Μια κεντρική τράπεζα ως σύμβολο του πολιτικού θρίλερ της Τουρκίας

Του Mark Pierini

Τη νύχτα της 5ης προς 6η Ιουλίου, ο πρόεδρος της Τουρκίας απέλυσε τον κεντρικό τραπεζίτη της χώρας. Το ζήτημα ήταν μια επί μακρόν διαφωνία μεταξύ του επικεφαλής του κράτους και διαδοχικών διοικητών, για το επίπεδο των επιτοκίων. Ως αποτέλεσμα, η Τουρκία μπορεί να περνάει μια ακόμη νομισματική κρίση -επιπλέον μιας μεγάλης κρίσης χρέους, της ασυνεπούς εξωτερικής πολιτικής και των αμυντικών επιλογών, και των ισχυρών νέων τάσεων στην εγχώρια πολιτική. Όπως φαίνεται από το εξωτερικό, η ηγεσία της Τουρκίας ζει περισσότερο από κάθε άλλη φορά σε έναν δικό της κατασκευασμένο κόσμο και βάζει την χώρα σε μεγάλο κίνδυνο. Αυτό είναι ένα ζήτημα που μόνο οι Τούρκοι πολίτες μπορούν να λύσουν.

Η ετυμηγορία του Τούρκου προέδρου Recep Tayyip Erdogan για τον διοικητή της κεντρικής τράπεζας Murat Cetinkaya, ήταν ξεκάθαρη: "του είπαμε αρκετές φορές να μειώσει τα επιτόκια στις συναντήσεις για την οικονομία. Είπαμε ότι εάν μειωθούν τα επιτόκια, θα μειωθεί και ο πληθωρισμός. Δεν έκανε ό,τι ήταν απαραίτητο”. Και μέσα σε τρεις προτάσεις, χάθηκε η ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας. Όπως αναμενόταν, η ετυμηγορία των αγορών ήταν και αυτή ξεκάθαρη: τη Δευτέρα μετά από την ανακοίνωση της Παρασκευής το βράδυ, η αξία της τουρκικής λίρας μειώθηκε κατά 3% έναντι του δολαρίου και το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης υποχώρησε κατά 1,5%.

Αυτή η παράλογη διαφωνία δεν είναι κάτι καινούριο. Έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια με διαδοχικούς διοικητές της κεντρικής τράπεζας και υπουργούς Οικονομίας και Οικονομικών. Η σταθερή πεποίθηση του προέδρου ότι τα χαμηλά επιτόκια θα φέρουν μείωση του πληθωρισμού, έχει μηδενική αξιοπιστία στις διεθνείς αγορές, αλλά η πρόσφατη αυτή κίνηση έκανε τα πράγματα χειρότερα. Η αποχώρηση του Cetinkaya αποτελεί ένα πλήγμα στην ανεξαρτησία της τράπεζας, τοποθετεί την νομισματική πολιτική στα χέρια του Erdogan ο οποίος υιοθετεί τις αρχές του ισλαμικού finance, το οποίο απαγορεύει τη χρέωση τόκων. Και αφήνει τον υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών του, ο οποίος είναι και γαμπρός του, να αναλύει τις συνήθεις θεωρίες συνωμοσίες για υποτιθέμενους ξένους εχθρούς που προσπαθούν να καταστρέψουν την οικονομία. Οι ισλαμικές ρίζες της πολιτικής μηδενικών επιτοκίων, επιδεινώνουν την κατάσταση.


Ήταν αρκετά άσχημο ότι αυτές οι άστοχες οικονομικές θεωρίες και η συμπεριφορά του πλασματικού κόσμου, προκάλεσαν σύγχυση και σαρκασμό από τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς κύκλους. Είναι τώρα προφανές ότι ο μέσος πολίτης της Τουρκίας ή μέλος του κυβερνώντος ΑΚΡ έχει επίσης χάσει την εμπιστοσύνη του. Ο Cetinkaya είναι ο πρώτος διοικητής της κεντρικής τράπεζας ο οποίος απολύεται από το 1981, όταν η Τουρκία κυβερνιούνταν από τον στρατό μετά από το πραξικόπημα του 1980.

Οι συνέπειες αυτής της ιστορίας είναι ευρύτατες. Στο σημερινό καθεστώς του ενός ανθρώπου-ηγέτη, οι εναλλακτικές απόψεις ή επιλογές πολιτικής, δεν έχουν θέση στην Τουρκία. Όταν σε ένα δύσκολο οικονομικό υπόβαθρο, η ηγεσία επιμένει σε μια παράλογη πολιτική που απορρίπτεται σταθερά τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό, θα εφαρμοστεί ό,τι και να γίνει από τους yes-men ή τα μέλη της οικογενείας που είναι στην κυβέρνηση. Αφθονούν και άλλα παραδείγματα λανθασμένων πολιτικών, από ένα προκατειλημμένο σύστημα δημοσίων συμβάσεων, σε μια τάση για μεγάλα έργα υποδομών αμφίβολης βιωσιμότητας. Ένα σύστημα στο οποίο το κράτος δικαίου έχει εξαφανιστεί και οι αντίθετες φωνές δεν είναι ανεκτές, δεν μπορεί να οδηγήσει την Τουρκία σε πορεία σταθερότητας και ευημερίας.

Συμπτωματικά ή όχι, η απόλυση του διοικητή της κεντρικής τράπεζας ακολουθήθηκε από την παραίτηση του πρώην αντιπροέδρου της κυβέρνησης, Ali Babacan, από το ΑΚΡ, με ένα ισχυρό μήνυμα: "υπό τις τρέχουσες συνθήκες, η Τουρκία χρειάζεται ένα νέο όραμα για το μέλλον της. Υπάρχει ανάγκη για σωστές αναλύσεις σε κάθε τομέα, νέες στρατηγικές, σχέδια και προγράμματα για την χώρα μας… Έχει γίνει αναπόφευκτο να ξεκινήσει μια νέα προσπάθεια για το παρόν και το μέλλον της Τουρκίας. Πολλοί από τους συναδέλφους μου και εγώ, αισθανόμαστε μια μεγάλη και ιστορική ευθύνη απέναντι σε αυτή την προσπάθεια”.

Ο Babacan, ένας συντηρητικός πολιτικός με εξαιρετικά επιτυχημένο οικονομικό ρεκόρ, απολαμβάνει διεθνή αξιοπιστία. Όπως το είδαν από το εξωτερικό, η παραίτησή του μεταφέρει ένα απλό μήνυμα στους συμπολίτες του: η διόρθωση των παλαιότερων λαθών στον τομέα της διακυβέρνησης, της οικονομίας και των διεθνών σχέσεων, δεν μπορεί πλέον να επιτευχθεί στο τρέχον σύστημα της κυβέρνησης.

Πολλές φωνές, ιδιαίτερα στο ΑΚΡ τις τελευταίες ημέρες και εβδομάδες, έχουν προσπαθήσει να εντυπωσιάσουν την ηγεσία με το ότι είναι απαραίτητο να γίνουν βαθιές αλλαγές. Αλλά φαίνεται ότι δεν υπάρχει χώρος πλέον για διαφωνίες, καθώς οι ενστάσεις τους στις επικρατούσες πολιτικές επιλογές, έχουν απλώς αγνοηθεί.

Τα προβλήματα της Τουρκίας έχουν γίνει πολύ μεγαλύτερα από απλώς κάποιες ανησυχίες για την οικονομική πολιτική. Η προεδρία του ενός στην Τουρκία καταλήγει σε εξαιρετικά ασυντόνιστες επιλογές στην εξωτερική πολιτική και άμυνα. Η άμυνα είναι ένα παράδειγμα: αυτόν τον μήνα, η χώρα συμμετέχει στην στρατιωτική άσκηση του ΝΑΤΟ Sea Breeze στην Μαύρη Θάλασσα, ανοιχτά της Ουκρανίας -μια επίδειξη δύναμης με στόχο τη Μόσχα. Αλλά την ίδια στιγμή, η Άγκυρα διεξάγει ναυτικές ασκήσεις με το ρωσικό ναυτικό και είναι πιθανό να αναπτύξει τους ρωσικούς πυραύλους S-400 στο έδαφός της, με τη χρήση ρωσικού προσωπικού.

Η εξωτερική πολιτική δεν είναι ανεπηρέαστη ούτε από τις απότομες στροφές. Ο πρόεδρος της Τουρκίας ήταν εδώ και καιρό υποστηρικτής της μειονότητας των Ουιγούρων της Κίνας, αλλά το πρόσφατο ταξίδι του στην Κίνα κατέληξε σε απροσδόκητους επαίνους για την ευτυχισμένη ζωή των Ουιγούρων: "είναι γεγονός πως οι κάτοικοι όλων των εθνοτήτων στην επαρχία Xinjiang της Κίνας, πατρίδα των Ουιγούρων, ζουν ευτυχισμένοι εν μέσω της ανάπτυξης και ευημερίας της Κίνας”. Η ανάγκη της Τουρκίας για επενδύσεις και εμπόριο, καθώς και για να δείξει την δημοφιλία της ηγεσίας της στις μη δυτικές χώρες, ίσως εξηγεί αυτή την κίνηση.

Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι επισημαίνουν ότι η Τουρκία θα πρέπει να έχει καλές σχέσεις με όλες τις δυνάμεις στον κόσμο. Αυτό θα ήταν ένας θεμιτός στόχος εάν κάποιες από αυτές τις δυνάμεις -Κίνα και Ρωσία- δεν βρισκόταν σε πόλεμο, οικονομικά και στρατηγικά, με τους παραδοσιακούς συμμάχους της Τουρκίας στο παρελθόν, και εάν η οικονομία της Τουρκία δεν ήταν βαθιά συνδεδεμένη με αυτή της ΕΕ.

Η τωρινή πραγματικότητα είναι πως οι επιλογές του Erdogan μπορούν να επικρατήσουν μόνο με κόστος τη συνέχιση της διάλυσης του κράτους δικαίου στη χώρα, του ατελείωτου κυνηγιού πρώην συμμάχων του ΑΚΡ που υποστηρίζουν τον αυτοεξοριζόμενο κήρυκα Fethullah Gulen, και των αντιδυτικών αφηγήσεων.

Όλες αυτές οι επιλογές είναι επιζήμιες για την πολιτική σταθερότητα της χώρας, την οικονομική ελκυστικότητα και τη διπλωματία. Η ηχηρή ήττα του ΑΚΡ στις επαναληπτικές εκλογές της 23ης Ιουνίου στην Κωνσταντινούπολη δεν ήταν απλώς μια ενοχλητική λανθασμένη εκτίμηση. Ήταν ένα ξεκάθαρο σημάδι μιας βαθιάς λαχτάρας για σημαντικές πολιτικές αλλαγές.

Ομοίως, οι ηγέτες των συμμαχικών χωρών έχουν προσπαθήσει να μεταδώσουν μηνύματα μετριοπάθειας στην άμυνα, στην οικονομική πολιτική, στις πολιτικές δίκες και στην ελευθερία της έκφρασης. Έχουν αγνοηθεί κάθε φορά.

Επί του παρόντος, το τουρκικό πολιτικό θρίλερ συνεχίζεται αμείλικτο. Πώς θα εξελιχθεί, θα το αποφασίσουν οι πολίτες της Τουρκίας. Τα ερωτήματα είναι πόση περισσότερη ζημιά θα προκαλέσει το τωρινό σύστημα διακυβέρνησης στη χώρα, και πόσο ακριβή και χρονοβόρα θα είναι η αποκατάσταση της ζημιάς.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση