Κουρδικών επιλογών παρεπόμενα

Η κουρδική διάσταση, στην εύφλεκτη εδώ και δεκαετίες και φλεγόμενη κατά ταύτα μετά την τουρκική εισβολή περιοχή της βορείου Συρίας, σηματοδοτείται από το γεγονός της προδήλως αδίκου και πολιτικά ανεξήγητης εγκατάλειψης των Κούρδων από τους εν όπλοις συμμάχους τους στην εκκαθάριση του ISIS, Αμερικανούς, η οποία τους κατηύθυνε εν είδει τακτικής κίνησης εθνικής επιβίωσης σε στρατιωτική συμμαχία με το συριακό καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ. Το τελευταίο παραπέμπει σε προφανή στήριξη της Μόσχας ως παραδοσιακού συμμάχου του Άσαντ, που κατ’ αυτόν τον τρόπο παρεμβαίνει έτι περαιτέρω σε επίπεδο στρατηγικής παρουσίας στην περιοχή.

Τοιουτοτρόπως, οι Κούρδοι παρέδωσαν στο σύστημα εξουσίας του συριακού καθεστώτος τη διεκδίκηση ανεξάρτητου κουρδικού κράτους, οδηγούμενοι κατά ταύτα σε υπαγωγή τους ως αυτόνομης εθνικής οντότητας στο πλαίσιο μιας επερχόμενης συριακής πολιτειακής δομής. Αυτό σηματοδοτεί έναν πολιτικό συμβιβασμό, που επιτρέπει στον κουρδικό λαό να επιβιώσει και στο καθεστώς Άσαντ να εξέλθει ενδυναμωμένο από την εν εξελίξει ευρισκόμενη περιφερειακή σύγκρουση.

Το κόστος που καταβάλλει ο κουρδικός λαός από μια τέτοια συμμαχία σωτηρίας παραπέμπει σε μια εν τοις πράγμασι απεμπόληση της ιστορικής προβολής διεκδίκησης ίδρυσης ανεξάρτητου κουρδικού εθνικού κράτους. Μια τέτοια εξέλιξη κατευνάζει και τις παραδοσιακές ανησυχίες εμπλεκόμενων κρατικών οντοτήτων της περιοχής, όπως το Ιράν, το Ιράκ και η Τουρκία, απομειώνοντας τις μόνιμες φοβίες τους περί διασπαστικών αυτονομιστικών κινήσεων κουρδικών εθνοτήτων, εγκατεστημένων στις χώρες τους.


Η σύμπλευση της κουρδικής οντότητας με τη Συρία παράγει αποτελέσματα πολύ πέραν του προφανούς, αφού το γεγονός της συμπόρευσης των δύο παραπέμπει στην περαιτέρω εμπλοκή και παρεμβατική πολιτική στάση της Ρωσικής Ομοσπονδίας στη Μέση Ανατολή, δεδομένων δύο γεγονότων. Πρώτον, η Ρωσική Ομοσπονδία συνεχίζει σε στρατηγικό επίπεδο την άσκηση πολιτικής επιρροής και παρεμβατικού ενδιαφέροντος που εγκαθιδρύθηκε από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης στα τεκταινόμενα της Μέσης Ανατολής, ενώ από την άλλη οι Αμερικανοί απωθούνται αποχωρώντας εξαιτίας απρόβλεπτων και αστάθμητων κινήσεων του Προέδρου Τράμπ. Ανοίγεται ως εκ τούτου γεωπολιτικός χώρος παρουσίας και δόμησης επιρροής από τη Μόσχα, η οποία και καλύπτει το διεθνοπολιτικό κενό που αφήνουν οι ΗΠΑ αποσυρόμενες.

Είναι προφανές πως η εσπευσμένη άφιξη υψηλόβαθμων Αμερικανών αξιωματούχων στην Άγκυρα και η επιτευχθείσα αποκαλουμένη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός είναι προδήλως ετεροχρονισμένη, ούσα μη ικανή να επιφέρει αποτελέσματα ειρήνευσης, ενώ δεν είναι σε θέση να ανατρέψει ή να αντιστρέψει την επελθούσα στρατηγική και πολιτική ενδυνάμωση της επιρροής της Μόσχας στους δρώντες στην περιοχή. Τούτο δε το γεγονός παρατηρείται παρά την εξαγγελθείσα συμφωνία Άγκυρας – Ουάσιγκτον περί νομιμοποίησης της διαμόρφωσης μια «ασφαλούς ζώνης» στα σύνορα Τουρκίας - Συρίας.

Η Μόσχα, δεδομένων των στρατηγικών κερδών, που ούτως ή άλλως αποκομίζει από τα διεθνοπολιτικά δεδομένα που διαμορφώνονται στην περιοχή, δεν φαίνεται να κινείται προς την κατεύθυνση μιας άμεσης στρατιωτικής, στρατηγικής αντίδρασης έναντι των κινήσεων της Τουρκίας στην ούτω καλούμενη ζώνη ασφαλείας, πλην όμως διατηρεί την ικανότητά της για παρεμβατική λειτουργία είτε υπονόμευσης είτε άμεσης αντίδρασης σε χρονική στιγμή που να κρίνεται ως επωφελής για τα ρωσικά συμφέροντα στην περιοχή. Τα ανωτέρω δύνανται να λάβουν χώραν σε συνεννόηση και συνεργασία πάντα με το καθεστώς Άσαντ.

Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη το πλαίσιο της ιστορικής διαδρομής των δυο κρατικών οντοτήτων στην περιοχή, τόσο η οθωμανική Τουρκία με το τσαρικό καθεστώς, όσο και η σύγχρονη Τουρκία με τ Ρωσική Ομοσπονδία, δεν κατάφεραν ποτέ να εμπεδώσουν συνθήκες αληθούς συμμαχικής σχέσης, λειτουργώντας κατά ταύτα μόνο σε επίπεδο συνεννοήσεων τακτικής υφής. Περαιτέρω δε το συριακό ζήτημα, όπως διαγράφεται με τα σημερινά δεδομένα, δεν προβλέπεται να επιφέρει τέτοιες εξελίξεις που να επιτρέψουν στην Τουρκία να λειτουργεί ως πατερναλιστικός παράγοντας στην περιοχή, καθώς το καθεστώς Άσαντ, κατόπιν των τελευταίων διαδραματισθέντων, προβάλλει ως δύναμη ικανή να ασκεί εποπτεία και έλεγχο στον ευρύτερο χώρο.

Συνεπώς και κατά τα ανωτέρω, τα κέρδη για τον Ερντογάν συνίστανται βραχυπρόθεσμα στην επελθούσα εξαιτίας των γεγονότων εθνικιστική κινητοποίηση στο εσωτερικό μέτωπο εν είδει rally effect γύρω από το πρόσωπό του. Ταυτόχρονα, το ενδεχόμενο οικοδόμησης ανεξάρτητου κουρδικού κράτους, που παραμένει σταθερά μόνιμος φόβος της Τουρκίας, παραπέμπεται για μια ακόμα φορά στις καλένδες ενός ομιχλώδους μέλλοντος.

Παρά ταύτα, δεν πρέπει κανείς να υποτιμήσει την ιστορική διαδρομή μιας διεκδικητικής προσδοκίας του κουρδικού λαού και κατ’ επέκτασιν δε και του κουρδικού κινήματος, που άπτεται μιας ιστορικής πορείας, έχουσας ως στόχο και απόληξη την οικοδόμηση ενός κουρδικού εθνικού κράτους, που να καλύπτει, κατά το πρότυπο της ελληνικής παλιγγενεσίας, την κουρδική εθνότητα, όπως είναι διάσπαρτη και εγκατεστημένη διά μέσου των αιώνων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Ο κατά τα ανωτέρω ιστορικός στόχος του κουρδικού κινήματος, παρά την εν είδει πολιτικού συμβιβασμού σύμπλευσή του, εντασσόμενο στο κρατικοπολιτικό σύστημα του καθεστώτος Άσαντ, επιβάλλει τον μη αποκλεισμό ενδεχομένων μελλοντικών ανακατατάξεων.

Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης
Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, Διευθυντής Κέντρου Ανατολικών Σπουδών Για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Σημερινή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση