Ο ΣΥΡΙΖΑ, η διαδοχή του ΠΑΣΟΚ και το μάθημα για το Brexit

Του Tony Barber

Η ΕΕ είναι καταναγκαστική. Η ΕΕ είναι δύσκαμπτη και άδικη. Το περήφανο έθνος μας δεν πρέπει πλέον να υποτάσσεται στους δικτάτορες των Βρυξελλών και τους συνεργούς τους. Αυτά τα παράπονα των οπαδών του Brexit μοιάζουν με την αγανάκτηση κάποιων Ελλήνων για τη μεταχείριση της χώρας τους κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους της ευρωζώνης.

Η βρετανική κυβέρνηση και οι πολίτες, αδυνατώντας να θέσουν ακόμα έναν ορισμό για το Brexit, μπορούν να μάθουν από τις μακρές και επώδυνες δυσκολίες της Ελλάδας. Κάποια μαθήματα προσφέρουν περιθώριο για ελπίδα. Αποδεικνύεται ότι ένα δημοκρατικό πολιτικό σύστημα και μια κοινωνία μπορεί να αναδυθεί, πληγωμένη αλλά δομικά ακέραια, από τις πιο σοβαρές προκλήσεις εν καιρώ ειρήνης. Άλλα μαθήματα, που δείχνουν πώς ένα εκκεντρικό έθνος στην άκρη της Ευρώπης μπορεί να ανακαλύψει ξανά έναν δημιουργικό ρόλο για το ίδιο, ίσως δεν ακούγονται το ίδιο όμορφα στα αυτιά των οπαδών του Brexit.

Το δράμα της Ελλάδας ξεκίνησε στα τέλη του 2009, όταν η νεοεκλεγμένη κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου, του κεντροαριστερού πρωθυπουργού, ανακάλυψε την τρομερή αλήθεια αναφορικά με τα καταρρέοντα δημόσια οικονομικά. Το 2010 ξεκίνησαν οκτώ χρόνια διασώσεων από την ΕΕ και το ΔΝΤ και η μετατροπή της Ελλάδας σε de facto προτεκτοράτο των δανειστών της. Η εποχή των μνημονίων τελείωσε τον Αύγουστο, αλλά το καθεστώς παρακολούθησης που τέθηκε σε ισχύ απαιτεί αυστηρή προσήλωση στη δημοσιονομική πειθαρχία -οικονομικές μεταρρυθμίσεις, διοικητική αναβάθμιση σε αντάλλαγμα τη στήριξη των πιστωτών.


Κατά τα χρόνια των διασώσεων, η ελληνική οικονομία και το πολιτικό σύστημα αντιμετώπισαν τεράστια πίεση. Η χώρα έχασε το 25% του ΑΕΠ της. Η ανεργία εκτοξεύτηκε. Οι ψηφοφόροι εγκατέλειψαν το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου, έναν πυλώνα της δημοκρατικής τάξης που αποκαταστάθηκε μετά το τέλος του Πραξικοπήματος το 1974 και στράφηκε στον ριζοσπαστικό αριστερό ΣΥΡΙΖΑ. Στα άκρα δεξιά, το υπερεθνικιστικό κόμμα Χρυσή Αυγή ξεπρόβαλε από τις σκιές.

Αν και η Ελλάδα αντιμετωπίζει ακόμα σημαντικές οικονομικές προκλήσεις και οι ανησυχίες για την ποιότητα της δημόσιας διοίκησης και το κράτος δικαίου παραμένουν, το έθνος μπήκε στη μεταμνημονιακή περίοδο σε καλύτερη κατάσταση από αυτή που προέβλεπαν οι σκεπτικιστές. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, η Ελλάδα απεικονίστηκε, κυρίως από αντιευρωπαίους Βρετανούς πολιτικούς και σχολιαστές, ως μια δυστοπία της οποίας η πολιτική και κοινωνική κατάρρευση προμήνυε την κατάρρευση της σάπιας ευρωπαϊκής τάξης. Κι όμως, το χειρότερο δεν έγινε.

Ο εξτρεμισμός δεν επικράτησε στην Ελλάδα. Παρότι βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης το 2015-16, στην Ελλάδα δεν γεννήθηκε ένα αντιμεταναστευτικό, αντιμουσουλμανικό κόμμα, σε αντίθεση με κάποια άλλα κράτη στην Ε.Ε. Η Χρυσή Αυγή δεν έκανε σημαντικά βήματα. Ο ΣΥΡΙΖΑ, έχοντας υπαναχωρήσει από τα ριζοσπαστικά του πειράματα το πρώτο εξάμηνο του 2015, δεν είναι πλέον αντισυστημικό κόμμα αλλά απλώς ο φυσικός αντικαταστάτης του ΠΑΣΟΚ.

O Στάθης Καλύβας, καθηγητής στο All Souls College στην Οξφόρδη, ισχυρίζεται ότι η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα σε μια φάση «μετα-λαϊκιστικής πολιτικής». Από την άποψη αυτή, βρίσκεται πιο μπροστά σε σχέση με τον ευρωπαϊκό πολιτικό κύκλο. Ενώ οι υπόλοιπες χώρες παλεύουν με διάφορες παραλλαγές του λαϊκισμού, η Ελλάδα έχει ήδη επανέλθει σε ένα κλασικό δικομματικό σύστημα, στο οποίο η εξουσία εναλλάσσεται μεταξύ της μετριοπαθούς αριστεράς και δεξιάς. Οι εθνικές εκλογές που θα διεξαχθούν την επόμενη χρονιά, με τη ΝΔ να είναι το φαβορί για τη νίκη, μπορεί να αναδείξουν αυτό το σημείο.

Σκεφτείτε επίσης την καριέρα του Αλέξη Τσίπρα, πρωθυπουργού και αρχηγού του ΣΥΡΙΖΑ. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις τον έτρεμαν κάποτε ως έναν Λένιν του Αιγαίου. Τώρα είναι ο αγαπημένος του κατεστημένου της Ε.Ε., αλλά όχι μόνο γιατί κατάπιε το πικρό φάρμακο των πακέτων διάσωσης και βοήθησε την Ελλάδα να παραμείνει στην ευρωζώνη. Έχει κερδίσει την εκτίμηση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και της Ουάσιγκτον για την αρχηγική του προσπάθεια να επιλύσει τη διαφωνία της Ελλάδας με την πΓΔΜ για το όνομα. Πρόκειται για μια από τις πιο δύσκολες, δυνητικά επικίνδυνες διαμάχες στα Βαλκάνια. Ο κ. Τσίπρας δεν κάνει απλώς μια απόπειρα για την επίλυσή της, αλλά έχει δείξει πως είναι διατεθειμένος να σταθεί απέναντι στη Ρωσία, έναν παραδοσιακό σύμμαχο της Ελλάδας και ακόμα και να απελάσει Ρώσους διπλωμάτες για να κρατήσει ζωντανή τη συμφωνία με την πΓΔΜ.

Εν ολίγοις, η Ελλάδα βρίσκει τον δρόμο προς την εγχώρια σταθερότητα και ένα ασφαλές μέρος στην ευρωπαϊκή τάξη. Το βρετανικό πλοίο αντίθετα απομακρύνεται από την Ε.Ε., αν και ούτε το φιλόνικο πλήρωμά του ούτε οι σαστισμένοι επιβάτες του γνωρίζουν πού πηγαίνει. Από τη σκοπιά των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, το Ηνωμένο Βασίλειο μοιάζει με ένα έθνος σε καθεστώς ακραίας πόλωσης και χαοτικής διακυβέρνησης, το οποίο έχει αποπροσανοτολιστεί, χάνοντας στην πορεία ένα μέρος της παγκόσμιας επιρροής του.

Ωστόσο, το μάθημα από την Ελλάδα είναι πως μια τέτοια αναταραχή δεν θα κρατήσει αναγκαστικά για πάντα. Η ισχυρή παράδοση του Ηνωμένου Βασιλείου στην πολιτική μετριοπάθεια, στον πραγματισμό και στην ισχυρή διπλωματία θα επανέλθει στο προσκήνιο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να απελευθερωθεί από τον κόσμο του Τρελο-καπελά από την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων και τις ατελείωτες συζητήσεις για το νόημα του Brexit.

Αλλά η απελευθέρωση αυτή πρέπει να μην έρθει όταν είναι ήδη πολύ αργά.

Copyright The Financial Times Limited 2017. All rights reserved.
Euro2day


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση