Δ’ Ράιχ και πολιτική τοκογλυφία

Του Γιάννου Χαραλαμπίδη
Δρ. Διεθνών Σχέσεων

Η Ε.Ε. περνά οξύτατη κρίση και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 16ης και 17ης Δεκεμβρίου θα παίξει με τη φωτιά και τις πολιτικές και οικονομικές αντοχές των κρατών μελών και της ευρωζώνης, αφού καλείται να βρει τη φόρμουλα μόνιμης λειτουργίας και θεσμοθέτησης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.

Θεσμικά ελλείμματα

Επειδή ο Μηχανισμός είναι απότοκο της οικονομικής κρίσης, θα πρέπει να επισημανθούν τα ακόλουθα:

1. Η Συνθήκη της Λισαβόνας ήταν ελλειμματική. Λογικό θα ήταν στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς να είχε προβλεφθεί στη βάση του «worst case scenario» η συμπερίληψη ενός τέτοιου Μηχανισμού.

2. Οι διαδικασίες θεσμοθέτησης και λειτουργίας του Μηχανισμού αναδύουν στην επιφάνεια τα όρια της συνοχής και της αλληλεγγύης της ΕΕ, που φιλτράρονται μέσω των εθνικών συμφερόντων των κρατών – μελών από τη μια και του κοινού ευρωπαϊκού συμφέρονος από την άλλη.

Το ευρωομόλογο και η ψήφος

Επί τούτου μπορούν να αναφερθούν χαρακτηριστικά τα ακόλουθα:

Α. Η πρόταση για την έκδοση του κοινού ευρωπαϊκού ομολόγου, ώστε να σταθεροποιηθεί η αγορά, προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Γερμανίας, την οποία δεν συμφέρει η διαδικασία αυτή.

Το γερμανικό επιχείρημα στηρίζεται στο ότι, εάν συμβεί κάτι τέτοιο, θα χαλαρώσουν οι προσπάθειες δημοσιονομικής πειθαρχίας στις χώρες του νότου, που αντιμετωπίζουν και τα σοβαρότερα οικονομικά προβλήματα.
Η αλήθεια, όμως, είναι ότι η ιδέα του ευρωπαϊκού ομολόγου, εάν γίνει πράξη, δεν συμφέρει τη Γερμανία καθότι από τη μια θα ανακουφιστούν οι φτωχότερες χώρες, όμως, από την άλλη, το Βερολίνο θα επωμιστεί χρέη που δεν του ανήκουν και θα προκύψει ο κίνδυνος αύξησης του δικού του κόστους δανεισμού.

Β. Η Γερμανία έθεσε στο τραπέζι, παρά τις σφοδρές αντιδράσεις επί τούτου, το θέμα της αφαίρεσης ψήφου από το Συμβούλιο, στα κράτη τα οποία στην ουσία θα μπαίνουν στο Μηχανισμό, λόγω του ότι βρίσκονται στα πρόθυρα της χρεοκοπίας.

Η πρόταση αυτή χαρακτηρίστηκε από τον ευρωπαϊκό Τύπο ως τάση για τη δημιουργία του Δ’ Ράιχ εντός της Ε.Ε.!

Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια «πολιτική τοκογλυφία», καθότι η Γερμανία είναι έτοιμη να δώσει οικονομική στήριξη και βοήθεια από τη μια, αλλά να πάρει στα χέρια της κυριαρχικά δικαιώματα των εταίρων της από την άλλη.

Και θα συμβεί αυτό, διότι το δικαίωμα της ψήφου με ή χωρίς τη συνοδεία του βέτο, συνιστά κυριαρχικό δικαίωμα των κρατών – μελών εντός της Ε.Ε. Από τη στιγμή που ένα κράτος θα χάνει το δικαίωμα της ψήφου για ζητήματα που αφορούν στην οικονομική και στη νομισματική πολιτική της ευρωζώνης, σημαίνει ότι άλλοι θα αποφασίζουν γι’ αυτό, χωρίς αυτό.

Γεγονός που, εκτός της οικονομικής επιτήρησης, θα ισοδυναμεί και με πολιτική κηδεμονία! Στην ουσία επικυρώνεται η Ευρώπη των πολλαπλών ταχυτήτων όχι μόνο σε οικονομικό, αλλά και σε πολιτικό και θεσμικό επίπεδο. Η Ευρώπη των ισχυρών, των αδυνάτων και των προτεκτοράτων.

Η γερμανική έξοδος από το ευρώ

Στη βάση αυτών των πολιτικών και οικονομικών παιχνιδιών, η Γερμανία, η οποία ήταν σφόδρα υπέρ της περιφερειακής ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της αλληλεγγύης, τώρα κοιτάζει πρώτα τα δικά της εθνικά συμφέροντα και κατηγορείται ανοικτά από τον Πρόεδρο του «Γιούροκρουπ» Ζαν Κλοντ Γιούνκερ για απαράδεκτη και εν ολίγοις αντιευρωπαϊκή συμπεριφορά.

Μάλιστα, υπάρχουν φωνές που υποστηρίζουν την έξοδο της Γερμανίας από το ευρώ, για να βρει περίπου την ησυχία της. Το σενάριο αυτό είναι απομακρυσμένο, καθότι στρέφεται εναντίον των ιδίων των γερμανικών συμφερόντων για τους ακόλουθους λόγους:

1. Η Γερμανία χρειάζεται μια πενταετία για να κινηθεί από το ευρώ στο μάρκο.

2. Εάν η Γερμανία μετακινηθεί από το ευρώ στο μάρκο, σημαίνει ότι η ευρωζώνη θα τιναχθεί στον αέρα και το όποιο όφελος θεωρητικά θα μπορούσε να έχει το Βερολίνο από μια τέτοια ενέργεια, θα εξελισσόταν σε κόστος όχι μόνο για την υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά κυρίως για την ίδια, που διαθέτει τη μεγαλύτερη οικονομία.

Άλλωστε, εάν η Γερμανία επαναφέρει το μάρκο, θα χάσει από τις εξαγωγές της, καθότι το μάρκο θα συνιστά σκληρό νόμισμα. Αντιθέτως, στην παρούσα φάση, η υποτίμηση του ευρώ ως προς το δολάριο δημιουργεί αύξηση των γερμανικών εξαγωγών, που μεταφράζεται ως αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης στο 4%.

Η δίνη του αρνητικού ντόμινο

Η ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΣΗ του Μηχανισμού είναι αδήριτη ανάγκη, καθότι η νομική ισχύς του υφιστάμενου έχει ημερομηνία λήξης το 2013. Ειδικώς στην παρούσα φάση, εκτός της Ελλάδας και της Ιρλανδίας, αναμένεται ότι αρχές του 2011 θα ενταχθεί στο Μηχανισμό και η Πορτογαλία.

Τα πράγματα θα γίνουν δύσκολα για την ευρωζώνη, εάν δεν αποφύγουν τη δίνη του ντόμινο των αρνητικών εξελίξεων η Ισπανία και η Ιταλία. Τέτοιες εξελίξεις δεν θα βοηθήσουν κανένα κράτος της ευρωζώνης, ούτε την ίδια τη Γερμανία.

Το γεγονός αυτό δημιουργεί την αισιοδοξία ότι το Βερολίνο μπορεί μεν να είναι σκληρό για να έχει διαπραγματευτικό βάθος, αλλά χαρακτηρίζεται και από ψυχρό ορθολογισμό. Συνεπώς, θα τραβήξει το σχοινί ώς εκεί που δεν θα κινδυνεύσει η Γερμανία. Διότι, η σημερινή εικόνα στην ΕΕ είναι η εξής:

Η ευρωζώνη και η πολιτική, οικονομική και κοινωνική της συνοχή ακροβατεί σε τεντωμένο σχοινί. Και το δίχτυ ασφαλείας είναι μια ορθολογιστική των πραγμάτων προσέγγιση, στη λογική μεν της εξυπηρέτησης του εθνικού συμφέροντος του ισχυρού από τη μια και της προσπάθειάς του να το ταυτίσει όσο το δυνατόν περισσότερο με το κοινό ευρωπαϊκό, αλλά και της ανάγκης, από την άλλη, όπως ληφθούν υπόψη τα συμφέροντα των ασθενέστερων κρατών και της συμπερίληψής τους στο κοινό ευρωπαϊκό συμφέρον.

Η διαδικασία αυτή μπορεί να αποτυπωθεί εμπράκτως στους κανονισμούς λειτουργίας και θεσμοθέτησης του Μηχανισμού.

ΑΥΤΗ η θεσμοθέτηση του Μηχανισμού συνιστά άλλον έναν πονοκέφαλο, καθότι θα σημαίνει την αναθεώρηση της Συνθήκης της Λισαβόνας και ως εκ τούτου η έγκρισή της θα πρέπει να γίνει είτε μέσω των εθνικών κοινοβουλίων των κρατών μελών, είτε μέσω δημοψηφισμάτων, όπως συνταγματικώς επιβάλλεται στην περίπτωση της Ιρλανδίας.

Ερώτημα, λοιπόν: Τι θα συμβεί εάν ένα κράτος – μέλος καταψηφίσει την αναθεώρηση; Το ζήτημα του Μηχανισμού είναι πολλαπλό: Είναι και οικονομικό είναι και πολιτικό είναι και θεσμικό και συναφές με το μέλλον, όχι μόνο της ευρωζώνης και της κοινής αγοράς, αλλά και της παραπέρα πορείας της ΕΕ.

Η γαλλογερμανική πρόταση για το Μηχανισμό Στήριξης

Η ΓΑΛΛΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ πρόταση για το μόνιμο Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας προβλέπει την εμπλοκή των ιδιωτικών θεσμικών επενδυτών (τράπεζες, επενδυτικά κεφάλαια, συνταξιοδοτικά ταμεία κλπ) στη βάση της αγοράς κρατικών ομολόγων από μια χώρα.

Οι ιδιωτικοί θεσμοί θα συνεισφέρουν στο μηχανισμό, στην περίπτωση που χώρα από την οποία έχουν αγοράσει ομόλογα αντιμετωπίζει προβλήματα ρευστότητας, ή αδυνατεί να αποπληρώσει το χρέος της.

Ιδιωτικοί θεσμοί

Το ποσό της συνεισφοράς των ιδιωτικών θεσμών θα είναι: α. ανάλογο της σοβαρότητας της δημοσιονομικής κρίσης. Εάν δηλαδή το κράτος έχει πρόβλημα ρευστότητας ή βρίσκεται σε κατάσταση στάσης πληρωμών.

β. Ο βαθμός της κρίσης θα προσδιορίζεται από την Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Στην πράξη θα συμβαίνει το εξής: 1. Εάν ένα κράτος – μέλος έχει πρόβλημα ρευστότητας, αλλά διατηρεί τη φερεγγυότητά του, δηλαδή μπορεί ακόμη να ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στις υποχρεώσεις του, οι ιδιώτες επενδυτές θα καλούνται να διατηρήσουν τα κρατικά ομόλογα που αγόρασαν από το εν λόγω κράτος. Ουδόλως, δηλαδή, θα μπορούν να τα πουλήσουν στη δευτερογενή αγορά.

2.Εάν ένα κράτος κριθεί αφερέγγυο, τότε η παρέμβαση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και η χορήγηση δανείων θα γίνεται υπό τις ακόλουθες προϋποθέσεις: Πρώτη, δέσμευση της Κυβέρνησης για εφαρμογή αυστηρού προγράμματος λιτότητας και μεταρρυθμίσεων.
Δεύτερη, διαβούλευση μεταξύ της κυβέρνησης του εν λόγω κράτους και των πιστωτών της, με στόχο να συμφωνήσουν: α. την επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής και β. τη μείωση των επιτοκίων ή ακόμη και τη μείωση της ονομαστικής αξίας του κρατικού ομολόγου.

Η ρήτρα

Στην περίπτωση αγοράς ομολόγων μετά τον Ιούνιο του 2013 από ιδιώτες επενδυτές, θα υπάρχει «ρήτρα συλλογικής δράσης». Με αυτή τη ρήτρα οι ιδιώτες επενδυτές θα δεσμεύονται για αποδοχή των αποφάσεων που θα λαμβάνει η πλειοψηφία εκείνων που κατέχουν τίτλους μιας χώρας, σε περίπτωση αδυναμίας της χώρας αυτής να τηρήσει τους όρους αποπληρωμής του ομολόγου.
Αυτό σημαίνει ότι οι ιδιώτες επενδυτές δεσμεύονται ότι θα συνεισφέρουν, εάν τους ζητηθεί, ώστε να γίνει αποπληρωμή χρεών.

Καλύπτει τα νώτα της

Ολ’ αυτά στην πράξη σημαίνουν ότι: Από το 2013, οι ιδιώτες επενδυτές θα αναλαμβάνουν τον ίδιο κίνδυνο που αναλαμβάνουν σήμερα δανείζοντας μια τρίτη χώρα που δεν έχει προστασία. Στην ουσία, θα χαθεί η εγγύηση ως προς το δανεισμό που παρείχαν εντός της ευρωζώνης τα ισχυρά κράτη.

Οι Γερμανοί κυρίως εισηγούνται τη φόρμουλα αυτή προκειμένου, μετά το 2013, να μην πληρώνουν οι ίδιοι την οικονομική ζημιά, καθώς και να μην έχουν σοβαρές επιπτώσεις εντός της ευρωζώνης σε περίπτωση χρεοκοπίας μιας χώρας.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση