Στο «κόκκινο» ο ανταγωνισμός των εθνικιστών στην Τουρκία

Ίσως το χειρότερο δυνατό σενάριο είναι να μην εκλεγεί ο Ερντογάν από τον πρώτο γύρο και να μεταφέρει την αντιπαράθεση στο πεδίο του εθνικισμού

Γράφει ο Βασίλης Νέδος

Η επιλογή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να συνδέσει απόλυτα την πορεία των διμερών σχέσεων Αθήνας και Αγκυρας με την υπόθεση των οκτώ φυγάδων στρατιωτικών, που πλέον ζουν φρουρούμενοι στην Ελλάδα, δημιουργεί περιπλοκές και προοπτικές που μόνο ως ευοίωνες δεν μπορεί να περιγραφούν για το μέλλον. Μόλις δύο εβδομάδες πριν από τις προεδρικές εκλογές στην Τουρκία, ο Ερντογάν, μέσω του υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ακύρωσε τη συμφωνία επανεισδοχής μεταναστών συνδέοντάς την άμεσα με τις αποφάσεις της ελληνικής Δικαιοσύνης. Για πρώτη φορά με τόσο εμφατικό τρόπο η Τουρκία αξιώνει παρέμβαση στην εσωτερική έννομη τάξη της Ελλάδας και σε μια λογική quid pro quo, ουσιαστικά εκβιάζει ανοιχτά την Αθήνα.

Είναι πια σαφές ότι η στροφή της Τουρκίας στην πρακτική άσκηση εξωτερικής πολιτικής είναι σχεδόν οριστική. Στο προ του θέρους του 2016 πρόσφατο παρελθόν, οι τουρκικές προκλήσεις συνοδεύονταν πάντα από μια αιτιολόγηση, ένα νομικό κέλυφος, άσχετα από το αν η Ελλάδα συμφωνούσε ή όχι με αυτό. Η τελευταία κίνηση, η οποία ανακοινώθηκε μάλιστα από τον επικεφαλής της διπλωματίας, ουσιαστικά επισφραγίζει αυτή τη στροφή της Τουρκίας από το δυτικότροπο μοντέλο προς την πιο καθαρή μορφή της απολυταρχίας, όπου το σύνολο της πολιτικής ενός κράτους ταυτίζεται με τη βούληση ενός και μόνο προσώπου, του ηγέτη.

Η όξυνση της τουρκικής ρητορικής σε αυτήν τη φάση επιβεβαιώνει όσους εκτιμούσαν ότι ο κ. Ερντογάν θα ανεβάσει τους τόνους με την Ελλάδα σε περίπτωση που η προεκλογική περίοδος δεν εξελιχθεί κατά το δοκούν. Πρακτικά, ο Ερντογάν έχει απέναντί του έναν κεμαλιστή (Μουχαρέμ Ιντζέ) και μια ακροδεξιά υποψήφια (Μεράλ Ακσενέρ), οι οποίοι απευθύνονται σε κατεξοχήν εθνικιστικά ακροατήρια που, θεωρητικά τουλάχιστον, θα «βγάλουν» πρόεδρο. Αν ο κ. Ερντογάν δεν κατορθώσει να εκλεγεί από τον πρώτο γύρο, πολύ περισσότερο αν συγκεντρώσει ποσοστό πoυ θα κινηθεί μεταξύ 40 και 45%, αυτό σημαίνει ότι δημιουργούνται οι συνθήκες ενός συνασπισμού εναντίον του από τους εθνικιστές αντιπάλους του. Για αρκετούς στην Αθήνα αυτό είναι το χειρότερο δυνατό σενάριο, καθώς ανάμεσα στον πρώτο και τον δεύτερο γύρο, ο οποίος θα οδηγήσει στην εκλογή του νέου Τούρκου προέδρου, ο Ερντογάν θα έχει κάθε λόγο να μεταφέρει για ακόμα μία φορά την αντιπαράθεση στο πεδίο του εθνικισμού. Δεδομένου, μάλιστα, ότι έχει να ανταγωνιστεί πρόσωπα όπως η Ακσενέρ, η οποία δήλωσε πως αν αναδειχθεί πρόεδρος θα κάνει την πρώτη επίσκεψή της σε ένα από τα 18 τουρκικά νησιά που «κατέχει παράνομα» η Ελλάδα στο Αιγαίο, γίνεται εύκολα κατανοητό σε τι επίπεδο μπορεί να φτάσει η αντιπαράθεση.

Αν και η ρητορική ένταση αποδίδεται στην προεκλογική περίοδο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η διαρκής ανακίνηση του συνδρόμου περικύκλωσης της Τουρκίας από τον Ερντογάν έχει ενεργοποιήσει τα φυσικά αντανακλαστικά της τουρκικής κοινής γνώμης προς αυτή την κατεύθυνση. Προφανώς η Ελλάδα είναι το μικρότερο από τα προβλήματα που έχει αυτή τη στιγμή ο Ερντογάν, καθώς έχει ανοίξει μέτωπα με την Ουάσιγκτον, την Ιερουσαλήμ ενώ, βεβαίως, υποστηρίζει τη διαιώνιση των στρατιωτικών επεμβάσεων στη Συρία και στο Ιράκ. Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, ίσως η ανάγκη για μια «σίγουρη νίκη» στο Αιγαίο ή στην Ανατολική Μεσόγειο οδηγήσει σε βεβιασμένες αποφάσεις για ακόμη μία φορά.

Η στάση της Αθήνας

Εμπειροι και, κυρίως, ψύχραιμοι παρατηρητές τονίζουν ότι σε αυτή την κρίσιμη περίοδο απαιτούνται από την Αθήνα πολύ λεπτοί χειρισμοί και νηφαλιότητα. Κάτι τέτοιο δεν είναι πάντα εμφανές, παρά το γεγονός ότι η Αθήνα έχει διατηρήσει εξαιρετικά χαμηλούς τόνους τους τελευταίους δύο μήνες. Και τούτο διότι στην Αθήνα αντιλαμβάνονται πως ο Ερντογάν χρησιμοποιεί αρκετές φορές την Ελλάδα ως σημείο άσκησης πίεσης προς τις Βρυξέλλες και την Ε.Ε., με την οποία εκτιμά ότι διαπραγματεύεται σε άλλο επίπεδο.

Το βασικό σενάριο το οποίο ανησυχεί την Αθήνα παραμένει το ατύχημα στο Αιγαίο. Την εβδομάδα που πέρασε, η Αγκυρα ανακοίνωσε επιφυλακή υπό τον φόβο της «ελληνικής προβοκάτσιας», ενώ διατήρησε μειωμένη αλλά σταθερή παρουσία όλο το διάστημα που έπλεε ο ελληνικός στόλο στο Ανατολικό Αιγαίο. Στη θάλασσα η κατάσταση ήταν απολύτως ήρεμη, ωστόσο τα προβλήματα της προηγούμενης εβδομάδας καταγράφηκαν στον αέρα. Τουρκικά μαχητικά πέταξαν ακόμη και πάνω από κατοικημένα νησιά, όπως οι Φούρνοι, ενώ ενεπλάκησαν και σε εικονικές αερομαχίες με τα ελληνικά.

Στην Αθήνα υπάρχει, επίσης, ανησυχία για το συνεχιζόμενο και άνευ διακοπής εξοπλιστικό σπριντ της Τουρκίας. Η Αγκυρα φαίνεται ότι ιεραρχεί ως ιδιαίτερης σημασίας την παράδοση των αεροσκαφών πέμπτης γενιάς τύπου F-35, γι’ αυτό και φάνηκε να συμβιβάζεται με μια αναστολή της παραλαβής των ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων S-400 για κάποιους μήνες ακόμη. Στην πραγματικότητα, με βάση το υφιστάμενο χρονοδιάγραμμα, τα πρώτα F-35 δεν θα προσγειωθούν σε τουρκικό έδαφος παρά τον Νοέμβριο του 2019.

Περίπου τότε, στα τέλη του 2019, θα τελειώνει και ο χρόνος της αναστολής παραλαβής των πυραύλων S-400, οι οποίοι θεωρούνται «κόκκινο πανί» για την Ουάσιγκτον. Ανάμεσα στα σενάρια που έχουν κυκλοφορήσει είναι η τοποθέτηση των S-400 στη Βόρεια Κύπρο, κάτι που, βεβαίως, θα σήμαινε de facto απόφαση των Τούρκων να υπονομεύσουν οριστικά την πιθανότητα λύσης του Κυπριακού.

Κρίσιμη η επιλογή στόχων για το «Fatih»

Η Κύπρος ειδικότερα, αλλά και η Ανατολική Μεσόγειος γενικότερα, είναι το πεδίο που αρκετοί φοβούνται ότι θα εκδηλωθεί πιο έντονα η τουρκική προκλητικότητα. Ηδη τις τελευταίες επτά ημέρες, στην Αττάλεια, απέναντι από την Κύπρο, έχει ελλιμενισθεί το πλωτό γεωτρύπανο «Fatih» της Τουρκίας. Απομένει η επιλογή στόχων στους οποίους το «Fatih» θα κινηθεί. Για την Αθήνα, η χειρότερη πιθανή εξέλιξη θα είναι το πλωτό γεωτρύπανο να κινηθεί στην περιοχή ανάμεσα στην Κύπρο και τον νοητό άξονα Κρήτης - Καστελλόριζου, καθώς κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι αμφισβητεί ανοικτά τις θέσεις της Ελλάδας για την οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης με την Κυπριακή Δημοκρατία αλλά και την Αίγυπτο. Εως τώρα, εκτιμάται ότι το γεωτρύπανο θα κινηθεί μεν πριν από τις εκλογές της 24ης Ιουνίου, θα περιοριστεί δε σε στόχους που βρίσκονται ανάμεσα στην Τουρκία και τα Κατεχόμενα. Η γενικότερη κατάσταση που πάει να διαμορφωθεί στην περιοχή φαίνεται ότι τυγχάνει της διακριτικής ανησυχίας του διεθνούς παράγοντα. Τις επόμενες ημέρες, ύστερα από σχετική απουσία κάποιων εβδομάδων, αναμένεται στην Ανατολική Μεσόγειο να ανακάμψουν μεγάλες μονάδες του ναυτικού των ΗΠΑ αλλά και ευρωπαϊκών χωρών.

Καθημερινή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση