Αμερικανικές Εκλογές 2020: Η εξωτερική πολιτική της υπερδύναμης

Ποτέ ξανά (μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου) δε διακυβευόταν τόσο έντονα ο αμερικανικός ρόλος στον κόσμο

Οι ΗΠΑ δεν είναι η δύναμη που ήταν όταν κατέρρευσε η ΕΣΣΔ. Δεν είναι καν εκείνη η δύναμη που μετά την 11/9 αποφάσισε να δράσει εναντίον του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Η Ουάσινγκτον όμως, παραμένει η πιο ισχυρή χώρα στον κόσμο σε ένα εύρος συντελεστών ισχύος. Παρόλο που η τεχνολογική υπεροχή των ΗΠΑ δεν έχει πια το χάσμα που είχε με άλλες δυνάμεις πριν από κάποιες δεκαετίες, η διάχυσή της σε στρατιωτικό επίπεδο είναι ακόμη πιο αποτελεσματική από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη δύναμη. Οι στρατιωτικές δαπάνες των ΗΠΑ συνεχίζουν να αγγίζουν ποσά τα οποία καμία άλλη δύναμη ή και άθροισμα δυνάμεων, δεν μπορούν να δαπανήσουν. Το προηγούμενο κονδύλι για τις αμυντικές δαπάνες των ΗΠΑ ήταν περίπου 0,8 τρις δολάρια, όταν η Κίνα δαπανά λιγότερα από 0,3 τρις δολάρια.

Ωστόσο, αυτές οι εκλογές δεν είναι μόνο ″αμερικανικές″. Είναι παγκόσμιες. Ποτέ ξανά (μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου) δε διακυβευόταν τόσο έντονα ο αμερικανικός ρόλος στον κόσμο. Ο πάντα απρόθυμος μέσος Αμερικανός για την εμπλοκή της χώρας του στον κόσμο, άθελά του, δεν θα ψηφίσει μόνο για το μέλλον του αλλά και για το μέλλον δεκάδων άλλων χωρών. Η παγκοσμιοποίηση συνέδεσε την Αμερική με τον κόσμο και έτσι οποιαδήποτε εξέλιξη γεννάται στις ΗΠΑ, επηρεάζει τον κόσμο. Τι ακριβώς διακυβεύεται σε αυτές τις εκλογές και πώς επηρεάζεται ο κόσμος και η Ελλάδα;

Από την προεδρία Ομπάμα (και τις δύο θητείες του) οι ΗΠΑ έδειξαν μια κόπωση σχετικά με την εξωτερική τους πολιτική. Από τη μια, προσπάθησαν να επικεντρωθούν στην Κίνα με το περιβόητο ″Pivot to Asia″ και να έλθουν κοντά με το Ιράν. Τόσο η Συμφωνία Δύσης-Ιράν όσο και το TPP (Transpacific Partnership) ήταν από τα πρώτα έγγραφα που η κυβέρνηση Τραμπ αναθεώρησε. Οι ΗΠΑ αποχώρησαν και από τις δύο συμφωνίες. Παρόλα αυτά, το Σύνδρομο του Βιετνάμ δεν ξεκίνησε κατά την περίοδο Τραμπ, αλλά είχε ήδη ξεκινήσει από την εποχή Ομπάμα.

Οι ΗΠΑ έχουν μια μεγάλη ιστορία εναλλαγής πρακτικών στην εξωτερική τους πολιτική που υπακούει στη διαλεκτική σχέση τριών εννοιών:Παρεμβατισμός, Μονομερισμός και Απομονωτισμός (Selective Engagement, Unilateralism and Isolationism). Ο μέσος Αμερικανός πολίτης παραμένει απρόθυμος ως προς την εμπλοκή της πατρίδας του στα διεθνή δρώμενα. Από την Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, οι ΗΠΑ προσπάθησαν να διώξουν τις αποικιοκρατικές δυνάμεις της ″μιαρής και ανήθικης″ Ευρώπης. Οι μετανάστες που ίδρυσαν τις ΗΠΑ, έφυγαν από τις χώρες τους για να δημιουργήσουν μια ″Νέα Χώρα″⁣ η οποία δε θα έχει καμία σχέση με όσα οι ίδιοι υπέφεραν σε άλλες χώρες.

Οι Αμερικανοί ωστόσο πείστηκαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου πως τα οικονομικά οφέλη της παγκοσμιοποίησης, ήταν τα απαραίτητα κίνητρα της εμπλοκής των ΗΠΑ στον κόσμο. Ο Μπους ο πρεσβύτερος είχε πει πριν το τέλος της θητείας του ότι το φάντασμα του απομονωτισμού πρέπει να φύγει από τις ΗΠΑ. Η παγκοσμιοποίηση όμως, δεν άνοιξε τις πόρτες μόνο στην ευημερία. Άνοιξε τις πόρτες και στις απειλές οι οποίες πλέον άλλαξαν υφή. Η δημοκρατία που θα ερχόταν μέσα από καλώδια τηλεπικοινωνιών όπως έλεγε ο Μπιλ Κλίντον, δεν ήταν η μόνη που χρησιμοποιούσε για τη διάδοσή της την τεχνολογία. Το ίδιο έγινε και με την τρομοκρατία και με άλλες απειλές που ονομάστηκαν είτε ″ανορθόδοξες″ και ″ασύμμετρες″⁣, είτε ″⁣υβριδικές″⁣.

Σε αυτές τις εκλογές θα διακυβευτεί το κατά πόσον οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν το ταξίδι των δύο τελευταίων προέδρων: Το ταξίδι προς την εσωστρέφεια το οποίο για χώρες σαν την Ελλάδα θα είναι πολύ επικίνδυνο.

Η Μεσόγειος και η Μέση Ανατολή ήταν τα καμπανάκια για όλους όσους φωνάζαν συνθήματα αποχώρησης των ΗΠΑ από περιοχές. Σήμερα έντρομοι, ζητούν ″περισσότερη Αμερική″ όπως πρόσφατα έκαναν οι ηγέτες της Ιταλίας. Έγκριτα think tanks εκπονούν αναλύσεις για το αν Ευρώπη και Αμερική θα προχωρήσουν μαζί ή αν θα συνεχιστεί το βελούδινο διαζύγιο που έχουν υπογράψει μεταξύ τους. Η πανδημία με τον COVID-19να θερίζει τον κόσμο, φέρνει πιο έντονα από ποτέ την ανησυχία για το ποιός θα ηγηθεί των προσπαθειών, έστω ενός μέρους του κόσμου που θεωρεί ότι έχει κοινές βλέψεις.

Ο πολυπολικός κόσμος δε βοηθάει τις συγκλίσεις. Τα κράτη σε πολυπολικές συνθήκες βάζουν στρατιωτικές στολές, ντύνονται άρπαγες και κάνουν ουσιαστικά ό,τι κάνει η Τουρκία. Πιθανή αποχώρηση των ΗΠΑ από περιοχές σαν την Ευρώπη, τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, θα ανοίξει τον ασκό του Αιόλου. Ένα νέο ″Δόγμα Μονρόε″ θα έφερε σχετική ησυχία στις ΗΠΑ και έντονη ανησυχία σε όλον τον υπόλοιπο κόσμο, για διαφορετικούς λόγους σε κάθε περιφέρεια.

Ο επόμενος προέδρος των ΗΠΑ, είτε επανεκλεγεί ο Τραμπ, είτε αναλάβει τα ηνία της υπερδύναμης ο Μπαϊντεν, θα χρειαστεί να πάρει αποφάσεις που θα σφυρηλατήσουν την αμερικανική εξωτερική πολιτική για το υπόλοιπο του 21ου αιώνα και αυτό γιατί η άνοδος της Κίνας και ο κατακερματισμός της Ευρώπης, αποτελούν αδιάσειστα στοιχεία για το πόσο κρίσιμη είναι η παρουσία των ΗΠΑ στον κόσμο.

Ο Αμερικανός ψηφοφόρος είναι πολύ κουρασμένος από τις περιπέτειες της πατρίδας του στη διεθνή αρένα. Από την άλλη όμως, η οικονομική του ευημερία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις σχέσεις (οικονομικές και πολιτικές) από φίλους και αντιπάλους των ΗΠΑ. Το πιο πιθανό σενάριο πάντως για τις ΗΠΑ, είναι να ακολουθήσει την πολιτική της επιλεκτικής παρεμβατικότητας στον κόσμο ώστε να μη δημιουργηθούν εξελίξεις αταξίας που δεν είναι φιλικά προσκείμενες στα αμερικανικά συμφέροντα.

Οι ΗΠΑ φαίνεται ακόμη και αν γοητεύτηκαν τα προηγούμενα χρόνια από την ιδέα της απομόνωσης πως επιστρέφουν μέσα από το δόγμα της ενεργητικής ουδετερότητας και της επανεπένδυσης στη διπλωματία (Reinvest in Diplomacy).Η επίσκεψη Pompeoστην Ελλάδα, έδειξε οτι οι ΗΠΑ δεν μπορούν να αγνοήσουν τις εντάσεις στην περιοχή μας. Το ίδιο έγινε και με την εκεχειρία στη Λιβύη για την οποία οι ΗΠΑ ξόδεψαν τεράστιο διπλωματικό κεφάλαιο. Ανεξάρτητα από το τι ήθελε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, (αποκοπή των ΗΠΑ από περιοχές ″ατελείωτων πολέμων″) ο γεμάτος θεσμική μνήμη αμερικανικός μηχανισμός εξωτερικής πολιτικής, φαίνεται πως έχει πάρει την απόφαση να επανεξετάσει την παρουσία του σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου. Μειωμένη και επιλεκτική παρουσία μεν, αλλά σε καμία περίπτωση, μηδαμινή.

Σε αυτές τις εκλογές λοιπόν ίσως παλεύουν δύο πνεύματα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Του Αλεξάντερ Χάμιλτον από τη μία (η πλευρά Μπάϊντεν) και του Τζωρτζ Ουάσινγκτον από την άλλη (η πλευρά Τραμπ). Για χώρες σαν την Ελλάδα το συμφέρον μας είναι η όποια κυβέρνηση αναλάβει τα ηνία των ΗΠΑ, να επιβάλλει την τάξη στην ανατολική Μεσόγειο και στην Εγγύς Ανατολή αλλά και να μην αφήσει την Ευρώπη στο έλεός της.

Πιθανό διαζύγιο των ΗΠΑ από την Ευρώπη, δε θα είναι ″⁣χειραφέτηση″⁣ της Ευρώπης αλλά η είσοδος της Γηραιάς Ηπείρου σε έναν νέο ανταγωνισμό δυνάμεων εντός της ΕΕ για το ποιές δυνάμεις θα καλύψουν το κενό της παρακμάζουσας Γερμανίας.Οι σχέσεις της ΕΕ με την Κίνα και τη Ρωσία, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το κατά πόσον οι ΗΠΑ θα συνυπογράψουν μια ″⁣Καινή Διαθήκη″⁣ με συμμαχικές τους χώρες κάτι που θα σημαίνει ότι θα συνεχίζουν να ηγούνται του δυτικού κόσμου.

Αλέξανδρος Θ. Δρίβας
Διεθνολόγος -Συντονιστής του Τομέα Ευρασίας & Ν. Α. Ευρώπης στο ΙΔΙΣ - Research Fellow in HALC (Hellenic American Leadership Council)
HuffingtonPost



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση