Αναταράξεις εντός και εκτός Τουρκίας

"Φασιστικοί οι διωγμοί"

Η άλλη διάσταση των δηλώσεων Ερντογάν

Σε πολλαπλό καθρέφτη που δείχνει μία μεγάλη γκάμα εικόνων από πτυχές της τουρκικής εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής έχει εξελιχθεί τελικά η πολυσυζητημένη δήλωση του Τούρκου πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν περί εκδίωξης εθνικών μειονοτήτων που ήταν, σύμφωνα με τον ίδιο, «αποτέλεσμα φασιστοειδούς αντίληψης».
Ο Ερντογάν έκανε τη δήλωση αυτή το περασμένο Σάββατο. Έκτοτε, συνεχίζονται με αμείωτη ένταση οι αντιδράσεις και οι συζητήσεις. Για να γίνει όμως αντιληπτή η γκάμα των εικόνων που δείχνει ως καθρέφτης η δήλωση, πρέπει να ληφθεί υπόψη το σύνολο, αν όχι της ομιλίας, τουλάχιστο του επίμαχου σημείου.
Ένα από τα επίκαιρα ζητήματα αυτές τις μέρες στην Τουρκία, είναι το έργο της εκκαθάρισης του ναρκοπεδίου στη μεθόριο Τουρκίας-Συρίας. Η κυβέρνηση Ερντογάν έχει καταθέσει στην εθνοσυνέλευση νομοσχέδιο για το έργο αυτό. Το νομοσχέδιο προβλέπει την ανάληψη του έργου από ισραηλινές εταιρείες. Μετά την εκκαθάριση, το πρώην «ναρκοπέδιο» θα ενοικιαστεί για 44 χρόνια στις ισραηλινές εταιρείες. Το εν λόγω ναρκοπέδιο δημιουργήθηκε το 1959. Πρόκειται για μία έκταση 350 μέτρων βάθους και 510 χιλιομέτρων πλάτους.
Το νομοσχέδιο αυτό, είχε αρχίσει να προκαλεί αντιδράσεις. Το περασμένο Σάββατο, ο Ερντογάν, μιλώντας σε τοπικό συνέδριο του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στο Ντούζτζε, αναφέρθηκε στο θέμα. Επέκρινε όσους αντιτίθενται σε ξένες επενδύσεις. Υπογράμμισε ότι οι επενδύσεις και το κεφάλαιο δεν έχουν έθνος και θρησκεία και συνεχίζοντας είπε αυτά περί εκδίωξης.
Και ακολούθησε το χάος. Αντέδρασαν έντονα τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (αξιωματική αντιπολίτευση), μέσω δηλώσεων αξιωματούχων, αλλά και του ηγέτη του Ντενίζ Μπαϊκάλ, έκρινε ότι «είναι άδικη η κατηγορία περί φασισμού». Ο Μπαϊκάλ είπε πως «πρώτο μέλημα της κυβέρνησης θα έπρεπε να είναι να υπογραμμίσει την αδικία και τους διωγμούς που έχουν υποστεί οι Τούρκοι».
Ακόμη πιο έντονη ήταν η αντίδραση του ηγέτη του ακροδεξιού Κόμματος Εθνικιστικής Κίνησης Ντεβλέτ Μπαχτσελί. «Πρέπει ο Ερντογάν να ζητήσει συγγνώμη από το τουρκικό έθνος» είπε και τόνισε πως σε αντίθετη περίπτωση «θα δείξει ότι υιοθετεί τα ψεύδη των Ελλήνων και των Αρμενίων».
Στο χώρο των ΜΜΕ, τα πράγματα είναι ακόμη πιο ενδιαφέροντα. Ένα μεγάλο μέρος της αρθρογραφίας, όχι μόνο τάσσεται υπέρ της δήλωσης Ερντογάν και επικροτεί την «αυτοκριτική», αλλά επιπρόσθετα θέτει θέμα λήψης μέτρων για την επίλυση των έντονων σημερινών προβλημάτων των μη μουσουλμανικών μειονοτήτων στην Τουρκία. Πράγμα που κάνουν και «ισλαμιστές» αρθρογράφοι. Υπογραμμίζουν όμως, πολλοί αρθρογράφοι, μαζί με το «θετικό» που εμπεριέχει η δήλωση, και την «αντίφαση», αφού δεν πέρασε πολύς καιρός από τότε που ο Τούρκος υπουργός Άμυνας, Βετζντί Γκιονούλ, είπε ακριβώς το αντίθετο από αυτό που είπε ο Ερντογάν. «Εάν υπήρχαν ακόμη σήμερα στην Ανατολία οι Αρμένιοι και σε διάφορα σημεία της χώρας οι Έλληνες, θα ήμασταν μήπως το ίδιο εθνικό κράτος»; Αυτό είχε πει ο Γκιονούλ, τονίζοντας ότι η οικονομία και η ανταλλαγή πληθυσμών ήταν σημαντικές παράμετροι στη δημιουργία του έθνους-κράτους. Δηλαδή του «μονοεθνικού» κράτους, η δημιουργία του οποίου, σύμφωνα με τον Ερντογάν, είναι αποτέλεσμα «φασιστοειδούς αντίληψης».
Μία σημαντική συνέπεια της δήλωσης, είναι το γεγονός ότι αποκαλύφθηκε ένα σημαντικό κοινό σημείο, μία κοινή αναφορά, των κεμαλιστών και των ακροδεξιών εθνικιστών, αλλά και μερίδας –έστω μικρής-του ισλαμιστών. Έννοιες όπως «η καθαρότητα του έθνους» που είναι βασικό αξίωμα για όλους τους εθνικισμούς, ήταν αυτό με βάση το οποίο το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, το Κόμμα Εθνικιστικής Κίνησης και κάποιοι ισλαμιστές, αντιμετώπισαν σαν «έκτρωμα» τη δήλωση, κυρίως ως προς τη μειονοτική της διάσταση.
Μπορεί τα λόγια του Ερντογάν να είναι ιστορικά. Να έχουν έτσι κι αλλιώς πολύ μεγάλη σημασία ως προς το ζήτημα της «τουρκοποίησης» της τουρκικής κοινωνίας και οικονομίας. Μπορεί η δήλωση αυτή να είναι από εδώ και πέρα, σημαντικό σημείο αναφοράς στο μειονοτικό ζήτημα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Ωστόσο, επειδή ο κόσμος δεν κινείται πάνω σε άξονες που σχετίζονται αποκλειστικά με ελληνικού ενδιαφέροντος πράγματα, η δήλωση μάλλον θα πρέπει να εξεταστεί στο σύνολό της. Μάλλον καλύτερα έχοντας υπόψη το σύνολο των εικόνων που προκύπτουν από τη δήλωση. Διότι, παρεμπιπτόντως, η ελληνική εργογραφία και αρθρογραφία, καθώς ασχολείται με το μειονοτικό ζήτημα, έχει παραβλέψει μέχρι σήμερα, κατά κανόνα, άλλες πτυχές του μειονοτικού. Άλλες πτυχές που δεν είναι άμεσα σχετικές με τους Έλληνες. Μπορεί να είναι πέρα για πέρα λογικό, τη στιγμή που το μειονοτικό εξετάζεται σε επίπεδο ελληνοτουρκικό, οι προβολείς να πέφτουν πάνω στην ελληνική μειονότητα στην Πόλη. Ωστόσο, από εκεί μέχρι την «παράβλεψη», άλλων σημαντικών στοιχείων, υπάρχει αρκετή απόσταση. Αν για παράδειγμα δεν γίνεται αναφορά στους πρώτους αντιμειονοτικούς διωγμούς επί Τουρκικής Δημοκρατίας σε βάρος των Εβραίων της Τουρκίας το 1934 στην περιοχή της Ανατολικής Θράκης, αυτό είναι ένα πρόβλημα. Πρόβλημα που μεγεθύνεται, αν υπάρχει έστω η υποψία ότι η «παράβλεψη» αυτή ενδεχομένως επηρεάζεται έμμεσα από συνειδητό ή υποσυνείδητο αντιεβραϊκό αίσθημα, σύμφωνα με το οποίο «πώς είναι δυνατόν οι Εβραίοι να έχουν δεινοπαθήσει». Εδώ και πολλά χρόνια αμφισβητείται από διάφορους το Ολοκαύτωμα.
Καταρχάς ως προς τη σχέση του όλου θέματος με τις νάρκες και το Ισραήλ, το θέμα από μόνο του δείχνει πολλά, ως προς την εξωτερική και εσωτερική πολιτική της Τουρκίας. Δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο το γεγονός ότι ο Ερντογάν, που στην προσπάθειά του να δικαιολογήσει και να υπερασπιστεί την ανάληψη του έργου στο ναρκοπέδιο από τους Ισραηλινούς, έφτασε στο σημείο να επεκταθεί σε άλλο θέμα και να κάνει λόγο για «φασιστοειδή» αντίληψη ήταν ο ίδιος που στις 29 Ιανουαρίου «άδειαζε» δημοσίως στο Νταβός, τον Πρόεδρο του Ισραήλ. Μπορεί βεβαίως να αντιπαρατεθεί το επιχείρημα ότι για παράδειγμα ο Ερντογάν είχε υπόψη του το ίδιο κριτήριο και στις δύο περιπτώσεις -και «αδειάζοντας» τον Σιμόν Πέρες και ασκώντας σκληρή κριτική στην αντιμειονοτική πολιτική του τουρκικού κράτους. Δηλαδή τα ανθρώπινα δικαιώματα. Με τη διαφορά όμως ότι αυτά που λέει ένας άνθρωπος και πολύ περισσότερο ένας πολιτικός, έχουν πολλές φορές πολύ περισσότερα αποτελέσματα και μηνύματα, από αυτά που έχει υπόψη του ο ομιλών. Επιπρόσθετα, στην προκειμένη περίπτωση, αν δεν έκανε ανεπανάληπτη γκάφα, ο Ερντογάν φαίνεται ότι ήξερε τι έλεγε.
Με άλλα λόγια, η δήλωση περί ξένων επενδύσεων, σε επίπεδο αντίληψης τουλάχιστον, έχει εκληφθεί, μεταξύ άλλων και ως «στροφή» από το πνεύμα «Νταβός». Μην ξεχνάμε ότι ο Ερντογάν επέστρεψε από το Νταβός ως «πορθητής», υπέρ του οποίου μάλιστα, πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση στη… Γάζα!
Άρα λοιπόν τίθεται ένα ερώτημα. Πράγματι υπάρχει στροφή; Δηλαδή ο Ερντογάν άλλαξε πορεία κι από ήρωας του μουσουλμανικού κόσμου εναντίον του Ισραήλ, εξελίχθηκε σε αρχηγό κυβέρνησης που καλοπιάνει τους Ισραηλινούς; Για όσους είχαν ερμηνεύσει τη στάση του Ερντογάν στο Νταβός «ηρωική» και αντιεβραϊκή, η απάντηση στο ερώτημα προφανώς και είναι το «ναι». Όσο όμως δεν είχε κηρύξει τον «ιερό πόλεμο» εναντίον του Ισραήλ, άλλο τόσο δεν «ξεπουλά» τα εδάφη της χώρας του στο Ισραήλ. Απλούστατα, ασκεί πολιτική, εξωτερική πολιτική κι αυτό το κάνει έχοντας υπόψη του όχι μόνο την αυριανή μέρα. Η Άγκυρα εδώ και αρκετό καιρό δείχνει ότι «σχεδιάζει» εξωτερική πολιτική. Κι αυτό είναι ανεξάρτητο από το στοιχείο της επιβολής ή της ρεαλιστικής πολιτικής που στην προκειμένη περίπτωση είναι το πλαίσιο των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων. Πλαίσιο που συνδέεται άμεσα και με τη «χρυσή εποχή», όπως χαρακτήρισε ο νέος Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου, της αμερικανοτουρκικές σχέσεις.
Το σίγουρο είναι ότι το θέμα με τις νάρκες δεν είναι δρόμος γεμάτος ροδοπέταλα για τον Ερντογάν. Είναι δεδομένο το αντιεβραϊκό αίσθημα του χώρου του πολιτικού Ισλάμ, πράγμα που όπως συμβαίνει και σε άλλες περιπτώσεις, πολλές φορές δεν διακρίνεται από τον αντισιωνισμό. Έχει δηλαδή ο Ερντογάν να αντιμετωπίσει μεταξύ άλλων και τις αντιδράσεις που προέρχονται από τον ίδιο του το χώρο. Είναι αρκετοί οι ισλαμιστές αρθρογράφοι που αυτές τις μέρες αντιτίθενται στο να δοθεί το έργο στους Ισραηλινούς. Σε λίγες μέρες θα ξέρουμε ποια θα είναι η τύχη του νομοσχεδίου. Ανοιχτά είναι όλα τα ενδεχόμενα. Μέχρι και της λίγο ακραίας άποψης που λέει ότι «ο Ερντογάν προκάλεσε συνειδητά, τόσο μεγάλη ένταση, τουλάχιστο σε τμήμα της κοινής γνώμης στο θέμα αυτό, χρησιμοποιώντας μάλιστα άλλο ένα ζήτημα ταμπού όπως το μειονοτικό, με σκοπό να δημιουργηθούν μεγάλες αντιδράσεις, για να στηριχθεί τελικά σε αυτές, να τις παρουσιάσει ως δικαιολογία και να μη δώσει το έργο στους Ισραηλινούς». Άποψη είναι, την καταγράφουμε.
Ένας άλλος καθρέφτης που προσφέρουν οι δηλώσεις Ερντογάν, είναι η υπόθεση με το μειονοτικό. Είναι όπως είδαμε δεδομένες οι αντιδράσεις της αντιπολίτευσης. Με τρόπο μάλιστα που μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και στην εξής σκέψη: Ο Ερντογάν χρησιμοποίησε συνειδητά τον όρο «φασιστοειδής αντίληψη», μεταξύ άλλων προϋπολογίζοντας ότι αρνητική θα ήταν η αντίδραση της αντιπολίτευσης. Κι αυτό για να ταυτιστούν αυτομάτως οι της αντιπολίτευσης, με τον όρο «φασιστοειδής».
Μία άλλη διάσταση που προκύπτει, και υπογραμμίζεται μάλιστα από την αρθρογραφία των φιλοκυβερνητικών, είναι η υπόθεση της πατροπαράδοτης εναντίωσης του χώρου του πολιτικού Ισλάμ με το κεμαλικό καθεστώς. Είτε πρόκειται για τις πρώτες δεκαετίες της Τουρκικής Δημοκρατίας, είτε για την «επίσημη ιδεολογία» που κυριαρχεί μετά τη μετάβαση στον πολυκομματισμό το 1950. Την επομένη της δήλωσης Ερντογάν, οι «ισλαμιστές» αρθρογράφοι υπογράμμιζαν το «φασιστοειδές» χαρακτηριστικό του κεμαλικού κράτους στην «οικοδόμηση μονοεθνικής κοινωνίας» και την εξουδετέρωση των εθνικών μειονοτήτων.
Υπάρχει όμως και μία άλλη υπογράμμιση που κάνει για παράδειγμα σήμερα ο αρθρογράφος της Μιλιέτ Ταχά Ακγιόλ. Ανήκει στην κατηγορία εκείνη των δημοσιογράφων που θεωρούν ότι ασκούν λειτούργημα παράλληλα προς τα κρατικά συμφέροντα. Έχει μάλιστα και μια εκπομπή στο CNNTurk που αυτοαποκαλείται «Η εκπομπή αυτών που κυβερνούν και σκέφτονται στην Τουρκία». Ο Ακγιόλ θεωρεί «σωστή» την τοποθέτηση του Ερντογάν περί εκδίωξης των μειονοτήτων, αλλά ταυτόχρονα τη θεωρεί «λάθος από πολιτικής και διπλωματικής απόψεως», διότι με αφορμή τη δήλωση αυτή, «η Ελλάδα θα ασκήσει πιέσεις προς την Τουρκία.
Ο Ερντογάν στις 20 Ιουνίου θα βρίσκεται στην Αθήνα και το ενδιαφέρον τώρα στρέφεται στην επίσκεψη αυτή. Να είναι τόσο «άσχετος και ανεύθυνος» άραγε ο Τούρκος πρωθυπουργός; Το έργο και οι ημέρες του δεν δείχνουν κάτι τέτοιο. Τι θα γίνει αν βγει και πει «κοιτάξτε εγώ δημιουργώντας μάλιστα εχθρούς στη χώρα μου, επέκρινα με το σκληρότερο τρόπο την αντιμειονοτική πολιτική του τουρκικού κράτους. Δεν κάνετε κι εσείς κάτι ανάλογο»; Και να μην πει κάτι τέτοιο, έχει, ή θεωρεί ότι έχει, μετά τη δήλωσή του τη δυνατότητα να θέσει θέμα Θράκης. Μπορεί να πει κανείς ότι θα αντιπαρατεθεί το επιχείρημα «αφού είναι έτσι τα πράγματα και τα καταδικάζεις, τότε λύσε έστω κάποια σημερινά προβλήματα της ελληνικής μειονότητας». Ως εδώ πολύ καλά. Και αν όμως το κάνει;
Επειδή όμως όπως είπαμε το όλο πλέγμα που προκύπτει δεν περιλαμβάνει μόνο ελληνικού ενδιαφέροντος πράγματα, σημειώνεται ότι η δήλωση Ερντογάν έχει σχολιαστεί στην Τουρκία και ως εξής:. «Αξίζουν συγχαρητήρια στον Ερντογάν και επιπρόσθετα πρέπει να λυθούν και τα σημερινά προβλήματα των μειονοτήτων. Το κουρδικό όμως, κι αυτό δεν είναι αποτέλεσμα φασιστοειδούς αντίληψης;». Το γράφει σήμερα ο Χασάν Τζεμάλ στη Μιλιέτ.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση