Λευκορωσία 2020: Γεωστρατηγικό Déjà Vu στην Ανατολική Ευρώπη;

Μεγάλες δυνάμεις και σφαίρες επιρροής

Τα αιματηρά γεγονότα που εκτυλίσσονται στην περιοχή της Λευκορωσίας έχουν δημιουργήσει έντονη αναταραχή και ανησυχία, καθώς ο αντίκτυπος που έχουν προκαλέσει σχετίζεται, τόσο με ζητήματα αμιγώς δημοκρατικά, όσο και με συσχετισμούς ισχύος εντός της Ανατολικής Ευρώπης. Η πρόσφατη αμφισβητούμενη επανεκλογή του Προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο, με ποσοστό 80,1% έχει ξεσπάσει πλήθος διαδηλώσεων στο εσωτερικό του κράτους, αλλά και ποικίλες αντιδράσεις από τους διεθνείς δρώντες.

Εξετάζοντας το θέμα υπό το πρίσμα της γεωστρατηγικής, η Λευκορωσία είναι ένα κράτος με έντονο ενδιαφέρον, εφόσον η τοποθεσία στην οποία έγκειται της προσδίδει αυξημένη γεωπολιτική αξία. Ύστερα από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και την κατάρρευση του διπολισμού η Λευκορωσία συνιστά μια ζώνη προστασίας για τη Ρωσία, η οποία, εδώ και χρόνια, υφίσταται έντονα το αίσθημα της περικύκλωσης από το ΝΑΤΟ.

Μάλιστα, στο πρόσφατο διάστημα, ο Πρόεδρος της Λευκορωσίας έκανε λόγο για στρατιωτική ανάπτυξη της συμμαχίας στα δυτικά σύνορα της χώρας, με τανκς και αεροπλάνα, ισχυρισμός που διαψεύσθηκε έντονα από τον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου. Με αφορμή το εξής συμβάν, η Ρωσία επωφελούμενη της κατάστασης, έσπευσε να εξασφαλίσει την στρατιωτική αρωγή της προς το κράτος της Λευκορωσίας, σε περίπτωση που αυτή θεωρηθεί απαραίτητη. Εν ολίγοις, ο κοινός τρόπος με τον οποίο τα δύο γειτονικά κράτη αντιλαμβάνονται το αίσθημα της απειλής, σκιαγραφεί και την από κοινού αντιμετώπιση σε ό,τι αφορά την ασφάλειά τους.


Η γεωστρατηγική σημασία της Λευκορωσίας αποτελεί έναν εκ τους λόγους, για τους οποίους η Ρωσία δεν άσκησε κριτική απέναντι στην επανεκλογή Λουκασένκο. Αντιθέτως, τα κράτη της Δύσης καταδίκασαν το εκλογικό αποτέλεσμα, αφήνοντας να αναμένεται η επερχόμενη επιβολή κυρώσεων.

Σε επίπεδο Μεγάλων Δυνάμεων, η Ρωσία και η Κίνα ήταν εκείνες που χαιρέτησαν τον επανεκλεγέντα Πρόεδρο και τον συνεχάρησαν για τη νίκη του, αγνοώντας τις διεθνείς αντιδράσεις. Εκ πρώτης όψεως, τα δύο αυτά κράτη φαίνονται να συγκλίνουν με το αυταρχικό καθεστώς της Λευκορωσίας, εφόσον οι πρακτικές που το καθένα εφαρμόζει στο εσωτερικό του προσομοιάζουν με εκείνες του Λουκασένκο. Η ιδιάζουσα αντίληψη της έννοιας της δημοκρατίας από τα εν λόγω κράτη προσφέρει σε αυτά μια πρώτη ερμηνεία της στάσης τους απέναντι στο περιστατικό.

Σε ό,τι αφορά την Κίνα, η χώρα αποσκοπεί στο να διατηρεί θετικό πρόσημο στις σχέσεις της με την Λευκορωσία, εφόσον αυτό εξυπηρετεί πρωτίστως τους οικονομικούς της σχεδιασμούς. Μεταξύ των δραστηριοτήτων που αναπτύσσουν τα δύο κράτη, εκείνη που ξεχωρίζει έντονα είναι το βιομηχανικό πάρκο “GreatStone”, για την υλοποίηση του οποίου το Πεκίνο έχει χρηματοδοτήσει αξιοσημείωτα ποσά.

Για τη Ρωσία, οι σχέσεις της με την Λευκορωσία καθίστανται ελαφρώς πιο περίπλοκες, μιας και το Κρεμλίνο αποτελεί τον μοναδικό πάροχο ενέργειας για εκείνη, παρότι η ίδια καταβάλλει έντονες προσπάθειες για την διαφοροποίησή της. Σε ό,τι αφορά την Λευκορωσία, αλλά και έτερα κράτη της περιοχής, το σοβιετικό τους παρελθόν τα ακολουθεί και στην παρούσα χρονική στιγμή. Σαφώς, δεν πρόκειται περί μοιρολατρίας, αλλά περί απτής πραγματικότητας, καθώς η Ρωσία επιδιώκει την πάση θυσία πρόσδεσή τους στη δική της σφαίρα επιρροής. Πέραν των διαχρονικών δηλώσεων του Βλάντιμιρ Πούτιν περί της στρατηγικής ασφάλειας που προσέφερε η Σοβιετική Ένωση στην περιοχή, οι κινήσεις του Προέδρου σε περιφερειακό επίπεδο καταδεικνύουν πως η Ρωσία δημιουργεί σταδιακά τη δική της ”ομπρέλα προστασίας” απέναντι στη στρατιωτική απειλή της Δύσης.

Με πρωταρχικό παράδειγμα τα γεγονότα που είχαν συμβεί το 2008 στις περιοχές της Νότιας Οσσετίας και της Αμπχαζίας, τα οποία και είχαν χαρακτηρισθεί από τη Μόσχα ως ειρηνευτικές ενέργειες, η Ουκρανική κρίση το 2014 ήρθε να επισφραγίσει την ρωσική κυριαρχία εντός της περιοχής. Οι διαδηλώσεις που είχαν προκληθεί έναντι του τότε Προέδρου Γιανουκόβιτς, οι οποίες τελικώς κατέληξαν στην καθαίρεσή του από το αξίωμα, αλλά και η στρατιωτική ανάμειξη της Ρωσίας στην Ουκρανία, με αποκορύφωμα την προσάρτηση της Κριμαίας, επιβεβαιώνουν στο μέγιστο βαθμό την ισχύ και την επιρροή που διατηρεί η Ρωσία στα κράτη του μετασοβιετικού χώρου.

Ενδεχομένως, η Λευκορωσία να αποτελεί το επόμενο πεδίο δράσης της Ρωσίας στην Ανατολική Ευρώπη. Οι προσαγωγές στις οποίες προχώρησαν τον Ιούλιο οι αρχές της Λευκορωσίας, έναντι 33 μισθοφόρων της Ομάδας Wagner, θα μπορούσαν να τύχουν διττής ερμηνείας. Από τη μια πλευρά, το περιστατικό θα μπορούσε να αξιοποιηθεί από τον ίδιο τον Λουκασένκο, ως έμπρακτη απόδειξη της υπεράσπισης της εθνικής κυριαρχίας της χώρας του, ενώ από την άλλη πλευρά θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως επίδειξη ισχύος από μέρους της Μόσχας, η οποία έχει την ικανότητα να χρησιμοποιεί υβριδικά μέσα για την ανάμειξή της σε τρίτα κράτη, χωρίς να θίγεται το κύρος της ίδιας.

Σε κάθε περίπτωση, η στάση της Ρωσίας απέναντι στο κύμα διαδηλώσεων που έχει προκληθεί έναντι του Λουκασένκο δύναται να καθορίσει εκ νέου τις ισορροπίες και τους συσχετισμούς δυνάμεων εντός της περιφέρειας. Πιθανώς, το απαισιόδοξο σενάριο της υπόθεσης να φέρει στο προσκήνιο ένα Déjà Vu που θα θυμίζει σε μεγάλο βαθμό τις κρίσεις που έχει γνωρίσει η Ανατολική Ευρώπη τα τελευταία χρόνια.

Κωνσταντίνα Τσάκαλου
Ερευνήτρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, στον Τομέα Ρωσίας, Ευρασίας και Νότιο-Ανατολικής Ευρώπης, στην Ομάδα της Εξωτερικής Πολιτικής
HuffingtonPost


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση