλά και για τον στρατηγικό προσανατολισμό της Τουρκίας, καθώς η τροπή της παρούσας κρίσης την απομακρύνει ακόμη περισσότερο από την ευρωπαϊκή ατζέντα της. Ο Ερντογάν ταυτίζει πλέον τον εαυτό του και την πολιτική τύχη του με την ίδια την τύχη της Τουρκίας, μια προσέγγιση ιδιαίτερα επικίνδυνη και εμφυλιοπολεμική, καθώς επιχειρεί να ενοχοποιήσει ως «αντεθνική» κάθε αποκάλυψη για τα σκάνδαλα της κυβέρνησής του, ακόμη και την άσκηση κριτικής προς την κυβερνητική πολιτική.
Σε συγκέντρωση του κόμματός του κάλεσε τους οπαδούς του να αγωνιστούν εναντίον όλων των «λόμπι του χάους» χαρακτηρίζοντας τη «νέα εποχή» τόσο σημαντική όσο και τον «Πόλεμο της Ανεξαρτησίας» (του Κεμάλ εναντίον του Ελληνικού Στρατού στη Μικρά Ασία).
Η «συνωμοσία αυτή δεν στρέφεται απλώς εναντίον του κυβερνώντος κόμματος και του πρωθυπουργού, αλλά εναντίον του έθνους των 76 εκατομμυρίων πολιτών», είπε ο Ερντογάν.
Ο Τούρκος ηγέτης βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα πρωτοφανές σκάνδαλο διαφθοράς το οποίο έχει αγγίξει τον στενό πυρήνα του κυβερνητικού επιτελείου του και απειλεί να του αφαιρέσει το πιο σημαντικό επιχείρημά του, αυτό του «Σταυροφόρου» της διαφάνειας και του αμείλικτου πολέμιου της διαφθοράς.
Ο Ταγίπ Ερντογάν, ύστερα από έντεκα χρόνια στην εξουσία και αφού πέτυχε τον άθλο της εξουδετέρωσης του πανίσχυρου κεμαλικού στρατιωτικού κατεστημένου, άρχισε εδώ και καιρό να μολύνεται από τον ιό της αλαζονείας.
Οι μεγαλοϊδεατισμοί για διεκδίκηση εκ μέρους της Τουρκίας περιφερειακού και παγκόσμιου ρόλου, οι εμμονές με φαραωνικά έργα όπως η διάνοιξη διώρυγας παράλληλης με τον Βόσπορο, το νέο αεροδρόμιο κ.ά., η αντίληψη ότι μπορεί με την ίδια άνεση να ζητά την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, ή στην Ενωση των «Πέντε της Σανγκάης», αλλά και να θέλει να υπαγορεύσει το πολιτικό σκηνικό της Αιγύπτου βάσει των επιθυμιών του, ήταν φαινόμενα ανησυχητικά.
Ρέποντας επικίνδυνα προς τον ιδιότυπο αυταρχισμό, τύπου Ασαντ και Μουμπάρακ, διανθισμένο με αρκετό Ισλάμ, ο Τ. Ερντογάν άρχισε να χάνει την επαφή με την πραγματικότητα, τόσο του διεθνούς περίγυρου όσο κυρίως του εσωτερικού της Τουρκίας, κάτι που έγινε ακόμη πιο φανερό με τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων στο πάρκο Γκεζί τον Ιούνιο… Τώρα και πάλι καταφεύγει σε μια σκληρή διχαστική ρητορική, ανακαλύπτοντας εχθρούς και συνωμοσίες για να δικαιολογήσει τα σκάνδαλα και τις ωμές παρεμβάσεις του στη λειτουργία της Δικαιοσύνης και της Αστυνομίας.
Την Παρασκευή από το πανεπιστήμιο του Σαγγάριου ο Τ. Ερντογάν επιτέθηκε εναντίον της Δικαιοσύνης, κατηγορώντας την ότι εκπροσωπεί την «παλιά Τουρκία» και απειλώντας τους «δικαστές ότι θα δικαστούν από το Εθνος»…
Ενώ υπαγόρευσε την παραίτηση υπουργών του και μάλιστα εκ των στενότερων συνεργατών του, την ίδια στιγμή αρνείται ότι υπάρχει το οποιοδήποτε σκάνδαλο αποδίδοντας όλα όσα συμβαίνουν στην Τουρκία σε μια διεθνή συνωμοσία.
Βλέπει παντού «εχθρούς»
Καταγγέλλει ως συνωμοσίες εναντίον της Τουρκίας, κάθε κριτική που ασκείται στην κυβέρνησή του, ενώ έχει ανακαλύψει έναν κατάλογο «εχθρών» για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις από την αποκάλυψη των σκανδάλων αυτών που συγκλονίζουν την Τουρκία.
Το «επιχείρημά» του είναι ότι η Τουρκία μπήκε στο «μάτι» όσων έχασαν από την οικονομική ανάπτυξή της, το λόμπι των επιτοκίων όπως αρέσκεται να το ονομάζει, που σύμφωνα με δικούς του υπολογισμούς έχασε 642 δισ. λίρες, τα οποία έτσι κέρδισε η Τουρκία.
Δεν είναι όμως μόνο το λόμπι των επιτοκίων, αλλά, όπως το κωδικοποίησε η «Χουριέτ», οι «συνωμότες» είναι οι ΗΠΑ, το εβραϊκό λόμπι, οι σπείρες και οι συμμορίες, ο παράγοντας του Γκεζί, τα ΜΜΕ, τα ΜΜΕ του εξωτερικού, το λόμπι του αίματος (που δεν θέλει την ειρήνευση με το PKK) και φυσικά η «Κοινότητα» Γκιουλέν.
Οι επόμενες εβδομάδες είναι καθοριστικές για τον Τ. Ερντογάν, καθώς θα αποδειχθεί πόσο βαθιές είναι οι ρίζες της «Κοινότητας» των γκιουλενιστών στη Δικαιοσύνη και την Αστυνομία.
Κι αν θα μπορέσει να τους αντιμετωπίσει και να εγκαταστήσει τον βαθύ Ερντογανικό μηχανισμό σε όλη την κρατική μηχανή, ώστε πλέον να μπορεί να ελέγξει κάθε αντίδραση και εκτός της κυβέρνησης αλλά και εντός του κόμματός του.
Εφόσον όμως οι γκιουλενιστές που κατόρθωσαν να τυλίξουν σε «μια κόλλα χαρτί» το μέχρι πρότινος πανίσχυρο στρατιωτικό κατεστημένο, αντέξουν την πίεση του Ερντογάν, τότε πιθανόν οι αποκαλύψεις να πάρουν καταιγιστικό χαρακτήρα και να συμπαρασύρουν και τον ίδιο τον Ερντογάν, που πεισματικά επιμένει ότι δεν υπάρχει σκάνδαλο, αλλά όλα είναι αποκυήματα της φαντασίας και σενάρια των «συνωμοτών».
Δυσαρέσκεια στο κόμμα – Κρατάει αποστάσεις ο Γκιουλ
Στο ίδιο το ΑΚΡ που σημειώθηκαν αποχωρήσεις και διαγραφές βουλευτών και στελεχών υπάρχει έντονο κλίμα δυσαρέσκειας στη μερίδα των στελεχών που βλέπουν να διαμορφώνεται μια αυταρχική εξουσία και στο εσωτερικό του κόμματος.
Από αυτήν την τάση δεν πρέπει να εξαιρεθεί και ο ίδιος ο πρόεδρος της χώρας και συνιδρυτής του ΑΚΡ Αμπντουλάχ Γκιουλ που από τα επεισόδια στο Γκεζί έχει διαφοροποιηθεί αρκετές φορές από επιλογές του Τ. Ερντογάν. Εξάλλου, ο νυν πρόεδρος θα επιθυμούσε, όπως έχει αφήσει ο ίδιος να εννοηθεί, να είναι και πάλι υποψήφιος για τη θέση του προέδρου εφόσον ο Τ. Ερντογάν για κάποιον λόγο δεν διεκδικήσει τη θέση αυτή.
Καθώς ο Ερντογάν θα συνεχίσει, εν όψει και των δημοτικών εκλογών της 30ής Μαρτίου, να δίνει τη μάχη του μπαλκονιού, ο Α. Γκιουλ αλλά και ένα πολιτικό και οικονομικό σύστημα που έχει αρχίσει να ενοχλείται από τις «τρέλες» του Ερντογάν, θα καιροφυλακτεί για το ενδεχόμενο να επιβληθεί από τις εξελίξεις η ανάγκη για μια «ήπια και συμβιβαστική» υποψηφιότητα. Το ερώτημα είναι εάν ο Τ. Ερντογάν, που ονειρεύεται ακόμη ότι το 2023 θα σηματοδοτήσει την επανίδρυση του τουρκικού κράτους, εκατό χρόνια μετά την ίδρυσή του από τον Κεμάλ Ατατούρκ, θα είναι πρόθυμος να αποδεχθεί την πρόωρη συνταξιοδότησή του.
Καμπανάκι για την οικονομία
Εν τω μεταξύ, εικόνες από το (πρόσφατο) παρελθόν θύμισε τις ημέρες αυτές η τουρκική οικονομία, καθώς η ισοτιμία της τουρκικής λίρας κατέρρευσε σε ιστορικά χαμηλά έναντι του δολαρίου και του ευρώ, ενώ τα CDS κτύπησαν τις υψηλότερες τιμές των τελευταίων 18 μηνών.
Το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης έπεσε σε χαμηλό 17μήνου, ενώ έντονη ήταν η ανησυχία ξένων επενδυτών για τον κύκλο αβεβαιότητας στον οποίο εισέρχεται η Τουρκία. Οι πρώτες τρεις ημέρες της κρίσης, σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομίας Α. Μπαμπατσάν, είχαν στοιχίσει σχεδόν 1,5 δισ. δολ. στην τράπεζα Halkbank και 20 δισ. δολάρια στην τουρκική οικονομία.
Ενδεικτική του κλίματος όμως ήταν η παρέμβαση του προέδρου της Τουρκικής Ενωσης Βιομηχάνων (TUSIAD) Μουχαρέμ Γιλμάζ που επεσήμανε την ανάγκη να αναζωογονηθεί η σχέση της Τουρκίας με την Ε.Ε., για την προώθηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, που είναι απαραίτητες για την εμπέδωση των δημοκρατικών αρχών στη χώρα και την επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης.
Η ευρωπαϊκή ατζέντα
Η σύγκρουση αυτή όμως δημιουργεί σοβαρές ανησυχίες όχι μόνο για τη σταθερότητα αλλά και για τον στρατηγικό προσανατολισμό της Τουρκίας, καθώς η τροπή της παρούσας κρίσης την απομακρύνει ακόμη περισσότερο από την ευρωπαϊκή ατζέντα της. Ο Ερντογάν ταυτίζει πλέον τον εαυτό του και την πολιτική τύχη του με την ίδια την τύχη της Τουρκίας, μια προσέγγιση ιδιαίτερα επικίνδυνη και εμφυλιοπολεμική, καθώς επιχειρεί να ενοχοποιήσει ως «αντεθνική» κάθε αποκάλυψη για τα σκάνδαλα της κυβέρνησής του, ακόμη και την άσκηση κριτικής προς την κυβερνητική πολιτική.
Σε συγκέντρωση του κόμματός του κάλεσε τους οπαδούς του να αγωνιστούν εναντίον όλων των «λόμπι του χάους» χαρακτηρίζοντας τη «νέα εποχή» τόσο σημαντική όσο και τον «Πόλεμο της Ανεξαρτησίας» (του Κεμάλ εναντίον του Ελληνικού Στρατού στη Μικρά Ασία).
Η «συνωμοσία αυτή δεν στρέφεται απλώς εναντίον του κυβερνώντος κόμματος και του πρωθυπουργού, αλλά εναντίον του έθνους των 76 εκατομμυρίων πολιτών», είπε ο Ερντογάν.
Ο Τούρκος ηγέτης βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα πρωτοφανές σκάνδαλο διαφθοράς το οποίο έχει αγγίξει τον στενό πυρήνα του κυβερνητικού επιτελείου του και απειλεί να του αφαιρέσει το πιο σημαντικό επιχείρημά του, αυτό του «Σταυροφόρου» της διαφάνειας και του αμείλικτου πολέμιου της διαφθοράς.
Ο Ταγίπ Ερντογάν, ύστερα από έντεκα χρόνια στην εξουσία και αφού πέτυχε τον άθλο της εξουδετέρωσης του πανίσχυρου κεμαλικού στρατιωτικού κατεστημένου, άρχισε εδώ και καιρό να μολύνεται από τον ιό της αλαζονείας.
Οι μεγαλοϊδεατισμοί για διεκδίκηση εκ μέρους της Τουρκίας περιφερειακού και παγκόσμιου ρόλου, οι εμμονές με φαραωνικά έργα όπως η διάνοιξη διώρυγας παράλληλης με τον Βόσπορο, το νέο αεροδρόμιο κ.ά., η αντίληψη ότι μπορεί με την ίδια άνεση να ζητά την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, ή στην Ενωση των «Πέντε της Σανγκάης», αλλά και να θέλει να υπαγορεύσει το πολιτικό σκηνικό της Αιγύπτου βάσει των επιθυμιών του, ήταν φαινόμενα ανησυχητικά.
Ρέποντας επικίνδυνα προς τον ιδιότυπο αυταρχισμό, τύπου Ασαντ και Μουμπάρακ, διανθισμένο με αρκετό Ισλάμ, ο Τ. Ερντογάν άρχισε να χάνει την επαφή με την πραγματικότητα, τόσο του διεθνούς περίγυρου όσο κυρίως του εσωτερικού της Τουρκίας, κάτι που έγινε ακόμη πιο φανερό με τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων στο πάρκο Γκεζί τον Ιούνιο… Τώρα και πάλι καταφεύγει σε μια σκληρή διχαστική ρητορική, ανακαλύπτοντας εχθρούς και συνωμοσίες για να δικαιολογήσει τα σκάνδαλα και τις ωμές παρεμβάσεις του στη λειτουργία της Δικαιοσύνης και της Αστυνομίας.
Την Παρασκευή από το πανεπιστήμιο του Σαγγάριου ο Τ. Ερντογάν επιτέθηκε εναντίον της Δικαιοσύνης, κατηγορώντας την ότι εκπροσωπεί την «παλιά Τουρκία» και απειλώντας τους «δικαστές ότι θα δικαστούν από το Εθνος»…
Ενώ υπαγόρευσε την παραίτηση υπουργών του και μάλιστα εκ των στενότερων συνεργατών του, την ίδια στιγμή αρνείται ότι υπάρχει το οποιοδήποτε σκάνδαλο αποδίδοντας όλα όσα συμβαίνουν στην Τουρκία σε μια διεθνή συνωμοσία.
Βλέπει παντού «εχθρούς»
Καταγγέλλει ως συνωμοσίες εναντίον της Τουρκίας, κάθε κριτική που ασκείται στην κυβέρνησή του, ενώ έχει ανακαλύψει έναν κατάλογο «εχθρών» για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις από την αποκάλυψη των σκανδάλων αυτών που συγκλονίζουν την Τουρκία.
Το «επιχείρημά» του είναι ότι η Τουρκία μπήκε στο «μάτι» όσων έχασαν από την οικονομική ανάπτυξή της, το λόμπι των επιτοκίων όπως αρέσκεται να το ονομάζει, που σύμφωνα με δικούς του υπολογισμούς έχασε 642 δισ. λίρες, τα οποία έτσι κέρδισε η Τουρκία.
Δεν είναι όμως μόνο το λόμπι των επιτοκίων, αλλά, όπως το κωδικοποίησε η «Χουριέτ», οι «συνωμότες» είναι οι ΗΠΑ, το εβραϊκό λόμπι, οι σπείρες και οι συμμορίες, ο παράγοντας του Γκεζί, τα ΜΜΕ, τα ΜΜΕ του εξωτερικού, το λόμπι του αίματος (που δεν θέλει την ειρήνευση με το PKK) και φυσικά η «Κοινότητα» Γκιουλέν.
Οι επόμενες εβδομάδες είναι καθοριστικές για τον Τ. Ερντογάν, καθώς θα αποδειχθεί πόσο βαθιές είναι οι ρίζες της «Κοινότητας» των γκιουλενιστών στη Δικαιοσύνη και την Αστυνομία.
Κι αν θα μπορέσει να τους αντιμετωπίσει και να εγκαταστήσει τον βαθύ Ερντογανικό μηχανισμό σε όλη την κρατική μηχανή, ώστε πλέον να μπορεί να ελέγξει κάθε αντίδραση και εκτός της κυβέρνησης αλλά και εντός του κόμματός του.
Εφόσον όμως οι γκιουλενιστές που κατόρθωσαν να τυλίξουν σε «μια κόλλα χαρτί» το μέχρι πρότινος πανίσχυρο στρατιωτικό κατεστημένο, αντέξουν την πίεση του Ερντογάν, τότε πιθανόν οι αποκαλύψεις να πάρουν καταιγιστικό χαρακτήρα και να συμπαρασύρουν και τον ίδιο τον Ερντογάν, που πεισματικά επιμένει ότι δεν υπάρχει σκάνδαλο, αλλά όλα είναι αποκυήματα της φαντασίας και σενάρια των «συνωμοτών».
Δυσαρέσκεια στο κόμμα – Κρατάει αποστάσεις ο Γκιουλ
Στο ίδιο το ΑΚΡ που σημειώθηκαν αποχωρήσεις και διαγραφές βουλευτών και στελεχών υπάρχει έντονο κλίμα δυσαρέσκειας στη μερίδα των στελεχών που βλέπουν να διαμορφώνεται μια αυταρχική εξουσία και στο εσωτερικό του κόμματος.
Από αυτήν την τάση δεν πρέπει να εξαιρεθεί και ο ίδιος ο πρόεδρος της χώρας και συνιδρυτής του ΑΚΡ Αμπντουλάχ Γκιουλ που από τα επεισόδια στο Γκεζί έχει διαφοροποιηθεί αρκετές φορές από επιλογές του Τ. Ερντογάν. Εξάλλου, ο νυν πρόεδρος θα επιθυμούσε, όπως έχει αφήσει ο ίδιος να εννοηθεί, να είναι και πάλι υποψήφιος για τη θέση του προέδρου εφόσον ο Τ. Ερντογάν για κάποιον λόγο δεν διεκδικήσει τη θέση αυτή.
Καθώς ο Ερντογάν θα συνεχίσει, εν όψει και των δημοτικών εκλογών της 30ής Μαρτίου, να δίνει τη μάχη του μπαλκονιού, ο Α. Γκιουλ αλλά και ένα πολιτικό και οικονομικό σύστημα που έχει αρχίσει να ενοχλείται από τις «τρέλες» του Ερντογάν, θα καιροφυλακτεί για το ενδεχόμενο να επιβληθεί από τις εξελίξεις η ανάγκη για μια «ήπια και συμβιβαστική» υποψηφιότητα. Το ερώτημα είναι εάν ο Τ. Ερντογάν, που ονειρεύεται ακόμη ότι το 2023 θα σηματοδοτήσει την επανίδρυση του τουρκικού κράτους, εκατό χρόνια μετά την ίδρυσή του από τον Κεμάλ Ατατούρκ, θα είναι πρόθυμος να αποδεχθεί την πρόωρη συνταξιοδότησή του.
Καμπανάκι για την οικονομία
Εν τω μεταξύ, εικόνες από το (πρόσφατο) παρελθόν θύμισε τις ημέρες αυτές η τουρκική οικονομία, καθώς η ισοτιμία της τουρκικής λίρας κατέρρευσε σε ιστορικά χαμηλά έναντι του δολαρίου και του ευρώ, ενώ τα CDS κτύπησαν τις υψηλότερες τιμές των τελευταίων 18 μηνών.
Το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης έπεσε σε χαμηλό 17μήνου, ενώ έντονη ήταν η ανησυχία ξένων επενδυτών για τον κύκλο αβεβαιότητας στον οποίο εισέρχεται η Τουρκία. Οι πρώτες τρεις ημέρες της κρίσης, σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομίας Α. Μπαμπατσάν, είχαν στοιχίσει σχεδόν 1,5 δισ. δολ. στην τράπεζα Halkbank και 20 δισ. δολάρια στην τουρκική οικονομία.
Ενδεικτική του κλίματος όμως ήταν η παρέμβαση του προέδρου της Τουρκικής Ενωσης Βιομηχάνων (TUSIAD) Μουχαρέμ Γιλμάζ που επεσήμανε την ανάγκη να αναζωογονηθεί η σχέση της Τουρκίας με την Ε.Ε., για την προώθηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, που είναι απαραίτητες για την εμπέδωση των δημοκρατικών αρχών στη χώρα και την επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης.
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
