Οι ΗΠΑ αποχωρούν από τη Μεσόγειο ή όχι;

Πριν φτιάξουμε τις σχέσεις μας με μια χώρα, οφείλουμε πρωτίστως να μάθουμε τις συνήθειές της. Οι ”γάμοι” είναι στρατηγικές σχέσεις και έτσι παίρνουμε ”πακέτο” (όπως και εκείνοι) τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των χωρών που επιδιώκουμε και χτίζουμε σημαντικές συνεργασίες.

Οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις από το 2009 μέχρι το 2020 είναι αγνώριστες. Πριν από το 2009 οι σχέσεις μας με τις ΗΠΑ είχαν σκαμπανεβάσματα. Η αλήθεια είναι οτι κατά την περίοδο της μονοπολικής στιγμής των ΗΠΑ, η υπερδύναμη δεν είχε και μεγάλη ανάγκη κράτη σαν την Ελλάδα.

Η μετάβαση από τη μονοπολική στιγμή στον ”γενναίο” πολυπολικό κόσμο σε συνδυασμό με την απομάκρυνση της Τουρκίας από το στρατηγικό τρίγωνο σταθερότητας της Μέσης Ανατολής (ΗΠΑ-Ισραήλ-Τουρκία) έφεραν πιο κοντά τις ΗΠΑ με την Ελλάδα.

Συμπληρωματικά, η στασιμότητα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και τα προβλήματα μεταξύ κρατών-μελών της ΕΕ έφεραν την ανάγκη στην Ελλάδα να ζητήσει βοήθεια από τις ΗΠΑ. Το ίδιο έκαναν και οι ΗΠΑ επιδιώκοντας διμερείς σχέσεις με κράτη στα οποία είχαν ειδικά συμφέροντα, όταν είδαν ότι η μετάβαση στον πολυπολικό κόσμο, επηρεάζει αρνητικά και τις ευρωατλαντικές σχέσεις.

Σήμερα έχουμε μπροστά μας έναν κίνδυνο που λέγεται Τουρκία. Κάθε μέρα που περνά, χρειάζεται να εξετάσουμε τις θέσεις των τουρκικών πλοίων για να αντιληφθούμε αν ξεκίνησε το επεισόδιο που περιμένουμε από το 2010 όταν και ως μεταπτυχιακός φοιτητής, άκουγα τον τότε Αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης να λέει σε ομιλία του στο αμφιθέατρο ”Γιάννος Κρανιδιώτης” οτι η Τουρκία μεγαλώνει και καλό είναι …να τα βρούμε τώρα. Τι θα γίνει λοιπόν με τις ΗΠΑ; Ξέχασαν την Ελλάδα και τη Μεσόγειο;


Πριν από όλα, ο όρος ”διαφιλονικούμενα ύδατα” που χρησιμοποίησε το State Department χάθηκε στη μετάφραση. Ο λόγος είναι διττός. Ο πρώτος έχει να κάνει ουσιαστικά με το βιβλίο των Μιχάλη Ιγνατίου και Νίκου Μελέτη ”Η συμφωνία που γκρίζαρε το Αιγαίο”. Ο άλλος λόγος είναι πως οι ΗΠΑ δεν είναι Διεθνές Δικαστήριο. Είναι η πιο ισχυρή χώρα στον κόσμο με συμφέροντα σε κάθε άκρη της γης.

Συμπληρωματικά, οι εκπρόσωποι Τύπου του State Department έχουν επιφορτιστεί με τον άχαρο ρόλο που επιφορτίζεται κάθε γρανάζι μιας γραφειοκρατίας η οποία πρέπει να χρησιμοποιήσει την παραδοσιακή ξύλινη γλώσσα της διπλωματίας. Ο Αμερικανός πρέσβης στην Ελλάδα, έδωσε διευκρίνιση και αυτή είναι σημαντική όχι τόσο για το νόημα των λέξεων, όσο γιατί αυτές τις μέρες, οι λέξεις είναι εδάφη.

Επιπρόσθετα, η ευθεία αναγνώριση από τις ΗΠΑ ότι το Καστελόριζο έχει όλες τις θαλάσσιες ζώνες. Ας σκεφτούμε σαν υπερδύναμη: Δεν θα οφείλαμε σε μια χώρα που είναι μικρή προς μεσαία δύναμη όπως είναι η Ελλάδα, καμία διευκρίνηση. Το ότι η Αμερική την έδωσε, σημαίνει οτι υπολογίζει την Ελλάδα αλλά και κάτι πιο σημαντικό: Η Αμερική δεν αποσύρεται από τη Μεσόγειο, δεν αποχωρεί αλλά αλλάζει θέσεις, μετασχηματίζει το ρόλο της και ανασυγκροτείται.

Όποιος παρακολουθεί τις μελέτες του Atlantic Council για το 2035 καταλαβαίνει πως οι ΗΠΑ ακολουθούν πλέον όλο και πιο πολύ τη μορφή της selective engagement όπως ονομάζεται στην ορολογία, η επιλεκτικότητα σε παρεμβάσεις που ακολουθούν οι ΗΠΑ σε διεθνές επίπεδο.

Η Αμερική ουδέποτε έκρυψε από το 1952 οτι την Ελλάδα και την Τουρκία (οι οποίες πιο πριν έλαβαν συνολικά 400εκ $ με το Δόγμα Τρούμαν) την έβλεπαν σαν κρίκο μεταξύ Ιράν και Γιουγκοσλαβίας. Αυτόν τον κρίκο τον ήθελαν ακέραιο καθώς ήταν το κέντρο βάρους του ΝΑΤΟ στην ανατολική του πτέρυγα. Πολλά κράτη που εισήλθαν στο ΝΑΤΟ από την περιοχή της Ευρώπης, δήλωναν από τότε τη μεγάλη τους ανησυχία για το ότι έμπαιναν στο ΝΑΤΟ δύο ”άσπονδοι φίλοι”.

Η Αμερική επέμενε λόγω της ανάσχεσης της ΕΣΣΔ η οποία ήταν το Α και το Ω της αμερικανικής στρατηγικής. Η Τουρκία στους σχεδιασμούς των ΗΠΑ μέχρι και τον πρόεδρο Μπους Τζούνιορ, ήταν πολύ πιο αξιόλογη γεωστρατηγικά από την Ελλάδα.

Ακόμη και τώρα με την αναβάθμιση της Ελλάδας σε ”key state”, η Τουρκία είναι πολύ σημαντική για τις ΗΠΑ τόσο γιατί ο Πούτιν ανασύστησε την ”τσαρική” Ρωσία, όσο και γιατί το Ιράν έχει εχθρικές σχέσεις με τις ΗΠΑ. Έτσι σκέφτεται η Αμερική και γι’ αυτό το λόγο το State Department είναι χωρισμένο σε τομείς.

Η Αμερική κοιτά τον χάρτη διαφορετικά από μας γιατί πρώτον, της το επιτρέπει η δύναμή της (ακόμη και αν κάποιες φορές η ισχύς της είναι τόσο μεγάλη που δεν ξέρει να τη διαχειριστεί) και δεύτερον, κατατάσσει και χωροθετεί γεωγραφικά τα δικά της συμφέροντα. Κατά τον Β’ Π Π η Αμερική δημιούργησε τον νόμο Lend and Lease Act βάσει του οποίου η κυβέρνηση νομιμοποιήθηκε να δώσει βοήθεια στους συμμάχους στην Ευρώπη. Έδινε ταυτόχρονα βοήθεια σε ΕΣΣΔ και Μεγάλη Βρετανία.

Μέχρι να μπει η Αμερική στον Β’ ΠΠ, όπου οι και οι σύμμαχοι και οι δυνάμεις του άξονα ήταν εξαντλημένες, είχαν ασχοληθεί ξανά με το Hoover-Stimpson Doctrine το οποίο ήταν ουσιαστικά η καταδίκη της εισβολής της Ιαπωνίας στην Μαντζουρία κατά τη δεκαετία του 1930′ , όπου οι ΗΠΑ αναγόρευσαν ως ”παράνομες” οποιεσδήποτε αλλαγές που θα προκύψουν από εισβολές.

Με άλλα λόγια η Αμερική πρώτα καταδικάζει ενέργειες και επιλέγει το ευνοϊκό για εκείνη timing για να εισέλθει σε έναν πόλεμο. Μάλιστα, όποτε δεν το έπραξε αυτό, δεν κέρδισε. Όποτε η Αμερική μπήκε σε πολέμους για να ”σώσει” άλλα κράτη, βρήκε τον μπελά της. Όπως στο Βιετνάμ που ξεκίνησε για να υπερασπιστεί τις γαλλικές θέσεις, ως ”δυτικές”.

Το ψυχογράφημα της υπερδύναμης δεν είναι όπως θα θέλαμε να είναι και επειδή ακριβώς οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις είναι καλύτερες από ποτέ άλλοτε, πρέπει να ξέρουμε τι να περιμένουμε. Στη Μεσόγειο οι ΗΠΑ περιμένουν ό,τι περίμεναν και στον Α’ και στον Β’ ΠΠ. Περίμεναν την εξάντληση και τη φθορά άλλων δυνάμεων και την είσοδό τους στους πολέμους, όταν υπήρχε ξεκάθαρος νικητής που όμως ήταν εξαντλημένος.

Επίσης όσο και αν ο περίεργος ένοικος του Λευκού Οίκου δεν πιστεύει στο project του ΝΑΤΟ, η Αμερική έχει κάθε λόγο να κρατά οργανισμούς στους οποίους διατηρεί τους συμμαχικούς δεσμούς. Η Αμερική είναι υπερδύναμη αλλά όχι τόσο δυνατή για είναι μόνη. Το ΝΑΤΟ έχει μεγάλο πρόβλημα συνοχής όμως με έναν πόλεμο Ελλάδας-Τουρκίας θα διαλυθεί.

Η Αμερική προσπαθεί πάντα το να μην υπάρξει καταστροφή του ΝΑΤΟ λόγω ενός ελληνοτουρκικού πολέμου και έτσι ο ρόλος του Πόντιου Πιλάτου είναι αναγκαίος για την Ουάσινγκτον και πολύ επώδυνος για μας.

Έχουμε διαλέξει σαν Ελληνισμός τη σωστή πλευρά στη Μεσόγειο καθώς ο νέος πολυπολικός κόσμος δεν έχει γεωστρατηγικά μονοπώλια και η Ελλάδα θα κερδίσει από αυτόν τον κόσμο αν μάθει να παίζει με τους κανόνες που αυτός ο τύπος διεθνούς συστήματος επιβάλλει. Η Γαλλία θα είναι ένας από τους τοποτηρητές της αμερικανικής πολιτικής στη Μεσόγειο, ο πιο βασικός.

Η Αίγυπτος είναι επίσης ακόμη μια δύναμη η οποία θα έρχεται από τον αραβικό κόσμο. Το Ισραήλ θα έχει πάγια θέση στα συμφέροντα των ΗΠΑ. Η Ελλάδα; Η ”Σιγκαπούρη” της περιοχής. Η χώρα που ενώνει τη Βαλκανική Χερσόνησο με την Ανατολική Μεσόγειο. Είμαστε σημαντικό κομμάτι στον αμερικανικό σχεδιασμό για το υπόλοιπο του 21ου αιώνα.

Είναι όμως και η Τουρκία σημαντική για τις ΗΠΑ, όχι όμως αυτή η Τουρκία, όχι η Τουρκία της Μεσογείου αλλά η Τουρκία της Κεντρικής Ασίας και του Καυκάσου που θα προσπαθεί να μην καταληφθεί η περιοχή από την Κίνα ή/και τη Ρωσία. Το αμερικανικό νομοθετικό σώμα έχει έτοιμες κυρώσεις για την Τουρκία και στον επόμενο μήνα θα ξέρουμε ποιές και τι κυρώσεις θα επιβληθούν.

Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν μπορεί ες αεί να γλιτώνει τον -κατά Μπόλτον- συνέταιρό του. Η Ελλάδ αθα κερδίσει χρόνο (το ίδιο και οι Κύπρος) αν εφαρμοστούν στην Τουρκία κυρώσεις του νόμου CAATSA ή του Magnitsky Act για την Halk Bank. Aρκεί ένας μήνας κυρώσεων στην Τουρκία για να ακυρώσει πολλά από τα σχέδιά της και να αλλάξει το προφίλ ”νταή”.

Μέχρι τότε, δηλώσεις όπως αυτήν για το Καστελόριζο που έγινε χθες, ή δηλώσεις έκφρασης ”βαθιάς ανησυχίας” για όσα γίνονται στη Μεσόγειο, θα είναι απλώς τα προμηνύματα μιας μελλοντικής εμπλοκής των ΗΠΑ στη Μεσόγειο από την οποία ξεκινά άλλωστε και το περιβόητο ”Pivot to Asia”.

Προσώρας, να έχουμε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μας οι οποίες είναι επαρκέστατες για τον αγώνα που καλούμαστε να δώσουμε και οφείλουν να αυξηθούν ποσοτικά και ποιοτικά με σύνεση, μόλις η Ελλάδα φέρει εις πέρας αυτήν τη δύσκολη αποστολή προστασίας της ακεραιότητάς της.

Αλέξανδρος Δρίβας Research Fellow – HALC, Ph.D. Cand. (Hellenic-American Relations after the Cold War Era)
HellasJournal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση