Η ύβρις της αυτοκεφαλίας

T​​ύπος και τηλεθέαμα αποβλέπουν στον εντυπωσιασμό, τη διαβουκόληση του πολίτη, όχι στην πληροφόρησή του. «Φυσιολογικά» επομένως αγνόησαν το κρίσιμο για τον Ελληνισμό θέμα των πρόσφατων, όλο και ιταμότερων αμφισβητήσεων της «οικουμενικότητας» του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης σε διεθνές πεδίο.

Προλαβαίνοντας τα στερεότυπα κοάσματα της «προοδευτικής» μας διανόησης, ας διασαφηνίσουμε για πολλοστή φορά: Όταν μιλάμε για την «οικουμενικότητα» (ελληνική καθολικότητα) του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, τα σημαίνοντα δεν έχουν την παραμικρή σχέση (νοηματική και πραγματική) με τον ελλαδικό (κρατικοποιημένο) εθνικιστικό επαρχιωτισμό. Παραπέμπουν ακριβώς στο αντίθετο: στην κοσμοπολίτικη άνεση και ανοιχτοσύνη που συνιστούσε, για πολλούς αιώνες, το στοιχείο ταυτότητας των Ελλήνων – σε ό,τι ακριβώς απεμπολήσαμε, προκειμένου να ξιπάζεται σαν «ευρωπαϊκό» το σημερινό βαλκανικό, μεταπρατικό μας κρατίδιο.

Ποιος ζητάει σήμερα να ακυρώσει (και να σφετεριστεί) την ευθύνη και το λειτούργημα της εκκλησιαστικής «καθολικότητας», που μέσα στους αιώνες ασκεί το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης; Η Μόσχα είναι ο αμφισβητίας, με το επιχείρημα πάντοτε της ποσοτικής (πληθυσμικής) υπεροχής και της εξουσιαστικής, στο διεθνές πεδίο, ισχύος. Αλλά η Μόσχα, αυτή τη φορά, προκαλείται ωμά από την αμερικανική (ιδιότυπη) ευήθεια.


Τηλεγραφικά και γι’ αυτό σχηματικά: Είναι δυσεξήγητο αίνιγμα, η απροκάλυπτη φοβία για τη Ρωσία που διακατέχει το αμερικανικό πολιτικό κατεστημένο, όποιος κι αν είναι ο Πρόεδρος. Μοιάζει να πιστεύουν οι Αμερικανοί ότι η Ρωσία συνεχίζει να είναι η σταλινική Σοβιετία: μια εφιαλτική απειλή κομμουνιστικού ολοκληρωτισμού. Επομένως, και το ΝΑΤΟ συνεχίζει να αποτελεί την οχυρή άμυνα συμμαχίας χωρών απέναντι στον μαρξιστικό κίνδυνο!

Πεισματική λοιπόν (γι’ αυτό και παιδαριώδης) η αμερικανική εμμονή να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και η Ουκρανία, προκειμένου να εγκατασταθούν πολεμικές βάσεις των ΗΠΑ στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας. Για να επιτευχθεί ένας τέτοιος στόχος, πρέπει να απεξαρτηθεί η Ουκρανία από τους ιστορικούς, φυλετικούς, πολιτισμικούς, εκκλησιαστικούς δεσμούς της με τη Ρωσία, και η εκκλησιαστική «αυτοκεφαλία» θεωρήθηκε καίριο βήμα προς αυτή την απεξάρτηση. Πρώτη φορά στα διεθνή χρονικά, υπουργός Εξωτερικών της Αμερικανικής Υπερδύναμης βγήκε να δηλώσει απερίφραστα ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας πρέπει να κηρυχθεί «αυτοκέφαλη», να αυτονομηθεί από το Πατριαρχείο της Μόσχας!

Η «οικουμενικότητα» του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης συνεπάγεται και την ευθύνη (ή το λειτούργημα) να απονέμει (συνοδικώς πάντοτε: με απόφαση συνόδου επισκόπων) τις ευχέρειες διοικητικής αυτονομίας (διευθέτησης πρακτικών προβλημάτων ευταξίας) σε μια τοπική Εκκλησία – να την καθιστά «αυτοκέφαλη». Ο δρόμος λοιπόν προς την «αυτοκεφαλία» της Ουκρανίας περνάει οπωσδήποτε από το Φανάρι και οι Αμερικανοί έχουν πολλές δυνατότητες «να βάλουν το πιστόλι στον κρόταφο» του Ρωμιού Πατριάρχη, για να πετύχουν αυτό που θέλουν.

Ταυτόχρονα όμως ο εκβιασμός του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης από τη μυωπική πολιτική των ΗΠΑ είναι δώρο σπουδαίας ευκαιρίας για τους Ρώσους: Επαληθεύει τον ισχυρισμό τους ότι η ευθύνη - λειτούργημα εξασφάλισης της ενότητας των «κατά την οικουμένην» Ορθόδοξων Εκκλησιών δεν μπορεί, σήμερα πια, να είναι αποκλειστικότητα μιας χούφτας εξαθλιωμένων Ρωμιών της Ιστανμπούλ. Το πρωτείο της ευθύνης, ο ρόλος και ο τίτλος του «Οικουμενικού», πρέπει να αποδοθεί στον Πατριάρχη Μόσχας «και πασών των Ρωσιών»!

Επιπλέον, η τραγωδία της βαθιάς εκκοσμίκευσης (κυρίως ο μυθώδης πλούτος και η μέθη της εξουσίας) που έχουν ριζικά αλλοτριώσει τη Ρωσική Εκκλησία, οδηγούν σε αντιφάσεις κραυγαλέες: Αμφισβητούν οι Ρώσοι την υπερεθνική οικουμενικότητα της επισκοπικής συνόδου του Φαναρίου, όταν όμως ο Κωνσταντινουπόλεως συγκαλεί «διορθόδοξες» συνόδους ή συνόδους μόνο των «προκαθημένων» των Ορθόδοξων Εκκλησιών, ο Μόσχας επιδεικτικά αρνείται τη συμμετοχή του και επιπλέον εκβιάζει τους οικονομικά (ή πολιτικά) εξαρτημένους από τη Μόσχα «προκαθημένους» να τον ακολουθήσουν στην αποχή. Σε εκκλησιαστική γλώσσα μια τέτοια συμπεριφορά χαρακτηρίζεται «τυρεία», στην κοινή γλώσσα: ατιμία.

Σε αυτές τις ιστορικές συγκυρίες, η πιο δραματική και επώδυνη δοκιμασία είναι η αδυναμία του Οικουμενικού Πατριαρχείου να μιλήσει γλώσσα εκκλησιαστική. Μιλάει τη χαρτογιακάδικη γλώσσα της θρησκευτικής νοησιαρχίας και του ωφελιμιστικού ηθικισμού, γλώσσα που αγνοεί την ευαγγελική τρέλα της ελπίδας ότι «ο θάνατος πατείται θανάτω». Υπερασπίζει την «οικουμενικότητά» της η Κωνσταντινούπολη επικαλούμενη διατάξεις Κανόνων και δικηγορίστικες ερμηνείες συνοδικών αποφάσεων.

Ποια θα μπορούσε να είναι η «άλλη γλώσσα» της εκκλησιαστικής, όχι θρησκευτικής λογικής; Να εξαγγείλει συνοδικά το Οικουμενικό Πατριαρχείο ότι «αυτοκεφαλία» παρέχει μόνο σε αρχιεπισκοπές, όχι σε εθνικές εκκλησίες. Η «Εκκλησία» είναι εξ ορισμού κοινότητα τοπική, σώμα κοινωνίας μελών, επισκοπούμενο σύνολο κοινοτήτων, συνοδικά συνεκτικό σώμα περισσότερων επισκοπών. Οχι, ποτέ η κοινή εθνοφυλετική καταγωγή ή η κρατική υπηκοότητα δεν συνιστά «Εκκλησία».

Στους μοιραίους «Συνοδικούς Τόμους» των όρων της αυτοκεφαλίας (μοιραίους, γιατί διαμέλισαν το ενιαίο σώμα της Εκκλησίας σε κρατικούς οργανισμούς θρησκευτικής ιδεολογίας και εξουσίας – Staatskirchen) ο Οικουμενικός θα επιφέρει τη διορθωτική μετονομασία: «αυτοκέφαλη Αρχιεπισκοπή Μόσχας, Αθηνών, Βελιγραδίου, Βουκουρεστίου, Σόφιας, Τιράνων». Με δεσμούς συνοδικής αλληλοπεριχώρησης.

Χρήστος Γιανναράς
Καθημερινή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση