Ο Ερντογάν, με όχημα την Αγιά Σοφιά, αφαιρεί το αποτύπωμα του Κεμάλ από την Τουρκία

Του Bobby Ghosh

Υπό κανονικές συνθήκες, τα πιο σημαντικά νέα από την Τουρκία το περασμένο σαββατοκύριακο θα ήταν ο νέος νόμος ο οποίος, όπως σημειώνουν οι επικριτές του, καταφέρει ένα ακόμη πλήγμα στο ήδη αποδυναμωμένο σύστημα απονομής Δικαιοσύνης της χώρας.

Πιθανόν, ωστόσο, να μην το προσέξατε λόγω της οργής που προκάλεσε η απόφαση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να μετατρέψει το φημισμένο μουσείο της Αγίας Σοφίας, έναν από τους κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς στον κόσμο, σε τζαμί.

Φιγούρες της αντιπολίτευσης, όπως ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, αναφέρουν ότι ο Ερντογάν χρησιμοποιεί τη διαμάχη της Αγίας Σοφίας για να αποσπάσει την προσοχή από τα λάθη και τις αστοχίες της κυβέρνησής του, σε πεδία από τη διαχείριση της οικονομίας έως τον χειρισμό της κρίσης του κορωναϊού.


Η επαναβεβαίωση της ισλαμικής ταυτότητας και η απόρριψη του κοσμικού εθνικισμού

Ωστόσο η κίνηση είναι σύμφωνη με τον κομβικό στόχο του προέδρου σε όλη του την πολιτική σταδιοδρομία: την επαναβεβαίωση της μουσουλμανικής ταυτότητας της Τουρκίας και, ως επακόλουθο της, την απόρριψη του κοσμικού εθνικισμού του ιδρυτή της χώρας στη σύγχρονη μορφή της, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ.

Καθ΄όλη τη διάρκεια της καριέρας του, ο Ερντογάν συστηματικά λάμβανε τις αποστάσεις του από τα θεμέλια του κοσμικού κράτους τα οποία έθεσε ο Ατατούρκ στις δεκαετίες του '20 και του '30, ενθαρρύνοντας τις ανοικτές εκφράσεις θρησκευτικότητας σε κρατικό, αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο. Αυτό το έκανε ενώ πάντα ισχυριζόταν ότι υποστηρίζει την κληρονομιά του "ιδρυτή - πατέρα" του τουρκικού έθνους, Ατατούρκ, κάτι που μαρτυρεί το τεράστιο πολιτικό αποτύπωμα του τελευταίου.

Με την επαναφορά της Αγίας Σοφίας στο πεδίο της θρησκευτικής λατρείας, μολονότι ο Ατατούρκ το 1934 την είχε μεταφέρει σε εκείνο της κοσμικότητας, ο πρόεδρος της Τουρκίας μπορεί πια να σταματήσει να προσποιείται. Το τουρκικό κράτος είναι πλέον μια έκφανση των ιδανικών και των αρχών του Ερντογάν σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι των αντίστοιχων του Ατατούρκ.

Το πνεύμα του κοσμικού κράτους επιβιώνει στην τουρκική κοινωνία, είναι ωστόσο μια δύναμη που εξασθενεί ολοένα και περισσότερο. Ο Ορχάν Παμούκ, η κορυφαία λογοτεχνική προσωπικότητα της χώρας, παραδέχτηκε την πραγματικότητα αυτή όταν δήλωσε στο BBC ότι η μετατροπή της Αγίας Σοφίας "είναι η δήλωσή μας προς τον υπόλοιπο κόσμο: δυστυχώς δεν είμαστε πλέον κοσμικό κράτος". Υπάρχουν εκατομμύρια Τούρκοι, υποστηρικτές του κοσμικού κράτους όπως εγώ, οι οποίοι διαμαρτύρονται φωναχτά εναντίον αυτού του φαινομένου, ωστόσο οι φωνές τους δεν εισακούγονται".

Η κληρονομιά του Ερντογάν πιθανότατα θα ξεπεράσει εκείνη του Ατατούρκ. Παρά τη διεθνή οργή σχετικά με τη μετατροπή του μουσείου της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς έναν Τούρκο ηγέτη - και σίγουρα όχι κάποιον δημοκρατικά εκλεγμένο - ο οποίος θα τολμήσει να μετατρέψει εκ νέου το τζαμί σε μουσείο.

Οι δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι οι περισσότεροι Τούρκοι τοποθετούνται υπέρ της μετατροπής του ιστορικού μνημείου σε ισλαμικό τέμενος, παρόλο που πολλοί αναγνωρίζουν ότι είναι πρόκειται για πολιτικό τέχνασμα του αρχηγού του κράτους.

Διαρθρωτικές αλλαγές που ήρθαν για να μείνουν

Οι διαρθρωτικές αλλαγές της εποχής του Ερντογάν μπορεί να αποδειχθεί εξίσου δύσκολο να αναιρεθούν, όσο και οι αντίστοιχες σε επίπεδο συμβολισμού. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τον νέο νόμο που ψηφίστηκε το περασμένο σαββατοκύριακο.

Επιτρέπει τη δημιουργία νέων δικηγορικών συλλόγων, πιθανόν να μειώσει την επιρροή των υπαρχόντων φορέων: 78 από τις 80 ενώσεις των νομικών τοποθετήθηκαν ενάντια στις σχετικές αλλαγές.

Οι επικριτές σημειώνουν ότι η εκκαθάριση του δικαστικού συστήματος από τον Ερντογάν το έχει ήδη αποδυναμώσει σε μεγάλο βαθμό. Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το περασμένο καλοκαίρι επεσήμαινε "την πολιτική πίεση που ασκείται στους δικαστές και τους εισαγγελείς και τις υποχρεωτικές μεταθέσεις μεγάλου αριθμού δικαστών και εισαγγελέων παρά τη θέλησή τους".

Προειδοποιούσε δε για "αρνητικό αντίκτυπο στην ανεξαρτησία και τη συνολική ποιότητα και αποτελεσματικότητα του δικαστικού σώματος".

Οι δικηγορικοί σύλλογοι είναι από τους λίγους εναπομείναντες οργανισμούς που μπορούν να αμφισβητούν ανοικτά την εξουσία του προέδρου, εφιστώντας την προσοχή στις καταχρήσεις εξουσίας.

Ο φόβος είναι ότι θα δημιουργηθούν νέες ενώσεις με σαφή πολιτικό προσανατολισμό, με τα φιλοκυβερνητικά όργανα να εξισορροπούν - ή και να πνίγουν - τα ανεξάρτητα.

Διεθνείς οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και νομικών έχουν προειδοποιήσει ότι η κυβέρνηση Ερντογάν "επιδιώκει, και μπορεί να επιτύχει, να υπονομεύσει τον ρόλο του επαγγέλματος του νομικού στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου".

Αυτή η πτυχή των εξελίξεων ίσως να μην τραβά την προσοχή όσο η δήλωση του πάπα Φραγκίσκου για την Αγία Σοφία, ωστόσο η αλλοίωση των νομικών θεσμών λέει εξίσου πολλά για την Τουρκία που έχει δημιουργήσει ο Ερντογάν όσο και η επαναπροσδιορισμός του χαρακτήρα ενός οικοδομήματος του 6ου μ.Χ αιώνα.


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση