Ψύχραιμα, Ερντογάν...

Καθώς τα δακρυγόνα πλανιούνται πάνω από την πλατεία Ταξίμ, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ερντογάν εξακολουθεί να κρατά τα ηνία της εξουσίας. Κατ’ αρχήν, είναι δύσκολο να δούμε πώς η ετοιμοθάνατη αντιπολίτευση στην Τουρκία θα επωφεληθεί από τα λάθη του. Περαιτέρω, αν και οι υποστηρικτές του ΑΚΡ παρακολουθούν τις διαδηλώσεις με κατάπληξη, δεν καταθέτουν τις κομματικές τους ταυτότητες.

Γράφει ο Steven A. Cook

Όταν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης στα μέσα της δεκαετίας του 1990, έκανε ό, τι κάνουν οι επιτυχείς μεγάλη δήμαρχοι – έκανε λίγο πιο εύκολη τη ζωή για τα εκατομμύρια των κατοίκων της όμορφης, πυρετώδους μεγαλούπολης. Ο Ερντογάν μάζεψε τα σκουπίδια από τους δρόμους, ξεμπέρδεψε την κυκλοφορία και κυριολεκτικά καθάρισε την ατμόσφαιρα με την αγορά φιλικών προς το περιβάλλον μέσων μαζικής μεταφοράς. Πάντοτε με μεγάλες φιλοδοξίες, κατά τη διάρκεια της θητείας του στο Δημαρχείο ο μελλοντικός πρωθυπουργός έκανε μια (έκτοτε συχνά επαναλαμβανόμενη) δήλωση σε έναν δημοσιογράφο από την εφημερίδα Milliyet, «Η δημοκρατία», είπε, «είναι σαν το τραμ. Επιβαίνετε σ’ αυτό μέχρι να φτάσετε στον προορισμό σας, μετά θα βγείτε έξω».

Αυτές οι ιστορίες βοηθούν σε μεγάλο βαθμό να εξηγηθούν οι διαδηλώσεις εναντίον του πρωθυπουργού της Τουρκίας κατά τη διάρκεια των τελευταίων ημερών. Ο Ερντογάν, ο οποίος κατάγεται από μια δύσκολη γειτονιά της Κωνσταντινούπολης, έχει τόσο μια έμφυτη αίσθηση του τι κάνει τον μέσο όρο των Τούρκων να λειτουργούν όσο και μια παράδοξη εργαλειακή αντίληψη της δημοκρατίας. Ποτέ δεν ανέφερε τον «προορισμό» προς τον οποίο σκεπτόταν ότι θα πρέπει να κατευθυνθεί η δημοκρατία της Τουρκίας. Αλλά 15 χρόνια αργότερα, πολλοί Τούρκοι έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο Ερντογάν είχε ανέκαθεν την πρόθεση να κατέβει από το τραμ αμέσως μόλις συσσωρεύσει απαράμιλλη δύναμη.

Το κόμμα του πρωθυπουργού, το Κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης (ΑΚΡ), ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 2001 αφότου νεαροί μεταρρυθμιστές αποσπάστηκαν από την παλιά φρουρά του ισλαμικού κινήματος της Τουρκίας. Ακόμη και τότε, ο Ερντογάν ήταν πρώτος μεταξύ ίσων, αλλά είχε σημαντικούς συνεργάτες, κυρίως τον Αμπντουλάχ Γκιούλ, ο οποίος κατοικεί τώρα στο προεδρικό μέγαρο και παραμένει επισήμως πάνω από την πολιτική. Ωστόσο, με τον καιρό, ο Ερντογάν έγινε το κόμμα και το κόμμα έγινε ο Ερντογάν. Όχι ότι οι Τούρκοι ψηφοφόροι φαίνεται να νοιάζονται: το ΑΚΡ έχει την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο από το Νοέμβριο του 2002.

Τα δέντρα ήταν απλώς μια αφορμή της πρώτης πλήρους πολιτικής κρίσης στην αξιόλογη δεκαετία του Ερντογάν. Για πολλούς από τους ανθρώπους που διαδηλώνουν κατά τη διάρκεια των τεσσάρων τελευταίων ημερών, ο Ερντογάν έφθειρε τό καλό του πρόσωπο από την αρχή. Οι υποστηρικτές του Δημοκρατικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), το οποίο αντιπροσωπεύει μια ευερέθιστη, απερίσκεπτη και χωρίς όραμα ομάδα κεμαλικής ελίτ φερόμενης ως σοσιαλδημοκρατικής, αντιτίθεται στο ΑΚΡ επί της αρχής. Υπήρξαν επίσης αναφορές για αριστεριστές και «αντι-καπιταλιστές μουσουλμάνους» που συμμετείχαν στην συμπλοκή. Διάφορα μικρά, με λιγότερη επιρροή πολιτικά κόμματα εμφανίστηκαν να κραδαίνουν σημαίες στην πλατεία Ταξίμ. Ωστόσο, ο θυμός ξεπέρασε τα τυπικά στενά συμφέροντα της πολιτικής των κομμάτων της Τουρκίας. Οι διαδηλωτές δεν ήταν «περιθωριακοί», όπως υποστήριξε ο Ερντογάν, αλλά βαθύτατα απογοητευμένοι επειδή έχουν περιθωριοποιηθεί.

Ο πρωθυπουργός αντέδρασε στις διαδηλώσεις με θυμό, απειλώντας κάποια στιγμή να κατεβάσει τα εκατομμύρια των οπαδών του στους δρόμους. Το στυλ του Ερντογάν μπορεί να είναι θλιβερό, αλλά είχε δίκιο να επισημάνει τα εκατομμύρια των υποστηρικτών του. Όταν ο ίδιος και το AKP σημείωσε μια άνευ προηγουμένου νίκη κατακτώντας το 47% της λαϊκής ψήφου στις εκλογές του 2007, ο πρωθυπουργός απολάμβανε την υποστήριξη ενός μεγάλου τμήματος της τουρκικής κοινωνίας - ευσεβείς μουσουλμάνοι, Κούρδοι, φιλελεύθεροι, μεγάλες επιχειρήσεις, και οι μέσοι Τούρκοι των οποίων ο τραπεζικός λογαριασμός αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Ερντογάν. Με την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο και μια τεράστια δεξαμενή δημόσιας υποστήριξης, ο πρωθυπουργός προχώρησε ορμητικά τα σχέδιά του να μεταμορφώσει τη χώρα πολιτικά και οικονομικά, απορρίπτοντας αφ’ υψηλού την κριτική και συλλαμβάνοντας και φιμώνοντας τους ειρηνικούς πολιτικούς του αντιπάλους. Αυτό κατακερμάτισε τον συνασπισμό του καθώς οι φιλελεύθεροι αποχώρησαν, οι Κούρδοι απομακρύνθηκαν και οι μεγάλες επιχειρήσεις συμμαζεύτηκαν φοβούμενες μια ισχυρή κυβέρνηση που είχε αποδείξει τη βούλησή της να τιμωρεί τις εταιρείες που δεν στήριζαν τον πρωθυπουργό και το κόμμα του.

Παρ’ ότι ο Ερντογάν έχει καταφύγει στον εκφοβισμό και σε άλλες αυταρχικές τακτικές, εξακολουθεί να καταγράφει εντυπωσιακές εκλογικές νίκες. Τον Ιούνιο του 2011, οι ψηφοφόροι ξανάφεραν τον πρωθυπουργό και το κόμμα του στην εξουσία με 49,95% των ψήφων. Ακόμη και σήμερα, καθώς τα δακρυγόνα συνεχίζουν να πέφτουν, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ερντογάν θα κερδίσει τις εκλογές. Είναι δύσκολο να δει κανείς πώς η ετοιμοθάνατη αντιπολίτευση θα επωφεληθεί από τα στραβοπατήματα του Ερντογάν, και παρόλο που οι υποστηρικτές του ΑΚΡ μπορεί να παρακολουθούν τις εξελίξεις με κατάπληξη, δεν παραδίδουν τις κομματικές τους ταυτότητες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, όπως και την εποχή που ο Ερντογάν ήταν δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, έχει κάνει πολλά πράγματα ως πρωθυπουργός για να γίνει η ζωή των Τούρκων αισθητά καλύτερη. Οι βελτιώσεις στον τομέα των μεταφορών, στην υγειονομική περίθαλψη και στις οικονομικές ευκαιρίες είναι βαθιά σημαντικές για μια αυξανόμενη μεσαία τάξη που το καλό που της γίνεται το επιστρέφει με τη μορφή ψήφων.

* Ο STEVEN A. COOK είναι βασικός συνεργάτης για τις μελέτες Μέσης Ανατολής στην έδρα Hasib J. Sabbagh στο Council on Foreign Relations. Το βιβλίο του με τίτλο The Struggle for Egypt from Nasser to Tahrir Square [1] πλέον κυκλοφορεί.

Πηγή ForeignAffairs

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση