Απειλεί με ρεβάνς ο φασισμός την Ευρώπη;

Γράφει ο Γιώργος Λυκοκάπης

Ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών στην Βραζιλία πραγματοποιείται στις 28 Οκτωβρίου. Αναμένεται να αναδειχθεί νικητής ένας ακροδεξιός απόστρατος, διαβόητος για τις φασίζουσες απόψεις του. Όμως η ημερομηνία αυτή έχει μία σημαντική ιστορική σημειολογία. Ήταν η ημέρα που, 96 χρόνια πριν, ο Μπενίτο Μουσολίνι κατέλαβε την εξουσία στην Ιταλία με την «πορεία προς την Ρώμη» των μελανοχιτώνων. Η, εκτός απροόπτου, νίκη του Ζαϊρ Μπολσονάρου στη Βραζιλία, θα επιβεβαιώσει τους φόβους των μεγαλύτερων ΜΜΕ του κόσμου. Τους φόβους, ότι πλησιάζει το τέλος της «φιλελεύθερης δημοκρατίας».

Ο φασισμός μοιάζει πλέον να επανακάμπτει. Τα σημάδια είναι πολλά για να αγνοηθούν. Η ξενοφοβική Λέγκα του Βορρά σημειώνει τρομακτική δημοσκοπική άνοδο στην Ιταλία. Ενδεχόμενες πρόωρες εκλογές στην Γερμανία, θα φέρουν το ακροδεξιό AFD στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ακόμα και στον «σοσιαλδημοκρατικό παράδεισο» της Σουηδίας, ένα κόμμα με ναζιστικές καταβολές σημείωσε μεγάλη εκλογική επιτυχία.

Στις δημοσκοπήσεις οι φιλελεύθεροι ηγέτες καταποντίζονται, όπως αποδεικνύει το αρνητικό ρεκόρ δημοτικότητας του Γάλλου προέδρου Μακρόν. Τα πράγματα είναι χειρότερα για την Άνγκελα Μέρκελ. Η γερμανίδα καγκελάριος θεωρείται «βαρίδι» μέχρι και για το ίδιο της το κόμμα. Στον αντίποδα, εθνικιστές ηγέτες έχουν υψηλά ποσοστά δημοφιλίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίπτωση του πρωθυπουργού της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν.


Τέλος η «θεωρία των δύο άκρων»

Στην παγκόσμια ελίτ έχει σημάνει συναγερμός. Ο διάσημος Αμερικανός φιλόσοφος Φράνσις Φουκουγιάμα, προειδοποίησε ότι «η οργή της μεσαίας τάξης θρέφει τον λαϊκισμό«. Ο συντηρητικός διανοητής έφτασε στο σημείο να προσδοκά μία «επιστροφή» του σοσιαλισμού. Τον θεωρεί «απολύτως απαραίτητο» ως αντίβαρο στον αναδυόμενο εθνικισμό.

Είχε προηγηθεί το πολύκροτο βιβλίο της Μαντλίν Ολμπράϊτ, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Φασισμός, μία προειδοποίηση«. Για την πρώην υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, η απειλή για τη φιλελεύθερη δημοκρατία προέρχεται, αποκλειστικά, από την αναβίωση του φασισμού. Σημείωνε χαρακτηριστικά «ο κομμουνισμός είναι ιδεολογία γιατί βασίζεται σε γραπτά κείμενα. Ο φασισμός είναι μία μέθοδος κατάληψης της εξουσίας«.

Φυσικά η Μαντλίν Ολμπράϊτ, μόνο ως αριστερίστρια δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. «Γεράκι» της κυβέρνησης Κλίντον, πρωταγωνίστησε στον βομβαρδισμό της Σερβίας το 1999. Βλέπουμε πως η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ κάνει το αμερικανικό πολιτικό κατεστημένο να αποτάσσεται την περίφημη «θεωρία των δύο άκρων». Αντιθέτως βλέπει στους «σοσιαλιστές βαρβάρους μία λύση», έναντι της φασίζουσας απειλής.

Επιστρέφει ο φασισμός;

Σύμφωνα με τον Ευρωπαίο Επίτροπο Μοσκοβισί, υπάρχουν «μικροί Μουσολίνι» σε χώρες της ΕΕ. Πράγματι μπορούμε να εντοπίσουμε αναλογίες στην σημερινή εποχή με τον Μεσοπόλεμο. Υπάρχουν όμως πολλές διαφορές. Μπορούμε να χαρακτηρίσουμε κόμματα όπως το Εθνικό Μέτωπο ή την Λέγκα του Βορρά «εθνικιστικά», «ακροδεξιά», «αντιευρωπαϊκά», αλλά σε καμία περίπτωση φασιστικά. Πράγματι τα σημερινά ακροδεξιά κόμματα κερδίζουν τις ψήφους των αγανακτισμένων κοινωνικών στρωμάτων, όπως κατάφεραν παλαιότερα τα φασιστικά.

Όμως δεν έχουν τη μαζική συγκρότηση των φασιστικών κομμάτων του Μεσοπολέμου. Δεν έχουν παραστρατιωτικές ομάδες, όπως οι Γερμανοί ναζί ή οι Ιταλοί φασίστες. Τα τάγματα εφόδου του Χίτλερ και οι «squadistras» του Μουσολίνι είχαν αμφισβητήσει ευθέως την εξουσία του στρατού και της αστυνομίας. Προφανώς αυτό το φαινόμενο δεν συμβαίνει στις μέρες μας. Τα επεισόδια που προκάλεσαν ομάδες νεοναζί στο Κέμνιτς, οφείλονται περισσότερο στον αιφνιδιασμό των γερμανικών αρχών.

«Τίποτα έξω από το κράτος, τίποτα ενάντια του κράτους«, έλεγε ο Μπενίτο Μουσολίνι. Ο φασισμός ασκούσε ολοκληρωτικό έλεγχο σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής, από τον αθλητισμό, μέχρι την τέχνη. Τα σημερινά ακροδεξιά κόμματα δεν έχουν τέτοια δυνατότητα, ακόμα και αν το ήθελαν. Είναι αλήθεια πως οι εθνικιστικές κυβερνήσεις της Ουγγαρίας και της Πολωνίας κατηγορούνται πως ασκούν ασφυκτικό έλεγχο στην δικαιοσύνη και τα ΜΜΕ. Μπορούμε να μιλήσουμε για αυταρχικές τάσεις, όχι όμως για φασισμό.

Η σημερινή ακροδεξιά χαρακτηρίζεται από απομονωτισμό στις διεθνείς υποθέσεις. Δεν υποστηρίζει φιλόδοξους στρατιωτικούς στόχους, οι οποίοι αιματοκύλισαν την ανθρωπότητα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Πολεμοχαρείς» ήταν οι παραδοσιακές κυβερνήσεις του πολιτικού κατεστημένου, σε ΗΠΑ και Ευρώπη.

Αυτές αποπειράθηκαν να «εξάγουν» τη δημοκρατία στην Μέση Ανατολή μέσω πολέμων. Αρχικά ο Τζορτζ Μπους με την «συμμαχία των προθύμων» στην εισβολή στο Ιράκ και αργότερα η κυβέρνηση Ομπάμα με την επέμβαση στην Λιβύη. Ο στόχος αυτός ήταν πολύ μεγαλεπήβολος για να πετύχει. Τα αποτελέσματα φάνηκαν με την έξαρση της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας στην Μέση Ανατολή και τα κύματα των προσφύγων που κατέκλυσαν την Ευρώπη.

Οι «χρήσιμοι ηλίθιοι» των λαϊκιστών

Με τους πολέμους τους στο Ιράκ και την Λιβύη, οι Τζορτζ Μπους, Τόνι Μπλερ και Νικολά Σαρκοζί κατάφεραν να γιγαντώσουν τον λαϊκισμό. Εάν προσθέσουμε την οικονομική κρίση και την διαφθορά των παραδοσιακών πολιτικών κομμάτων, καλλιεργείται ένα εκρηκτικό «πολιτικό κοκτέϊλ». Υπάρχει ήδη το πρόσφορο έδαφος για την απονομιμοποίηση του δημοκρατικού συστήματος. Όμως οι σημερινοί ακροδεξιοί πολιτικοί, στην πλειονότητα τους, ομνύουν στον κοινοβουλευτισμό και στην νομιμότητα. Είναι άλλη μία διαφορά με τους μεσοπολεμικούς φασίστες ηγέτες.

Το μεγάλο πρόβλημα είναι πως το παραδοσιακό πολιτικό σύστημα δεν μαθαίνει από τα λάθη του. Για παράδειγμα στην περίπτωση της Ιταλίας, το ευρωπαϊκό κατεστημένο «παίζει με την φωτιά». Εμμένει σε οικονομικά μέτρα λιτότητας, τα οποία έχει απορρίψει η «λαϊκίστικη», αλλά νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση. Η πολιτική ελίτ αρκείται στο να «κουνά το δάχτυλο» και να περιφρονεί μονίμως τις κοινωνικές ανησυχίες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αλλαζονική δημόσια συμπεριφορά του Γάλλου προέδρου Μακρόν ή οι δηλώσεις της Χίλαρι Κλίντον για τους «αξιοθρήνητους» οπαδούς του Τραμπ. Με τις πράξεις του το πολιτικό κατεστημένο αποδείχτηκε ο ιδανικός «χρήσιμος ηλίθιος» των λαϊκιστών. Το να τους αποκαλεί «μικρούς Μουσολίνι» δείχνει πως δεν έχει καταλάβει απολύτως τίποτα και καταλήγει στο τέλος «να πυροβολεί τα πόδια του».

SLPress


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση