Θα μπορέσει η Ευρώπη να εμπιστευτεί ποτέ ξανά την Αμερική;

Του Ivan Krastev

Το 1991, έφθασα στο Ντητρόιτ για το πρώτο μου ταξίδι στις ΗΠΑ. Οι Οικοδεσπότες μου, από την τώρα παροπλισμένη United States Information Agency ήταν αποφασισμένοι να δείξουν σε εμένα και στους άλλους Βούλγαρους στο γκρουπ μου όχι μόνο το αμερικανικό όνειρο, αλλά και τα αδύναμα σημεία του. Προτού κάνουμε εκδρομή στην πόλη, μας έδωσαν οδηγίες για το πώς θα συμπεριφερόμαστε σε υποτιθέμενα επικίνδυνα μέρη. Οι Αμερικανοί οικοδεσπότες μας ήταν σαφείς πως εάν δεν θέλαμε να γίνουμε θύματα, δεν θα έπρεπε να συμπεριφερόμαστε ως τέτοια. Περπατώντας στη μέση του δρόμου και κοιτάζοντας γύρω μας νευρικά με την ελπίδα να δούμε κάποιον αστυνομικό, θα αύξανε την πιθανότητα να μας ληστέψουν. Κρατήστε την ψυχραιμία σας, μας τόνισαν.

Μετά από την εκλογή του προέδρου Trump το 2016, εμείς οι Ευρωπαίοι ακολουθούμε την ίδια συμβουλή όταν πρόκειται για τη διεθνή πολιτική. Είμαστε ανήσυχοι να μην επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να μοιάζουμε σαν θύματα, με την ελπίδα ότι αυτό θα μας αποτρέψει από το να μας ληστέψουν σε έναν κόσμο που εγκαταλείπεται από τον κάποτε αξιόπιστο σερίφη του.

Καθώς ο trump έχει προσβάλει διεθνή θεσμικά όργανα και έχει εγκαταλείψει συμμάχους από τη Συρία μέχρι τη Χερσόνησο της Κορέας, οι φορείς χάραξης πολιτικής σε αυτή την πλευρά του Ατλαντικού έχουν βρεθεί να προσπαθούν να περπατήσουν σε μια ευθεία γραμμή: από την μία πλευρά, θέλουν να εξισορροπήσουν το ενδεχόμενο να στρέψει η Ουάσιγκτον την πλάτη της στην Ευρώπη. Από την άλλη, θέλουν να διασφαλίσουν ότι το χετζάρισμά τους δεν πιέζει την κυβέρνηση Trump ακόμη πιο μακριά.


Συνεπώς, οι ευρωπαϊκές πολιτικές προς τις ΗΠΑ έχουν ταλαντευθεί μεταξύ του κομπασμού για την ικανότητα μας να κάνουμε τα πάντα μόνοι μας και του πανικού μας να υποκριθούμε ότι όλα είναι όπως συνήθως. Δείτε για παράδειγμα, όταν ο πρόεδρος Emmanuel Macron προσφάτως δήλωσε ότι το ΝΑΤΟ βιώνει έναν "εγκεφαλικό θάνατο” και η Καγκελάριος Angela Merkel της Γερμανίας έσπευσε να απαντήσει επιμένοντας ότι "το ΝΑΤΟ παραμένει ζωτικό για την ασφάλειά μας”.

Καθώς συναντήθηκαν οι ηγέτες των χωρών του ΝΑΤΟ στο Λονδίνο, μεγάλη προσοχή αναμενόταν να δοθεί στη διαφωνία μεταξύ Macron και Merkel. Αλλά κάτω από την επιφάνεια, μια νέα ευρωπαϊκή συναίνεση για τις διατλαντικές σχέσεις ανακύπτει, και εκπροσωπεί μια τεράστια αλλαγή. Μέχρι προσφάτως, οι ελπίδες των περισσότερων Ευρωπαίων ηγετών ήταν δεμένες με το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών. Εάν ο Trump έχανε τις εκλογές του 2020, πίστευαν, ο κόσμος θα επέστρεφε κάπως στην ομαλότητα.

Όλα αυτά έχουν αλλάξει. Ενώ οι φιλικές προς τον Trump κυβερνήσεις στην Ευρώπη, όπως της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, εξακολουθούν να παρακολουθούν τις δημοσκοπήσεις και εύχονται ο Trump να έχει άλλα τέσσερα χρόνια στην εξουσία, οι Ευρωπαίοι φιλελεύθεροι εγκαταλείπουν κάθε ελπίδα. Δεν είναι ότι δεν τους ενδιαφέρει πια η αμερικανική πολιτική. Αντιθέτως, παρακολουθούν ευλαβικά τις ακροάσεις του Κογκρέσου και προσεύχονται για την ήττα του Trump. Αλλά έχουν τελικά αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι μια σωστή εξωτερική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν μπορεί να βασίζεται στο ποιος είναι ο πρόεδρος των ΗΠΑ.

Τι εξηγεί αυτή την αλλαγή; είναι αλήθεια ότι οι Ευρωπαίοι φιλελεύθεροι δεν έχουν πειστεί από τα οράματα εξωτερικής πολιτικής των Δημοκρατικών ελπιδοφόρων και εντοπίζουν απομονωτικές τάσεις στο κόμμα επίσης. Οι ευρωπαίοι προσπαθούν ακόμη να κατανοήσουν πως ο Barack Obama -πιθανώς ο Αμερικανός πρόεδρος με το πιο ¨ευρωπαϊκό” μυαλό και ο πιο αγαπητός στους Ευρωπαίους- ήταν επίσης αυτός που ενδιαφερόταν λιγότερο για την Ευρώπη (τουλάχιστον μέχρι που ήρθε ο Trump).

Οι Ευρωπαίοι φοβούνται επίσης από την προοπτική μιας σύγκρουσης τύπου ψυχρού πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση από το ECFR διαπίστωσε ότι στις συγκρούσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, μια πλειοψηφία Ευρωπαίων ψηφοφόρων θέλει να παραμείνει ουδέτερη, βρίσκοντας έναν μεσαίο δρόμο μεταξύ των υπερδυνάμεων. Υπάρχει λόγος για αυτό: η Ευρώπη παραμένει οικονομικά συνδεδεμένη με την Κίνα με τρόπους που η Ουάσιγκτον δεν φαίνεται να εκτιμά, όπως προκύπτει και από την πρόσφατη κόντρα για τα σχέδια του κινεζικού τηλεπικοινωνιακού κολοσσού Huawei να κατασκευάσει δίκτυα 5G σε όλη την ήπειρο.

Αλλά βάζοντας κατά μέρος αυτό, πιστεύω ότι υπάρχει μια πιο θεμελιώδης αλλαγή: οι Ευρωπαίοι φιλελεύθεροι έχουν κατανοήσει ότι η αμερικανική δημοκρατία δεν παράγει πλέον συναινετική πολιτική με μια προβλέψιμη εξωτερική πολιτική. Η αλλαγή προέδρου σημαίνει όχι μόνο νέο πρόσωπο στον Λευκό Οίκο αλλά επίσης, στην πραγματικότητα, ένα νέο καθεστώς. Εάν οι Δημοκράτες θριαμβεύσουν το 2020 και αναλάβει τα ηνία ένας φιλικός προς τους Ευρωπαίους πρόεδρος, δεν υπάρχει εγγύηση ότι το 2024 οι Αμερικάνοι δεν θα εκλέξουν έναν πρόεδρο ο οποίος, όπως ο Trump, θα βλέπει την Ευρωπαϊκή Ένωση ως εχθρό και θα προσπαθεί ενεργά να αποσταθεροποιήσει τις σχέσεις με την Ευρώπη.

Η αυτοκαταστροφή της συναίνεσης της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής αποδείχθηκε έντονα όχι μόνο στη διάρκεια των πρόσφατων ακροάσεων μομφής, οι οποίες ασχολήθηκαν με την πολιτική προς την Ουκρανία, αλλά επίσης από το γεγονός ότι το φάντασμα της ρωσικής ανατροπής δεν προκάλεσε κάποια αλυσιδωτή αντίδραση διχασμού. Όταν οι ψηφοφόροι του trump άκουσαν ότι ο Vladimir Putin υποστήριξε τον υποψήφιό τους, άρχισαν να θαυμάζουν τον Putin αντί να εγκαταλείψουν τον trump.

Τα τελευταία 70 χρόνια, οι Ευρωπαίοι το γνωρίζουν αυτό, ανεξαρτήτως ποιος βρίσκεται στο Λευκό Οίκο, η εξωτερική πολιτική της Αμερικής και οι στρατηγικές της προτεραιότητες θα είναι συνεπείς. Σήμερα, δεν υπάρχει τέτοια σιγουριά. Αν και οι περισσότεροι από τους Ευρωπαίους ηγέτες εξεπλάγησαν από τα σχόλια του Macron για το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, πολλοί συμφωνούν με αυτόν ότι η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερη ανεξαρτησία στην εξωτερική πολιτική. Θέλουν η Ευρώπη να αναπτύξει τις δικές της τεχνολογικές ικανότητες και να αναπτύξει την ικανότητα στρατιωτικών επιχειρήσεων εκτός ΝΑΤΟ.

Θα μπορούσε η Σύνοδος του ΝΑΤΟ της προηγούμενης εβδομάδας να αλλάξει το σημερινή νοοτροπία της Ευρώπης; Είναι ευκολότερο να ελπίζουμε παρά να ποντάρουμε. Μετά από τον Ψυχρό Πόλεμο, ο αντιπρόεδρος Dan Quayle υποσχέθηκε στους Ευρωπαίους ότι "το μέλλον θα είναι καλύτερο αύριο”. Έκανε λάθος. Και οι ηγέτες της Ευρώπης συνειδητοποιούν ότι το μέλλον ήταν στην πραγματικότητα καλύτερο χθες.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση