Αντιμέτωπη με το βαθύ σκοτάδι η παγκόσμια οικονομία

Από κάθε κατεύθυνση, τα μαύρα οικονομικά σύννεφα πυκνώνουν, σκοτεινιάζοντας τον ουρανό. Τα βλέπουμε πάνω από την ευρωζώνη, τις ΗΠΑ, την Κίνα και αλλού.

Η παγκόσμια οικονομία του 2013, θα είναι ένα δύσκολο περιβάλλον και χωρίς ασφαλή καταφύγια.

Κατ αρχάς, η κρίση της ευρωζώνης μεγεθύνεται, με το ευρώ να παραμένει εξαιρετικά ισχυρό, με την δημοσιονομική λιτότητα να φουντώνει την ύφεση στα κράτη μέλη της ευρωζώνης, με πιστωτική σύνθλιψη στη περιφέρεια της, και τέλος με τις υψηλές τιμές του πετρελαίου να υπονομεύουν την όποια ελπίδα ανάκαμψης.

Το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης έχει βαλκανιοποιηθεί, με τις διακρατικές πιστωτικές συναλλαγές σε αναστολή, ενώ η φυγή κεφαλαίων μπορεί να μετατραπεί σε απόλυτο bank run στις περιφερειακές τράπεζες, καθώς η Ελλάδα αναμένεται να πραγματοποιήσει μια άτακτη έξοδο από το ευρώ το επόμενο τετράμηνο.

Οι δημοσιονομικές εντάσεις και τα εθνικά χρέη χειροτερεύουν, καθώς τα σπρεντς της Ιταλίας και της Ισπανίας έχουν επανέλθει στα μη βιώσιμα παλιά υψηλά επίπεδα τους. Η ευρωζώνη μπορεί να χρειαστεί, όχι μόνο μια διεθνή διάσωση των τραπεζών της (όπως έγινε πρόσφατα στη Ισπανία), αλλά και μια κανονική διάσωση κρατών, αφού τα διάφορα firewalls αποδείχτηκαν ανεπαρκή στην περίπτωση της Ισπανίας και της Ιταλίας. Έτσι, το ενδεχόμενο μιας άτακτης διάλυσης της ευρωζώνης παραμένει πιθανό.

Πιο πέρα προς τα δυτικά, η αμερικανική οικονομία εξασθενεί, με την ανάπτυξη στο πρώτο τρίμηνο να είναι μόλις 1.9%, πολύ κάτω από τα αναμενόμενα. Η δημιουργία θέσεων απασχόλησης δεν προχώρησε και τώρα η Αμερική μπορεί να φρενάρει ως τα τέλη του έτους. Παράλληλα αυξάνεται ο φόβος για μια διψήφια σε ποσοστά ύφεση για το 2013, με συνέπεια την αύξηση των φόρων, την μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος, καθώς και της κατανάλωσης.

Τα πολιτικά αδιέξοδα σε σχέση με τις δημοσιονομικές προσαρμογές θα μειώσουν τις κρατικές δαπάνες, άρα και την εμπιστοσύνη των καταναλωτών, αλλά και των επιχειρήσεων, επιτείνοντας την πτώση των αμερικανικών χρηματιστηρίων.

Στην Ανατολή, το κινεζικό μοντέλο ανάπτυξης μοιάζει πλέον μη βιώσιμο, και το 2013 μπορεί να βυθιστεί, αφού συνεχίζεται η μείωση των επενδύσεων, ενώ οι μεταρρυθμίσεις με σκοπό την αύξηση της κατανάλωσης αποδείχτηκαν λίγες και καθυστερημένες.

Μια νέα κινεζική ηγεσία θα πρέπει να εντείνει τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ώστε να μειωθούν οι αποταμιεύσεις και να αυξηθεί το μερίδιο της κατανάλωσης επί του ΑΕΠ. Οι πολιτικές όμως διαφοροποιήσεις μέσα στα πλαίσια της κυβερνώσας ελίτ, εγγυώνται την βραδυπορία, οπότε ότι και να γίνει δεν θα γίνει όσο σύντομα πρέπει.

Η οικονομική πτώση στην Αμερική, στην ευρωζώνη και στην Κίνα, ήδη επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη των αναδυόμενων οικονομιών, αφού είναι στενά διασυνδεδεμένες (οικονομικά και εμπορικά) με την ΕΕ και τις ΗΠΑ.

Ταυτόχρονα, ο συνδυασμός της απουσίας διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και μιας μετάβασης προς τον κρατικό καπιταλισμό, μειώνει την ανάπτυξη, αυξάνοντας την τρωτότητά τους.

Τέλος, οι αναβράζουσες εντάσεις στην Μ. Ανατολή, μεταξύ των ΗΠΑ και Ισραήλ από την μια και του Ιράν από την άλλη, σε σχέση με την πυρηνική εξάπλωση, μπορεί να πιάσουν «σημείο βρασμού» μέσα στο 2013. Οι τρέχουσες διαπραγματεύσεις μάλλον θα αποτύχουν, και ακόμη και πιο οι πιο σφιχτές κυρώσεις εναντίον του, δεν θα εμποδίσουν το Ιράν από το να κατασκευάσει τα δικά του πυρηνικά όπλα.

Με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ να αρνούνται να περιορίσουν ένα πυρηνικό Ιράν, μέσω της αποτροπής, μια ενδεχόμενη στρατιωτική εμπλοκή μέσα στο 2013 θα ανεβάσει τις τιμές του πετρελαίου. Κάτι που θα οδηγήσει σε περαιτέρω παγκόσμια ύφεση.

Ήδη, όλοι αυτοί οι κίνδυνοι επιδεινώνουν την οικονομική κατάπτωση, με τις διεθνείς αγορές να σημειώνουν πτώση, επηρεάζοντας αρνητικά την κατανάλωση και τις δαπάνες.

Τα έξοδα δανεισμού αυξάνονται δυσάρεστα για κάποιες υπερχρεωμένες χώρες και η χαμηλή πίστωση θάβει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, την ίδια ώρα που οι πτωτικές τιμές των προϊόντων και των αγαθών μειώνουν τα έσοδα των εξαγωγικών οικονομιών. Η αυξανόμενη αποτροπή ρίσκων οδηγεί τους χρηματοπιστωτικούς παράγοντες σε μια στάση αναμονής, πράγμα που κάνει την οικονομική δυστοκία να μοιάζει με αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Σε σχέση με το 2008-09, οπότε και οι πολιτικοί είχαν άφθονο χώρο για μανούβρες, σήμερα οι νομισματικές και δημοσιονομικές αρχές έχουν εξαντλήσει τα όπλα τους και δεν έχουν πια άλλους λαγούς να βγάλουν από το καπέλο τους.

Η νομισματική πολιτική περιορίζεται από τα σχεδόν μηδενικά επιτόκια, και τις πολλαπλές ποσοτικές χαλαρώσεις. Πράγματι, οι οικονομίες δεν αντιμετωπίζουν πια πρόβλημα ρευστότητας, αλλά προβλήματα πίστωσης και χρεοκοπίας. Εν τω μεταξύ, τα τεράστια ελλείμματα και τα δημόσια χρέη των περισσότερων αναπτυγμένων οικονομιών, έχουν περιορίσει τις δυνατότητες για περισσότερα δημοσιονομικά κίνητρα τόνωσης.

Η χρησιμοποίηση των νομισματικών ισοτιμιών για να αυξηθούν οι εξαγωγές, δεν φέρνει κανένα αποτέλεσμα σήμερα, αφού οι φόβοι (δημόσιοι και ιδιωτικοί) συμπιέζουν την εσωτερική ζήτηση στα κράτη που είναι ελλειμματικά, ενώ κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και σε αυτά που έχουν πλεόνασμα. Εξάλλου, ένα ασθενές νόμισμα και ένα καλύτερο εμπορικό ισοζύγιο για κάποιους, σημαίνει ένα πιο ισχυρό νόμισμα και ένα πιο ασθενές ισοζύγιο για άλλους.

Την ίδια στιγμή, οι διάφορες απόπειρες προστασίας των τραπεζών και άλλων χρηματοπιστωτικών οργανισμών, περιορίζονται από την πολιτική και την αδυναμία των καταχρεωμένων χωρών να απορροφήσουν περαιτέρω απώλειες στα τραπεζικά τους συστήματα. Το αποτέλεσμα είναι πως τα εθνικά χρέη οδηγούν σε τραπεζική κρίση. Μάλιστα, πολλά κράτη ξεφορτώνονται μεγάλο μέρος του χρέους τους, επιβαρύνοντας τους ισοσκελισμούς των τραπεζών, ειδικά στην ευρωζώνη.

Για να αποτραπούν οι περιπέτειες στην ευρωζώνη, η σημερινή δημοσιονομική λιτότητα θα πρέπει να γίνει πιο σταδιακή, ενώ ένα σύμφωνο ανάπτυξης θα πρέπει να συνοδεύει το νέο δημοσιονομικό σύμφωνο της ΕΕ. Τέλος χρειάζεται να διαμοιραστεί το χρέος (μέσω ευρωομολόγων).

Επιπροσθέτως, θα πρέπει να ξεκινήσει η δημιουργία μιας τραπεζικής ένωσης, με πανευρωπαϊκή ασφάλιση των καταθέσεων και με κινήσεις που θα στοχεύουν σε περισσότερη πολιτική ολοκλήρωση, ακόμη κι αν η Ελλάδα αποχωρήσει τελικά από την ευρωζώνη.

Δυστυχώς, η Γερμανία αντιστέκεται σε όλα αυτά τα απαραίτητα μέτρα, αφού έχει εμμονή με τον πιστωτικό κίνδυνο στον οποίο θα εκτεθούν οι φορολογούμενοί της αν υπάρξει περισσότερη οικονομική, δημοσιονομική και τραπεζική ενοποίηση.

Το αποτέλεσμα αυτής της γερμανικής ακαμψίας είναι να αυξάνεται ο κίνδυνος μιας ευρωζωνικής καταστροφής.

Και ενώ το μαύρο σύννεφο πάνω από την Ευρώπη είναι το πιο επικίνδυνο, δεν είναι το μόνο που απειλεί την παγκόσμια οικονομία.

Ήρθε η ώρα να κατεβάσουμε τα παντζούρια.

project-syndicate.org

S.A.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση