Το deal Πούτιν - Ερντογάν για τη Συρία αποτελεί μια πρόκληση για τη Δύση

Του Leonid Bershidsky

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει αναλάβει τη δουλειά του μεσίτη. Η συμφωνία για τη βόρεια Συρία, την οποία ο Ρώσος πρόεδρος σύναψε με τον Τούρκο ομόλογό του, Ταγίπ Ερντογάν, την Τρίτη, χρησιμεύει ως τέλεια διαφήμιση για τις υπηρεσίες που προσφέρει ο Πούτιν σε αυταρχικούς ηγέτες κρατών και κυβερνήσεων σε όλο τον κόσμο, κυρίως όμως στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Από τότε που ο Πούτιν παρενέβη στo πλευρό του Σύρου προέδρου Μπασάρ Αλ Άσαντ το 2015, χρησιμοποίησε τη συριακή διαμάχη ως την βιτρίνα για τον νέο διεθνή ρόλο στον οποίο ο ίδιος προσβλέπει για τη Ρωσία. Με βάση τη γενική στάση και συμπεριφορά της Ρωσίας στη Συρία, μέσα σε μια κατάσταση που αψηφά αυτή την ίδια την ιδέα των μακροχρόνιων σταθερών συμμαχιών και αντιπαλοτήτων, οι αρχές με βάση τις οποίες κινείται ο Πούτιν φαίνεται να είναι οι εξής:

- Οι ευρισκόμενοι στην εξουσία θα πρέπει να την κρατούν. Καμία αλλαγή καθεστώτος με εξωτερική επέμβαση ή στήριξη.
- Κάθε μέρος μιας αντιπαράθεσης με νόμιμο συμφέρον θα πρέπει να λαμβάνει κάτι. Δεν υπάρχουν άκαμπτες "κόκκινες γραμμές".
- Η Ρωσία θα συνεργάζεται με όποιον δέχεται να συνεργαστεί μαζί της.
- Η Ρωσία θα εμπλέκεται σε μια κατάσταση μονάχα όταν μπορεί να βγάλει κάτι από αυτήν.
- Η Ρωσία δεν θα εμπλέκεται όταν απειλείται από αντίπαλη συντριπτική δύναμη πυρός ή με μεγάλες απώλειες.

Ένας παίκτης που παρεμβαίνει με αυτούς τους όρους μπορεί να μην φαίνεται πολύτιμος σε κανέναν εκτός των απειλούμενων ηγετών, όπως ο Άσαντ. Ωστόσο, μια μεγάλη εξωτερική δύναμη χωρίς διαρκείς δεσμεύσεις είναι συχνά ένα απαραίτητο στοιχείο για συνομιλίες μεταξύ μερών που μισούν το ένα το άλλο και δυσπιστούν σφόδρα. Μπορεί να παίξει έναν ρόλο καθησυχασμού, ακόμη κι αν παρέχει μόνον λίγες σιωπηρές εγγυήσεις.


Ας πάρουμε ως παράδειγμα τη συμφωνία Πούτιν-Ερντογάν. Παρέχει στην Τουρκία ντε φάκτο έλεγχο της επικράτειας που έχει ήδη καταλάβει στη Συρία, παρά τις προηγούμενες ρωσικές δηλώσεις ότι η εισβολή της Τουρκίας παραβιάζει την εδαφική ακεραιότητα της αραβικής χώρας. Η Τουρκία έχει επίσης την ευκαιρία να επανεγκαταστήσει κάποιους από τους πάνω από 3,5 εκατομμύρια ανεπιθύμητους - για την ίδια - Σύρους πρόσφυγες σε συριακό έδαφος.

Ο Άσαντ, όμως, ο οποίος έχει αποκαλέσει τον Ερντογάν "κλέφτη" για την εισβολή του, παίρνει επίσης κάτι: οι συνοριοφύλακές του φτάνουν να περιπολούν το υπόλοιπο τμήμα των συροτουρκικών συνόρων, ενώ μέχρι σήμερα οι Κούρδοι τούς εμπόδιζαν να βρεθούν εκεί.

Οι Κούρδοι δεν έχουν μείνει τελείως έξω από τη μοιρασιά. Ενώ η συμφωνία απαιτεί από αυτούς να αποσύρουν τις ένοπλες δυνάμεις τους 30 χιλιόμετρα μακριά από τα τουρκικά σύνορα, η Ρωσία και η Τουρκία θα περιπολούν από κοινού μόνο μια λωρίδα πλάτους 10 χιλιομέτρων. Στον βαθμό που μπορούν να συνυπάρξουν με το καθεστώς του προέδρου της Συρίας, η Ρωσία δεν θα βοηθήσει τον Άσαντ να τους συντρίψει και οι Κούρδοι θα έχουν "αγοράσει" ασφάλεια από περαιτέρω τουρκικές επιθέσεις, ενώ θα κρατήσουν και το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας που βρίσκεται επί του παρόντος υπό τον έλεγχό τους.

Η ρωσική δέσμευση στο έδαφος, εν τω μεταξύ, είναι ελάχιστη. Η ρωσική στρατονομία θα λαμβάνει μέρος στις διάφορες περιπολίες, αλλά αυτό δεν αποτελεί σημαντική αλλαγή. Αυτές οι δυνάμεις είναι παρούσες στη Συρία εδώ και πάρα πολύ καιρό, φυλάσσοντας τις βάσεις των ρωσικών ναυτικών και των αεροπορικών δυνάμεων, βοηθώντας τον Άσαντ να διατηρεί την τάξη στα επανακτημένα εδάφη και παρέχοντας ασφάλεια σε διάφορους ανθρωπιστικούς διαδρόμους και κονβόι.

Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι η Ρωσία μπορεί να είναι ένας δυσάρεστος για τον ίδιο αντίπαλος εάν συμβεί κάτι σε αυτές τις δυνάμεις. Όταν η τουρκική αεροπορία κατέρριψε ρωσικό πολεμικό αεροσκάφος πάνω από τη βόρεια Συρία το 2015, η Μόσχα επέβαλε οδυνηρές οικονομικές κυρώσεις στην Τουρκία και αγνόησε τα συμφέροντά της όσον αφορά τη συριακή σύγκρουση έως ότου ο Ερντογάν ζητήσει συγγνώμη το 2016. Ωστόσο, υπάρχει ένα σαφές όριο μέχρι του οποίου φτάνει η αποφασιστικότητα της Ρωσίας να προστατεύει τους διάφορους εμπόλεμους μεταξύ των οποίων μεσολαβεί. Δεν απάντησε όταν οι αμερικανικές δυνάμεις σκότωσαν έναν άγνωστο μέχρι σήμερα αριθμό Ρώσων μισθοφόρων που επιχείρησαν να καταλάβουν διυλιστήριο πετρελαίου στη Συρία το 2018. Ο Πούτιν δεν μετατρέπει σε γενικές συγκρούσεις τέτοια περιστατικά.

Εάν η συμφωνία Πούτιν-Ερντογάν αποτύχει για οποιονδήποτε λόγο, η Ρωσία δεν θα υποστεί καμία σοβαρή ζημία. Η Ρωσία του Πούτιν δεν δαπανά τρισεκατομμύρια δολάρια στη Συρία, όπως έπραξαν οι ΗΠΑ στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Διατηρεί το στρατιωτικό ανθρώπινο δυναμικό της εκεί στο ελάχιστο και δεν επιδιώκει να επεκτείνει τη μόνιμη παρουσία του πέρα ​​από τις δύο στρατιωτικές βάσεις που υπάρχουν ήδη στη Συρία. Ο Πούτιν αναμένει από την Ευρώπη να επωμισθεί το σημαντικό οικονομικό βάρος της ανοικοδόμησης της Συρίας, προκειμένου να μπορεί να αποστείλει πίσω πρόσφυγες, αν και η Ρωσία λογικά αναμένει να ανταμειφθεί με παραχωρήσεις για την ανάπτυξη πετρελαϊκών εγκαταστάσεων και να έχει λόγο στον προσδιορισμό των διαδρομών των αγωγών ενέργειας.

Την Τετάρτη, ο Πούτιν συγκέντρωσε δεκάδες ηγέτες χωρών της Αφρικής στο θέρετρό του στο Σότσι της νότιας Ρωσίας, για μια πρωτότυπη Σύνοδο Κορυφής - στην πραγματικότητα, για να τους προσφέρει υπηρεσίες παρόμοιες με εκείνες που παρέχει στον Άσαντ, τον Ερντογάν, το ιρανικό καθεστώς και όλο και περισσότερο στο βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας. Θα βοηθήσει τα ήδη υπάρχοντα καθεστώτα να διατηρηθούν στην εξουσία και να αναζητήσουν πραγματιστικούς πολιτικούς συμβιβασμούς στις διάφορες συγκρούσεις, με αντάλλαγμα παραχωρήσεις όσον αφορά τον ορυκτό πλούτο και συμβάσεις για αγορά όπλων.

"Βλέπουμε πώς αρκετά δυτικά κράτη καταφεύγουν στην πίεση, τον εκφοβισμό και τον εκβιασμό σε σχέση με τα κυρίαρχα αφρικανικά έθνη", δήλωσε ο Πούτιν πριν από τη Σύνοδο Κορυφής αυτής της εβδομάδας. "Με αυτόν τον τρόπο, προσπαθούν να αποκαταστήσουν την χαμένη επιρροή και κυριαρχία τους στις πρώην αποικίες τους. Στόχος μας είναι να υπερασπιστούμε τα κοινά μας οικονομικά συμφέροντα με τους Αφρικανούς εταίρους μας".

Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη μπορούν να κάνουν πολύ περισσότερα για τα αναπτυσσόμενα έθνη (ακόμη και για τα τραυματισμένα, όπως η Συρία) σε σχέση με τη Ρωσία. Απλώς δεν μπορούν να λειτουργήσουν στην ίδια κυνική βάση με τον Πούτιν - ή να προσπαθήσουν να το κάνουν και να αποτύχουν.

Θυμηθείτε τι έχουν κάνει οι ΗΠΑ στη βόρεια Συρία. Αρχικά, προσπαθώντας να νικήσουν το τρομοκρατικό Ισλαμικό Κράτος χωρίς να δεσμεύσουν πολλούς στρατιώτες στο έδαφος, υποστήριξαν κουρδικές δυνάμεις εχθρικές προς έναν επίσημο σύμμαχο των ΗΠΑ στο πλαίσιο του NATO, την Τουρκία. Όταν η Τουρκία, όπως ήταν αναμενόμενο, εξερράγη οργισμένη, ο υπουργός Άμυνας του Μπαράκ Ομπάμα, Άστον Καρτέρ, την κατηγόρησε ότι "θολώνει τις γραμμές μεταξύ σύμμαχου και αντιπάλου", όμως, από την οπτική γωνία της Άγκυρας, ήταν οι ΗΠΑ που ήταν ένοχες γι' αυτή την πράξη. Στη συνέχεια, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έκανε στροφή 180 μοιρών και εγκατέλειψε τους Κούρδους, αποσύροντας το μικρό στρατιωτικό απόσπασμα των ΗΠΑ από τη βόρεια Συρία, αφήνοντας έτσι ελεύθερες τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις να εισβάλουν. Την ίδια στιγμή, ο Τραμπ έγραψε μια προσβλητική επιστολή προς τον Ερντογάν, στην οποία τον κάλεσε να μην είναι "σκληρός τύπος" και "ανόητος".

Οι πολιτικοί της Δύσης, από την άλλη πλευρά, οι οποίοι απορρίπτουν την πολιτική των συναλλαγών και των παραχωρήσεων τύπου Πούτιν, συχνά δυσκολεύονται να παραμείνουν συνεπείς ή να καθιερώσουν λειτουργικούς μηχανισμούς συντονισμού. Για παράδειγμα, η Γερμανίδα υπουργός Άμυνας Ανεγκρέτ Κραμπ - Καρεμνπάουερ έκανε πρόσφατα την εξαιρετικά λογική πρόταση να δημιουργηθεί μια ζώνη ασφαλείας υπό διεθνή έλεγχο στα σύνορα Τουρκίας και Συρίας - ακόμη όμως και πολιτικοί που εκπροσωπούν άλλα κόμματα στη γερμανική κυβέρνηση συνασπισμού εξεπλάγησαν από την ξαφνική πρωτοβουλία, η οποία δεν είχε συζητηθεί μαζί τους, ενώ κατά μείζονα λόγο δεν είχε συζητηθεί με τους ξένους συμμάχους και τους εταίρους της Γερμανίας. Ο Πούτιν μπόρεσε να κινηθεί πολύ πιο γρήγορα με την σίγουρα κατώτερη - από άποψη αρχών - λύση του.

Σε έναν όλο και πιο ασταθή κόσμο, η δέσμη ευκαιριακών "αρχών" του Πούτιν μπορεί πράγματι να βοηθά στο "πάγωμα" μιας δύσκολης κατάστασης. Δεν μπορεί ωστόσο να αποτελέσει τη βάση για μια παγκόσμια τάξη την οποία θα έπρεπε να επιδιώκει να δημιουργήσει οποιοσδήποτε σώφρων ηγέτης. Η Δύση χρειάζεται μια πειστική εναλλακτική λύση έναντι του αναδυόμενου μοντέλου που έρχεται να προσφέρει ο Πούτιν. Αυτή δεν μπορεί παρά να βασίζεται σε στρατιωτική και οικονομική βοήθεια υπό σαφείς και εξειδικευμένους όρους και όχι με όρους δούναι και λαβείν.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση