Ρωσία και Αγία Σοφία

Tου Γιώργου Μενεσιάν

"Οι Ρώσοι χρωστούν στην Αγία Σοφία τη μετατροπή του έθνους τους σε ορθόδοξο"

Η Αγία Σοφία μετατρέπεται ξανά σε τέμενος, μια απόφαση που επιβεβαιώνει όλους όσους υποστηρίζουμε ότι ο Ερντογάν ακολουθεί μια πολιτική (εσωτερική και εξωτερική) η οποία βασίζεται μεταξύ άλλων και στον λεγόμενο Πανισλαμισμό.

Πριν μιλήσουμε όμως για τον ρόλο της Ρωσίας ας δούμε ποια ήταν η στρατηγική που οδήγησε τον Τούρκο πρόεδρο στην εν λόγω πράξη και τι κερδίζει απ’ αυτήν.

Αυτή η κίνηση έχει μια εσωτερική και μια εξωτερική διάσταση και έγινε από τη μεριά του Ερντογάν διότι ο ίδιος γνώριζε ότι θα είχε έναν δυνατό συμβολισμό: ότι δηλαδή η Τουρκία είναι έτοιμη να γίνει, για μια ακόμη φορά, η ηγέτιδα δύναμη του ισλαμικού (κυρίως του σουνιτικού) κόσμου. Η τελευταία φορά που είχε συμβεί αυτό ήταν επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όταν ο Σουλτάνος ήταν και Χαλίφης, δηλαδή ηγέτης των απανταχού μουσουλμάνων. Έτσι ενισχύεται και η εικόνα του Ερντογάν και στους μη Τούρκους μουσουλμάνους. Εξού και οι δηλώσεις του Τούρκου προέδρου για το τέμενος Αλ – Ακσά στην Ιερουσαλήμ: "Η αναγέννηση της Αγίας Σοφίας είναι ένας προάγγελος ελευθερίας του τεμένους Αλ- Ακσά".

Για εμάς τους παρατηρητές αυτό είναι μια ακόμη απόδειξη ότι η Τουρκία στρέφεται ακόμα περισσότερο προς τις ισλαμικές της καταβολές. Ο ένας λοιπόν στόχος είναι το διεθνές κύρος του Ερντογάν ως ηγέτη του Ισλάμ. Ο δεύτερος στόχος του αφορά στο εσωτερικό της Τουρκίας και είναι η συσπείρωση των υποστηρικτών του πολιτικού Ισλάμ (συμπεριλαμβανομένων των θρησκευόμενων Κούρδων) σε μια κρίσιμη περίοδο προβλημάτων εξαιτίας της πανδημίας, της οικονομικής κατάστασης, καθώς και της συσπείρωσης της προερχόμενης από το AKP αντιπολίτευσης (Μπαμπατσάν και Νταβούτογλου).


Η μετατροπή του Μουσείου σε τζαμί αποτελεί μια πράξη εχθρική προς το σύνολο του πολιτισμένου κόσμου, κυρίως προς τον χριστιανικό. Αυτοί που θίγονται περισσότερο είναι οι Ορθόδοξοι χριστιανοί. Για εμάς τους Έλληνες η Αγια-Σοφιά έχει τεράστια συμβολική αξία και αυτό το γνωρίζουν όλοι. Το ίδιο όμως ισχύει και για τους Ρώσους και τους λοιπούς ορθοδόξους. Οι Ρώσοι παρουσιάζουν τον εαυτό τους ως την προστάτιδα δύναμη των Ορθοδόξων και αρκετοί πιστεύουν ότι η Μόσχα θα μπορούσε να αποτελέσει την Τρίτη Ρώμη. Πάνω απ’ όλα όμως "χρωστάνε" στην Αγία Σοφία την μετατροπή τους σε ορθόδοξο έθνος. Όταν οι Ρώσοι αμφιταλαντεύονταν για το αν θα προσεταιριστούν τη Ρώμη ή την Κωνσταντινούπολη, οι απεσταλμένοι του Μεγάλου Πρίγκηπα του Κιέβου (του πρώτου ρωσικού κράτους) μόλις εισήλθαν στην Αγια-Σοφιά είπαν στον ηγέτη τους το εξής: "Δεν ξέραμε εάν βρισκόμαστε στη γη ή στον ουρανό. Δεν ξέρουμε πώς να το περιγράψουμε με λόγια. Εδώ κατοικεί ο Θεός". Επομένως, η Αγία Σοφία είναι εξίσου σημαντική για τους Ρώσους όσο είναι και για τους Έλληνες. Είναι η γεννήτρια της θρησκείας τους, ο ναός-έμπνευση της ορθοδοξίας τους.

Ποια είναι όμως η αντίδραση της Ρωσίας στην απόφαση του Ερντογάν να μετατρέψει τον ιστορικό ναό σε τζαμί;

Οι εκπρόσωποι της ρωσικής κυβέρνησης δεν αντέδρασαν έντονα. Ορισμένοι έκαναν λόγο για παραβίαση της θρησκευτικής ελευθερίας ενώ εκπρόσωπος του Ρώσου προέδρου Πούτιν "προειδοποίησε" τον Ερντογάν ότι η Αγία Σοφία είναι ιερή για το ρωσικό έθνος. Η επίσημη θέση της Ρωσίας εκφράζεται από το ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών το οποίο χαρακτήρισε τη μετατροπή του βυζαντινού ναού σε τζαμί ως εσωτερικό ζήτημα της Τουρκίας. Πιο έντονη ωστόσο ήταν η αντίδραση της Ρωσικής Εκκλησίας αλλά και της Δούμας (Κάτω Βουλής).

Όμως η αντίδραση, όπως αναμενόταν, θα παραμείνει λεκτική. Η Ρωσία δεν πρόκειται να κάνει τίποτα. Κανείς δεν πρόκειται να κάνει τίποτα. Ούτε η Μόσχα, ούτε η Ουάσινγκτον, ούτε οι Βρυξέλλες. Οι αντιδράσεις θα παραμείνουν λεκτικές, με αποτέλεσμα να ενισχυθεί ντε φάκτο το κύρος του Ερντογάν ως ηγέτη των μουσουλμάνων ο οποίος τα βάζει με τον χριστιανικό κόσμο. Ήδη, η απόφαση για την Αγία Σοφία χαίρει υποστήριξης από πολλούς μουσουλμάνους του αραβικού και του υπόλοιπου μουσουλμανικού κόσμου. Βεβαίως, τα πράγματα θα αλλάξουν αν οι Τούρκοι αποφασίσουν να παρέμβουν και να καταστρέψουν τα ανεκτίμητης αξίας βυζαντινά μωσαϊκά και τοιχογραφίες εντός του ναού. Σε αυτή την περίπτωση η ουσιαστική αντίδραση του πολιτισμένου κόσμου είναι επιτακτική.

Ας επανέλθουμε όμως στη Ρωσία: δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η Μόσχα δεν αντέδρασε σθεναρά ούτε στην περίπτωση της Συρίας, όπου διακυβεύονται ζωτικά εθνικά της συμφέροντα, αντιθέτως ήρθε σε συνεννόηση με την Άγκυρα. Το ίδιο ισχύει και στη Λιβύη (προς ώρας) και στην Ανατολική Μεσόγειο. Για ποιον λόγο λοιπόν να αντιδράσει για την Αγία Σοφία; Ναι, για τους Ρώσους ο ναός αυτός είναι εξαιρετικά σημαντικός για ιστορικούς και θρησκευτικούς λόγους. Όμως υπερισχύει η ρεαλπολιτίκ. Η οπορτουνιστική συνεργασία μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας δεν μπορεί να πληγεί από γεγονότα όπως η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος. Η Τουρκία είναι χρήσιμη για την περιφερειακή πολιτική της Ρωσίας, για λόγους γεωστρατηγικούς, ενεργειακούς και οικονομικούς. Αυτό πρέπει επί τέλους να το συνειδητοποιήσουμε στην Ελλάδα.

Συμπερασματικά, η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί σίγουρα έχει ενοχλήσει τη Ρωσία και ιδίως τους Ρώσους θρησκευόμενους πολίτες. Βλέπουμε ωστόσο ότι οι Ρώσοι δεν θέλουν – και ίσως δεν μπορούν – να κάνουν κάτι ουσιαστικό για το ζήτημα αυτό. Θα μπορούσε μάλιστα κανείς να πει πως δεν είναι υποχρεωμένοι να κάνουν κάτι, τουλάχιστον από μόνοι τους. Κανονικά, συλλήβδην ο πολιτισμένος κόσμος θα έπρεπε να συσπειρωθεί και να αντιδράσει. Η απόφαση αυτή εξυπηρετεί άλλους σκοπούς. Δεν στοχεύει την Ελλάδα, την ορθοδοξία ή τον δυτικό κόσμο. Όπως προαναφέρθηκε εξυπηρετεί την νέο-οθωμανική στρατηγική του Ερντογάν. Αποτελεί ωστόσο εξ αντανακλάσεως επίθεση κατά του πολιτισμένου κόσμου και γι’ αυτό πρέπει όλοι μαζί να αντιδράσουμε. Διότι πέραν της ιστορίας της, η Αγία Σοφία αποτελεί ένα παγκόσμιο μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς. Ένα σύμβολο της χριστιανοσύνης αλλά και του πολιτισμένου κόσμου.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση