Tα τέσσερα μεγάλα πρόβληματα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής

Η γειτονιά είναι φωτιά!

Του Αλέξανδρου Δρίβα

Αρκετά πράγματα συμβαίνουν τον τελευταίον καιρό και όχι μόνο αναφορικά με τα ελληνοτουρκικά. Ο κόσμος αλλάζει και αυτό είναι οφθαλμοφανές σε κάθε περιφέρεια του πλανήτη. Αυτή η αλλαγή είναι συστημική και τα κέντρα ισχύος πληθαίνουν.

Κάθε κράτος σε αυτήν τη διαδικασία αλλαγής, προσπαθεί να επωφεληθεί από αυτήν τη ρευστότητα. Αυτή η διαδικασία αλλαγής έχει ξεκινήσει λίγο λιγότερο από τρεις δεκαετίες και φτάνει στο αποκορύφωμά της.

Το μεγάλο πρόβλημα της Ελλάδας είναι ότι δεν έκανε για τρεις δεκαετίες αυτό που έκανε η Τουρκία. Επαναπροσδιορισμό του ρόλου της σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Παρόλο που η παρούσα κρίση στα ελληνοτουρκικά δε μας επιτρέπει να οικοδομήσουμε μέσα σε μέρες όσα δεν κάναμε χρόνια, είναι απαραίτητο να έχουμε υπόψιν μας τις προτεραιότητες που οφείλουμε να θέσουμε σαν έθνος μόλις αυτή η κρίση εκτονωθεί.

Ποια είναι τα μεγάλα μας προβλήματα στην εξωτερική πολιτική και πώς θα τα λύσουμε χωρίς μηδενισμούς;

Η Ελλάδα από το 2009 και μετά οικοδόμησε μια σταθερή περιφερειακή πολιτική η οποία παρουσιάζει αξιοσημείωτη σταθερότητα και σαφώς, στρατηγικά χαρακτηριστικά. Για δύο δεκαετίες (μέχρι το ξέσπασμα της κρίσης του 2009-2010) η Ελλάδα κυριολεκτικά ”περιφερόταν” ανέμελη στα θέματα εξωτερικής πολιτικής.

Μια ματιά στις ακαδημαϊκές ύλες μελέτης συναφών αντικειμένων θα μας έπειθε οτι κάτι δεν πηγαίνει καλά. Η διπλωματική μας και στρατηγική μας ραθυμία, εξαντλούνταν στο ότι ”ανήκουμε στην Ε.Ε και στο ΝΑΤΟ”. Άρα μόνο εμείς και οι ΗΠΑ δεν ήταν σίγουρο αν καν- χρειαζόμασταν εξωτερική πολιτική… Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ μας βρήκε αδρανείς στο να επαναπροσδιορίσουμε τους στόχους της εξωτερικής μας πολιτικής στον πολύ διαφορετικό κόσμο που ανέτειλε.


Η πολιτική είναι τέχνη πρόβλεψης.

Με άλλα λόγια, η Ελλάδα αναγκάστηκε εκ των πραγμάτων να αλλάξει την λεγόμενη εξωτερική της εξισορρόπηση απειλών (δημιουργία συμμαχίων) από την απότομη καθίζηση των συντελεστών ισχύος της με την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης. Έως τότε, η Ελλάδα έλυνε το Παλαιστινιακό στην Ελλάδα, πάλευε να πάρει στήριξη στον ΟΗΕ από τον αραβικό κόσμο και πόνταρε τα χρήματά της στο ΡΚΚ για να δημιουργήσει τον ”διμέτωπο αγώνα”.

Οι συμμαχίες μας με Ισραήλ και Αίγυπτο, η εμβάθυνση των σχέσεών μας με ΗΠΑ, η ενασχόλησή μας με τη Μεσόγειο αλλά και τα προσεκτικά ανοίγματά μας στην Κίνα, όφειλαν να έχουν γίνει πολύ καιρό πριν. Δυστυχώς, την αδράνεια και την αργοπορία τις πληρώνει ένα κράτος στις διεθνείς σχέσεις που λαμβάνουν χώρα σε έναν άναρχο κόσμο όπου ο ένας προσπαθεί να κερδίσει περισσότερα από τον άλλον.

Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής έχει τις ρίζες του στο γραφειοκρατικό μοντέλο.

Πολλές χώρες ”πάσχουν” από αυτήν την ασθένεια όμως και αυτή, εκδηλώνεται διαφορετικά σε κάθε χώρα και τελικά, διαφορετικά την επηρεάζει. Κριτήριο είναι πάντα η διαθέσιμη ισχύς. Το Υπουργείο Εξωτερικών, οι μυστικές μας υπηρεσίες, το Υπουργείο Άμυνας και το Μέγαρο Μαξίμου, απέδειξαν στην κρίση των Ιμίων ότι δε λειτουργούν ρολόϊ. Ακόμη και σήμερα, βλέπουμε διαφορετικά – διφορούμενα μηνύματα τα οποία μαρτυρούν προβλήματα ομοιογένειας και κοινής στοχοθεσίας. Στο τέλος, το γραφειοκρατικό μοντέλο ροκανίζει την πολιτική βούληση η οποία οφείλει σε κρίσεις να είναι πολύ ισχυρή.

Ακόμη ένα σοβαρό ζήτημα που πρέπει στην Ελλάδα να λυθεί προκειμένου να ασκήσουμε μια πραγματικά σύγχρονη εξωτερική πολιτική (και όχι κατ΄όνομα) ανάλογη των απειλών και στόχων που έχουμε θέσει, είναι η αναζήτηση ισορροπίας μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής εξισορρόπησης των απειλών. Με άλλα λόγια πόσο, πότε, πού και σε τι μπορούν να βοηθήσουν οι σύμμαχοί μας και πού αντίστοιχα, δεν μπορούν.

Η Ελλάδα έκανε όπως αναφέραμε σωστές κινήσεις και συμμαχίες αλλά τις έκανε κατ’ ανάγκη και σε αδύναμη θέση. Κάθε σύναψη συμμαχίας γίνεται με την υφιστάμενη ισχύ του καθενός μέλους που τη συνάπτει. Η Ελλάδα έχτισε ρετιρέ χωρίς να διαθέτει ισόγειο. Οι συντελεστές ισχύος της ήταν πολύ χαμηλοί όταν ξεκίνησε τις λεγόμενες τριμερείς συνεργασίες στην ανατολική Μεσόγειο και όταν αποφάσισε να χτυπήσει την πόρτα των ΗΠΑ για αρκετά θέματα (θέματα ΕΖ και Γερμανίας, πολιτικές λιτότητας, ελληνοτουρκικά κ.α).

Η αυτοβοήθεια και η εσωτερική εξισορρόπηση (χρήση ίδιων πόρων για αντιμετώπιση προκλήσεων και απειλών) έρχεται πάντα πρώτη και δεύτερη και συμπληρωματική, η εξωτερική εξισορρόπηση. Οι υποψήφιοι σύμμαχοι έχουν την τάση να έλκονται και αυτοί, από ισχυρές χώρες και όχι από χώρες που μπορεί να τους εκθέσουν ή να τους γίνουν βαρίδια.

Τελευταίο αλλά όχι αμελητέο πρόβλημα που ταλανίζει την Ελλάδα και χρειάζεται επίλυση, αφορά τα αφηγήματα του μηδενός και της αδράνειας που ταλαιπωρούν την ελληνική πολιτική αλλά και την ελληνική κοινωνία. Ομάδες πίεσης και κινήματα διαφόρων πολιτικών ιδεολογιών, δεν αναγνωρίζουν την πραγματικότητα. Η άρνηση πραγματικότητας είναι μια άμυνα η οποία καταπραϋνει την ανασφάλεια όμως δεν την βελτιώνει.

Κάθε άλλο, την αναδεικνύει.

Η Ελλάδα δεν έχει στη γειτονιά της το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο. Η Ελλάδα έχει γείτονά της έναν διεθνή ταραξία (Τουρκία) και τουλάχιστον άλλους δύο υποψήφιους με λιγότερα κυβικά. Δεν μπορούμε όταν έχουμε φτάσει στο να υπολογίζουμε κατάληξη θερμών επεισοδίων, να συζητούμε ”φιλοσοφικά” ζητήματα που αφορούν άλλους λαούς και έθνη, πολυτέλειες που δεν γίνεται να λάβουν χώρα στην ανατολική Μεσόγειο και στη Χερσόνησο του Αίμου.

Η γεωγραφία είναι η μοίρα των λαών και όποια άποψη έχει κάποιος εντός της δημοκρατίας μας, δεν μπορεί να επιθυμεί να την υλοποιήσει στην εξωτερική πολιτική που ισχύουν άλλοι νόμοι, άλλοι κανόνες και άλλες εξαιρέσεις. Πάλι, η πολιτική βούληση είναι αυτή που την πληρώνει όταν επικρατούν αφηγήματα ”προοδευτικά” τα οποία μας πηγαίνουν συνεχώς πίσω και μας οδηγούν σε λάθη και σε φοβικές στάσεις.

Η ενασχόληση με αυτές τις τέσσερις προβληματικές θα μας οδηγήσει σε καλύτερες μέρες και τελικά, σε ωρίμανση της διπλωματικής και στρατηγικής μας πορείας καθώς ο κόσμος που αναδύεται είναι ένας κόσμος που έχει θέσει πολύ ψηλά τον πήχη για την εθνική μας επιβίωση και επαύξηση.

* Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι υποψήφιος Δρ. Διεθνών Σχέσεων, Συντονιστής της Ομάδας Ανατολικής Μεσογείου στο ΤΟ.ΡΕ.ΝΕ.
HellasJournal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση