Στο ΝΑΤΟ δεν έχουν όλοι την ίδια οπτική για την Τουρκία

Μη αξιόπιστη και ανασταλτικός παράγοντας

“Η ίδια η Τουρκία θεωρεί ότι μπορεί κάποιος να βασιστεί σε αυτήν. Δεν αποφεύγει ούτε τις πιο δύσκολες επιχειρήσεις, όπως για παράδειγμα την αποστολή δυνάμεων στο Αφγανιστάν. Αποτελεί έναν αξιόπιστο εταίρο.

Έτσι βλέπει ο Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν το ρόλο της χώρας του στο ΝΑΤΟ. Μόνο που δεν έχει κανένας άλλος την ίδια οπτική. Η Stefanie Babst, η οποία εργάζεται εδώ και πάνω από 20 χρόνια για το ΝΑΤΟ, περιγράφει ως «εξαιρετικά δύσκολη εδώ και πολύ καιρό» τη σχέση ανάμεσα στην Άγκυρα και την αμυντική Συμμαχία”.

Τα παραπάνω αναφέρει η συντάκτρια θεμάτων Εξωτερικής Πολιτικής της εφημερίδας Welt am Sonntag, Carolina Drüten. Τίτλος του κειμένου: «Ο ανασταλτικός παράγοντας Τουρκία» και υπότιτλος: «Η Άγκυρα διαρκώς εναντιώνεται στο ΝΑΤΟ. Βλάπτει η χώρα υπό την ηγεσία του Erdogan περισσότερο τη Συμμαχία απ’ ό,τι την ωφελεί;»

Σημειώνει τα εξής:

Κατά την αντίληψη των περισσότερων άλλων μελών του ΝΑΤΟ, η Τουρκία εξελίσσεται ολοένα και περισσότερο σε ανασχετικό παράγοντα. Εναντιώνεται, μπλοκάρει αποφάσεις, ακολουθεί τη δική της πορεία. Γι’ αυτό το λόγο, πολλοί στο ΝΑΤΟ θέτουν στο μεταξύ την ερώτηση: Βλάπτει η Τουρκία τη Συμμαχία περισσότερο, απ’ ό,τι την ωφελεί;

Πραγματικά, η χώρα φαίνεται να προκαλεί κυρίως προβλήματα. Η Άγκυρα αγοράζει ρωσικό πυραυλικό σύστημα για την αεράμυνά της, επιτίθεται στη Βόρεια Συρία εναντίον των ΗΠΑ με μία επιχείρηση που νομικοί την αξιολογούν ως αντίθετη προς το Διεθνές Δίκαιο, μπλοκάρει ένα σχέδιο για την άμυνα εταίρων της στην Ανατολική Ευρώπη και φτάνει στα πρόθυρα σύγκρουσης με τη Γαλλία στη Μεσόγειο. Και πάλι δυναμώνουν οι φωνές που ζητούν να αποκλειστεί η Τουρκία από το ΝΑΤΟ.


Η ακροδεξιά Γαλλίδα πολιτικός Marine Le Pen επανέφερε πρόσφατα την πρόταση, ο επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του SPD, Rolf Mützenich, είχε ήδη από τον περασμένο Οκτώβριο θέσει εν αμφιβόλω τη συμμετοχή της Τουρκίας στην αμυντική Συμμαχία. Αντίθετα, ο Γερμανός Υπουργός Εξωτερικών, Heiko Maas, όπως και ο Γ.Γ. του ΝΑΤΟ, Jens Stoltenberg, τονίζουν τη στρατηγική της σημασία.

Το ίδιο πράττει και η Babst, η οποία πρόσφατα διηύθυνε το επιτελείο ανάλυσης και σχεδιασμού του Γ.Γ. του ΝΑΤΟ και επικεφαλής της Στρατιωτικής Επιτροπής. Η ίδια έχει λόγω της ιδιότητάς της επισκεφτεί πολλές φορές την Τουρκία. Η Τουρκία βρίσκεται σε κεντρική θέση για την άμυνα των νοτιο-ανατολικών μελών του ΝΑΤΟ.

«Η Συμμαχία χρειάζεται την Τουρκία, προκειμένου να προβάλλει ότι είναι σε θέση να αποτρέπει και να αμύνεται στις περιοχές της Μαύρης Θάλασσας, της Μεσογείου και του Καυκάσου». Επιπλέον, η χώρα διαθέτει, μετά τις ΗΠΑ, το μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ, ενώ ανέκαθεν τηρούσε τον όρο διάθεσης του 2% του ΑΕΠ στην Άμυνα, σε αντίθεση προς τη Γερμανία.

Όμως, παρόλα όσα έχει κάνει η Τουρκία, αισθάνεται ότι δεν την αντιλαμβάνονται, και ότι μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις την περιθωριοποιούν, όπως π.χ. όταν ζητά τη συμπερίληψη κουρδικών πολιτοφυλακών στις τρομοκρατικές οργανώσεις, αλλά δεν εισακούεται.

Γι’ αυτό το λόγο η χώρα στρέφεται απογοητευμένη σε έναν από τους μεγαλύτερους αντιπάλους της Δύσης, τη Ρωσία. «Το στρατηγικό φλερτ μεταξύ Erdogan και Putin είναι ενοχλητικό και θέτει σε κίνδυνο τη συνοχή της συμμαχίας», δηλώνει η Babst.

Ο Erdogan επιδιώκει να δείξει στο ΝΑΤΟ ότι «παίζει στην ίδια κατηγορία» με τις μεγάλες δυνάμεις, και ταυτόχρονα να στείλει το μήνυμα ότι δεν εξαρτάται από τη Δύση. Αυτό βολεύει και το Ρώσο Πρόεδρο: Για τον Putin, η εγγύτητα προς την Τουρκία «αποτελεί ευκαιρία να αδυνατίσει ακόμα περισσότερο την ούτως ή άλλως εύθραυστη συνοχή εντός της Συμμαχίας».

Παρόλα αυτά, η Γερμανία είναι συγκρατημένη στην κριτική της έναντι της Τουρκίας -και συνεχίζει να εξάγει όπλα. Μόνον τον Αύγουστο της περασμένης χρονιάς μεταφέρθηκε στην Τουρκία πολεμικός εξοπλισμός αξίας 250 εκ. Ευρώ, μεγαλύτερος απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα.

Άλλα μέλη του ΝΑΤΟ επιμένουν σε πιο σκληρή πολιτική έναντι της Τουρκίας, με προεξάρχουσες τη Γαλλία, την Ελλάδα και την Κύπρο. Το Παρίσι κατηγορεί, για παράδειγμα, την Τουρκία ότι παραβιάζει το εμπάργκο όπλων που έχουν επιβάλει τα Ηνωμένα Έθνη στη Λιβύη. Στα μέσα Ιουνίου, η κατάσταση σχεδόν κλιμακώθηκε όταν, σύμφωνα με στοιχεία που επικαλείται το Παρίσι, ένα τουρκικό πολεμικό πλοίο απείλησε εμμέσως να επιτεθεί σε γαλλική φρεγάτα, προκειμένου να την αποτρέψει από τον έλεγχο ενός φερόμενου ως ύποπτου φορτηγού πλοίου.

Το γαλλικό πλοίο επιχειρούσε στο πλαίσιο της αποστολής του ΝΑΤΟ «Sea Guardian». Η Άγκυρα διαψεύδει όλες τις κατηγορίες. Τώρα το ΝΑΤΟ διερευνά το όλο περιστατικό, αλλά εικάζεται πως δεν θα υπάρξουν σοβαρές συνέπειες.

Σε κάθε περίπτωση, η Συμμαχία δεν μπορεί να αποκλείσει μεμονωμένα μέλη, καθώς αυτό δεν προβλέπεται από τις ιδρυτικές του Συνθήκες. Μόνον η Τουρκία θα μπορούσε να αποφασίσει να αποχωρήσει. Ούτε καν η επιβολή κυρώσεων δεν είναι δυνατή. Η Babst εντοπίζει μέσα σε όλο αυτό ένα βασικό πρόβλημα:

«Όταν δεν αρκούν οι διπλωματικές προσπάθειες για να κινητοποιήσουν ένα κράτος-μέλος να αλλάξει πορεία, θα έπρεπε κατά την άποψή μου να υπάρχει ένας μηχανισμός για την επιβολή μέτρων που θα προσομοιάζουν σε κυρώσεις». Το ΝΑΤΟ φαίνεται πως έχει συνειδητοποιήσει το πρόβλημα και επιδιώκει να ενισχύσει τώρα τη συνοχή του. Ομάδα ειδικών που συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία της Συμμαχίας θα επεξεργαστεί σχετικές προτάσεις.

Ένας από τους επικεφαλής της είναι ο Γερμανός πρώην Υπουργός Άμυνας Thomas de Maizière. Το φθινόπωρο της επόμενης χρονιάς θα κατατεθούν τα αποτελέσματα.

Μεσόγειος και Λιβύη

Στην Ανατολική Μεσόγειο έχει ξεσπάσει μία επικίνδυνη μάχη εξουσίας. Το διακύβευμα είναι η στρατιωτική και πολιτική επιρροή, τα όπλα και οι πρώτες ύλες. Η Λιβύη που μαστίζεται από τον εμφύλιο πόλεμο διαδραματίζει κεντρικό ρόλο. Η Γαλλία και η Τουρκία υποστηρίζουν διαφορετικές πλευρές στη διαμάχη.

Το Παρίσι κατηγορεί την Άγκυρα ότι μεταφέρει όπλα στη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση του Fajis al-Sarradsch, παραβιάζοντας με αυτόν τον τρόπο το εμπάργκο των Ηνωμένων Εθνών. Σε αντάλλαγμα για την υποστήριξη, ο Erdogan πέτυχε μία συμφωνία με τη Λιβύη, η οποία καθορίζει εκ νέου τα θαλάσσια σύνορα ανάμεσα στις δύο χώρες, ταυτόχρονα όμως παραβιάζει τα δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου.

Η Τουρκία εγείρει αξιώσεις για περιοχές, μεταξύ άλλων κοντά στην Κρήτη, όπου εικάζεται ότι υπάρχουν πλούσια αποθέματα φυσικού αερίου. Εδώ και δεκαετίες Ελλάδα και Τουρκία βρίσκονται σε διαμάχη για τα κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο. Η συμφωνία της Τουρκίας με τη Λιβύη αποτελεί και αντίδραση σε συμφωνία μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ για τη σχεδιαζόμενη κατασκευή του μεσογειακού αγωγού φυσικού αερίου Eastmed.

Η Τουρκία αισθάνεται περικυκλωμένη. Η ίδια η Τουρκία εγείρει αξιώσεις για το φυσικό αέριο π.χ. στα ανοικτά των ακτών της Κύπρου και έχει πραγματοποιήσει στην περιοχή γεωτρήσεις, οι οποίες θεωρήθηκαν παράνομες. Γι’ αυτό το λόγο, το Φεβρουάριο οι Βρυξέλλες επέβαλαν απαγορεύσεις εισόδου και πάγωμα περιουσιακών στοιχείων σε πρόσωπα που σχετίζονται με αυτές.

Αμυντικό σχέδιο για την Ανατολική Ευρώπη

Ένα βασικό στοιχείο της νατοϊκής πολιτικής της αποτροπής έναντι της Ρωσίας είναι τα αμυντικά σχέδια για τις χώρες της Βαλτικής Εσθονία, Λιθουανία και Λετονία, αλλά και για την Πολωνία. Αποτελούν επίσης αντίδραση στην προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία. Τον περασμένο Δεκέμβριο, τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ συμφώνησαν επί των σχεδίων. Όταν όμως ήρθε η στιγμή να τεθούν σε ισχύ, η Τουρκία ξαφνικά αντιτάχθηκε.

Σαν αντάλλαγμα για τη συναίνεσή της ζήτησε, για παράδειγμα, να συμπεριληφθούν οι κουρδικές πολιτοφυλακές PYD και YPG στον κατάλογο με τις τρομοκρατικές οργανώσεις. Ωστόσο, στα τέλη Ιουνίου η Τουρκία σταμάτησε να μπλοκάρει τα σχέδια, όπως δήλωσε η κυβέρνηση της Λιθουανίας μετά από υποβολή σχετικού ερωτήματος.

Εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ επιβεβαίωσε έναντι της Welt am Sonntag ότι η συμμαχία υποστηρίζει «αταλάντευτα» την άμυνα των μελών της: «Το ΝΑΤΟ διαθέτει στο ανατολικό τμήμα της Συμμαχίας μας περισσότερες δυνάμεις από ποτέ, συμπεριλαμβανομένων των ετοιμοπόλεμων πολυεθνικών ειδικών μονάδων στις χώρες της Βαλτικής και την Πολωνία».

Σχέσεις με τη Ρωσία

Στη Μόσχα, η μεταφορά του ρωσικού αμυντικού πυραυλικού συστήματος S-400 στην Τουρκία εορτάστηκε ως επιτυχία. Για το Κρεμλίνο, η υλοποίηση εξοπλιστικών συμφωνιών σε νατοϊκό έδαφος δημιουργεί προηγούμενο.

Στην Ουάσιγκτον η κατάπληξη ήταν μεγάλη, καθώς η Τουρκία αποτελεί εταίρο στην κατασκευή του αμερικανικού μαχητικού αεροσκάφους F-35. Οι Αμερικανοί φοβούνται ότι οι Ρώσοι μέσω του ραντάρ του αμυντικού συστήματος θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν στοιχεία για τις δυνατότητες του αεροσκάφους.

Παρόλες όμως τις πολυάριθμες προειδοποιήσεις, η Άγκυρα επιμένει στην αγορά των S-400. Γι’ αυτό και τον περασμένο Ιούλιο οι ΗΠΑ απέκλεισαν την Τουρκία από το πρόγραμμα του μαχητικού αεροσκάφους. Όχι μόνον στο στρατιωτικό επίπεδο, αλλά και στο οικονομικό και το πολιτικό η Μόσχα και η Άγκυρα προσεγγίζουν η μία την άλλη.

Ο ρωσικός Όμιλος Rosatom κατασκευάζει πυρηνικούς σταθμούς στην Τουρκία, ενώ και ο αγωγός φυσικού αερίου TurkStream αποτελεί ρωσο-τουρκικό έργο. Οι Πρόεδροι Erdogan και Putin διατηρούν στενές επαφές. Μόνον το 2019 συναντήθηκαν επτά φορές για διμερείς συνομιλίες και τρεις φορές στο πλαίσιο πολυμερών Συνόδων Κορυφής.

Επιχειρήσεις στη Συρία και το Ιράκ

Όταν η Τουρκία εισέβαλε τον Οκτώβριο στη Βόρεια Συρία, έφερε τους εταίρους της στο ΝΑΤΟ σε μία πολύ λεπτή κατάσταση: Αν σημειωνόταν αντεπίθεση, η Τουρκία θα μπορούσε να ζητήσει την ενεργοποίηση της ρήτρας συλλογικής άμυνας του ΝΑΤΟ. Κατά την επίθεσή της, η Τουρκία στράφηκε εναντίον των συμμάχων ενός νατοϊκού εταίρου:

Των κουρδικών πολιτοφυλακών που είχαν υποστηρίξει την Ουάσιγκτον στη μάχη εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. Πολλοί ειδικοί αξιολόγησαν την επιχείρηση ως αντίθετη προς το Διεθνές Δίκαιο. Το Φεβρουάριο η σύγκρουση κλιμακώθηκε εκ νέου, όταν μετά από επίθεση των Σύρων σκοτώθηκαν τουλάχιστον 33 Τούρκοι στρατιώτες. Η Τουρκία ζήτησε την ενεργοποίηση της ρήτρας συλλογικής άμυνας του ΝΑΤΟ και απείλησε με μονομερές άνοιγμα των συνόρων για τους πρόσφυγες προς την Ευρώπη, καθώς η πίεση από τη διαφιλονικούμενη περιοχή του Idlib στη Βόρεια Συρία ήταν πολύ μεγάλη.

Ο Erdogan πραγματοποίησε την απειλή του, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει συνωστισμός στα σύνορα με την Ελλάδα. Αυτήν την περίοδο η Τουρκία επεκτείνει την επιρροή της στο Βόρειο Ιράκ. Τον Ιούνιο ξεκίνησε μία νέα επίθεση από αέρος και εδάφους εναντίον του απαγορευμένου κουρδικού εργατικού κόμματος ΡΚΚ.

Η Βαγδάτη καταδίκασε τις επιθέσεις και κατηγόρησε την Άγκυρα ότι παραβιάζει την κυριαρχία της χώρας. Δεν έχει προκληθεί μέχρι τώρα μεγαλύτερη κρίση. Η Επιστημονική Υπηρεσία του Γερμανικού Κοινοβουλίου εξέφρασε αμφιβολίες ότι η επίθεση είναι σύμφωνη με το Διεθνές Δίκαιο.

HellasJournal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση