Ο Ερντογάν και ο Μόντι αποδεικνύονται πολύ καλύτεροι δημαγωγοί από τον Τραμπ

Του Pankaj Mishra 

Τέσσερα χρόνια μετά τη σοκαριστική του νίκη, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται να "τρέχει" πλέον ασθμαίνοντας. Οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν νίκη του τέως αντιπροέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν. Σε ορισμένους Δημοκρατικούς κύκλους, η λέξη "εκλογικός θρίαμβος" έχει αρχίσει να ψιθυρίζεται με χαρά.

Φαίνεται ότι ο Τραμπ κρίνεται επιτέλους για την απόδοσή του στα προεδρικά καθήκοντα, ειδικά για την καταστροφική του απάντηση στην πανδημία του κορωναϊού. Οι Ρεπουμπλικανοί κομματικοί του συνοδοιπόροι έχουν αρχίσει να απομακρύνονται από αυτόν. Ο ίδιος ο πρόεδρος, ο οποίος ήδη διαμαρτύρεται για πιθανή νοθεία στις εκλογές, φαίνεται να περιμένει ήττα.

Και είναι πολύ αργά για να διδαχθεί από δύο συναδέλφους του, εκλεγμένους αυταρχικούς ηγέτες και δημαγωγούς - τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον πρωθυπουργό της Ινδίας Ναρέντρα Μόντι - που συνεχίζουν να κερδίζουν εκλογές παρά το γεγονός ότι ηγούνται πολλαπλών πολιτικών και οικονομικών καταστροφών.

Η συνεχής "επανεφεύρεση" αφηγήματος

Δύο αυτοαποκαλούμενα "αουτσάιντερ" σε σχέση με το πολιτικό σύστημα των χωρών τους, ο Ερντογάν και ο Μόντι ανέβηκαν επίσης στην πολιτική εξουσία λόγω του θυμού και της δυσαρέσκειας με το κατεστημένο.

Υψώνοντας τη σημαία ενάντια στη διαφθορά και τον νεποτισμό των παραδοσιακών ελίτ, έγιναν προσφιλείς σε πάρα πολλούς από εκείνους που ένιωθαν παραμελημένοι.

Όπως και ο Τραμπ, συνδέθηκαν με τη βιωμένη εμπειρία εκατομμυρίων ανθρώπων - το αίσθημα της περιφρόνησης και του αποκλεισμού από τους πολιτικούς του κατεστημένου και από τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης.

Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα που είχαν και οι τρεις ηγέτες ήταν αυτή η οξεία αίσθηση της πραγματικότητας. Τους επέτρεψε να ανανεώσουν τα οράματα εθνικού μεγαλείου, υποστηρίζοντας ότι αυτά θα μπορούσαν να υλοποιηθούν όταν οι παλιές ελίτ θα είχαν παραμεριστεί αποτελεσματικά.

Σε αντίθεση με τον Τραμπ, ωστόσο, ο Μόντι και ο Ερντογάν διαφοροποίησαν στην πορεία τα μέσα διαιώνισης της εξουσίας τους.

Πρώτον, ήταν πολύ πιο επιτυχημένοι από τον πρόεδρο των ΗΠΑ στο να σφυρηλατούν νέες πραγματικότητες για το κοινό τους μέσω θεωριών συνωμοσίας και ψεύτικων ειδήσεων (fake news), οι οποίες τους βοήθησαν να αποφύγουν να κριθούν συντριπτικά αρνητικά για την απόδοσή τους στα κυβερνητικά καθήκοντα.

Όχι μόνο χρησιμοποίησαν με μαεστρία την ψηφιακή τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά κατάφεραν να ελέγξουν τα παλαιά μέσα ενημέρωσης, μέσω ενός καθεστώτος εκφοβισμού που έχει επιβάλει "σιωπητήριο" και έχει περιθωριοποιήσει τους επικριτές.

Πού συνίσταται η αποτυχία του Τραμπ

Παρόλο που πέτυχε να γεμίσει με εκλεκτούς του το Ανώτατο Δικαστήριο και εξασφάλισε τη σταθερή υποστήριξη του δικτύου Fox News, ο Τραμπ δεν μπόρεσε ούτε κατά διάνοια να μιμηθεί τη μακρά πορεία του Μόντι και του Ερντογάν μέσα στους εθνικούς θεσμούς, από το εκπαιδευτικό σύστημα και τα τηλεοπτικά κανάλια μέχρι τον στρατό.

Ακόμα και Ρεπουμπλικανοί συσπειρώθηκαν σχετικά αργά γύρω από τον Τραμπ. Ο Μόντι και ο Ερντογάν είχαν αντιθέτως από καιρό αφιερωμένα ιδεολογικά στελέχη τα οποία εργάζονταν γι’ αυτούς.

Ένα σημάδι της επιτυχίας τους είναι ότι ο Μόντι κατάφερε ακόμη και να επωφεληθεί εκλογικά από τη "απονομισματοποίηση" - την απόσυρση από την κυκλοφορία σχεδόν του συνόλου των χαρτονομισμάτων, που τσάκισε τη σπονδυλική στήλη της ινδικής οικονομίας πολύ πριν από την πανδημία.

Έχοντας δημιουργήσει αποτελεσματικά έναν εντελώς καινούργιο κόσμο συναισθημάτων και σκέψης, ο Μόντι έπεισε αρκετούς Ινδούς ότι είχε κάνει το σωστό, στο πλαίσιο της "επέλασής" του κατά των πλούσιων και διεφθαρμένων ελίτ.

Αν και ένοχο για το βεβιασμένο και αποτυχημένο lockdown στις πρώτες ημέρες της πανδημίας, το ινδουιστικό εθνικιστικό καθεστώς του Μόντι απέφυγε την ανάληψη της ευθύνης, στοχοποιώντας μουσουλμάνους της Ινδίας ως "κορονο-τζιχαντιστές", υπεύθυνους για την εξάπλωση του ιού.

Στα θύματα των χονδροειδών λαθών του, ο Μόντι επισείει την αξία της θυσίας των ινδουϊστών, υποστηρίζοντας ότι ο πόνος και η στέρηση είναι το τίμημα που πληρώνει το κάθε άτομο ξεχωριστό με αντάλλαγμα το "εθνικό μεγαλείο". Το προσωπείο του Ερντογάν ως πιστού μουσουλμάνου βοηθά επίσης πολλούς ευσεβείς Τούρκους να ταυτίζονται μαζί του.

Ο Τραμπ αντιμετωπίζει το φάσμα της ήττας εν μέρει επειδή δεν μπόρεσε να βασιστεί ούτε σε μια πνευματική και ηθική παράδοση (όχι βέβαια τύπου QAnon), ούτε να επικαλεστεί κάποιου είδους θεωρία περί "πεφωτισμένου ίδιου συμφέροντος".

Καταδικάζει δυναμικά την Κίνα και στρέφεται ενάντια στους "πολιτιστικούς μαρξιστές". Ωστόσο οι απειλητικές εικόνες του εσωτερικού και του εξωτερικού εχθρού, απαραίτητες για κάθε δημαγωγό, δεν φαίνεται να είναι εκλογικά επιδραστικές εκτός της βάσης των λευκών ψηφοφόρων χωρίς πτυχίο που γενικά στηρίζουν τον Τραμπ.

Επιπλέον, αυτή η βάση έχει συρρικνωθεί μέσα σε τέσσερα χρόνια, ως μέρος μιας μακροπρόθεσμης δημογραφικής παρακμής, ενώ την ίδια ώρα ο Τραμπ απέτυχε εμφανώς να απευθυνθεί σε μια ολοένα και διευρυνόμενη και πολιτικά σημαντική δημογραφική ομάδα: τις μειονότητες και τους μορφωμένους λευκούς ψηφοφόρους.

Η σημασία του κατακερματισμού ή της ένωσης της αντιπολίτευσης

Υπό αυτήν την έννοια, ο Μόντι και ο Ερντογάν φαίνεται να έχουν κατακτήσει την "τέχνη των συμφωνιών" (Art of the Deal) καλύτερα από τον Τραμπ, ενισχύοντας συνεχώς τη δύναμή τους με πολιτικά έξυπνους συνασπισμούς και πανούργες συμμαχίες.

Αν και αποδεδειγμένα ισλαμιστής, ο Ερντογάν είναι πλέον σύμμαχος με το κοσμικό και υπερεθνικιστικό Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (MHP). Ο Μόντι διεύρυνε με επιτυχία, συχνά με τη βοήθεια μικρών περιφερειακών κομμάτων και κοσμικών πολιτικών, την επιρροή του σε ομόσπονδα κρατίδια της Ινδίας στα οποία προηγουμένως είχε μικρή παρουσία.

Ο Μόντι και ο Ερντογάν συνεχίζουν επίσης να επωφελούνται από τον κατακερματισμό της αντιπολίτευσης. Ο Τραμπ, από την άλλη πλευρά, έχει βρεθεί αντιμέτωπος με σοβαρές πολιτικές και νομικές προκλήσεις από την αρχή της θητείας του.

Με τις απανωτές του άγαρμπες κινήσεις, έχει ενοποιήσει απέναντι του μια μοναδικά ετερόκλιτη αντιπολίτευση, η οποία εκτείνεται από διάφορες εθνοτικές/φυλετικές ομάδες και κοινωνικοοικονομικές τάξεις, έως και ιδεολογικές τάσεις που κυμαίνονται από το ριζοσπαστικό "Πράσινο New Deal" έως το ρεπουμπλικανικό Lincoln Project.

Οι κακόβουλες τάσεις της ακροδεξιάς που απελευθέρωσε ο Τραμπ δεν θα εξασθενίσουν γρήγορα. Ωστόσο, η 3η Νοεμβρίου είναι πιθανό να εκθέσει την εξαιρετικά στενή και ξεχαρβαλωμένη πλατφόρμα στην οποία αυτή η εξαιρετικής πνευματικές σταθερότητας "ιδιοφυΐα" στηρίζεται εδώ και τέσσερα χρόνια.

Capital

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση