Κόσοβο: «Παίζοντας με τη φωτιά» της αλλαγής συνόρων

Από τα πλέον τυπικά, σύγχρονα παραδείγματα προτεκτοράτου, το Κόσοβο αποτελεί, επίσης, την πιο εμβληματική «ενσάρκωση» του όρου «πυριτιδαποθήκη» των Βαλκανίων. Διότι, 20 χρόνια μετά το τέλος της επέμβασης του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια, αυτή η «επαρχία της Σερβίας», όπως τη θεωρούν το Βελιγράδι και μια σειρά ακόμη χώρες, ή το «ανεξάρτητο» κράτος, όπως τη θεωρούν η ΕΕ, το ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ και οι «δορυφόροι» τους, κατά κοινή ομολογία συνιστά μια «νάρκη σε ύπνωση», η οποία, όποτε «ξύπνησε» από το 2000 και μετά, ζωντάνεψε τους εφιάλτες του εθνικισμού και της μισαλλοδοξίας. Tο Spiegel, εκτιμά, ότι η συζήτηση για «μετατόπιση» των συνόρων συνιστά «παιχνίδι με τη φωτιά» και μπορεί να αποτελέσει ένα δυνητικά «επικίνδυνο προηγούμενο».

Είκοσι χρόνια λοιπόν μετά τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ, που άρχισαν στις 24 Μαρτίου του 1999 και ανάγκασαν τον γιουγκοσλαβικό - τυπικά ακόμη τότε - στρατό, σε υποχώρηση, το Κόσοβο παραμένει το προβληματικό «παιδί» των Βαλκανίων. Αυτή η μικροσκοπική χώρα, με τους μόλις 2 εκατομμύρια κατοίκους, το 90% των οποίων είναι πλέον Αλβανοί μετά την φυγή του μεγαλύτερου μέρους του σερβικού πληθυσμού, δεν αναγνωρίζεται επί του παρόντος από περισσότερες από 80 χώρες σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων πέντε κρατών - μελών της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Αυτό, εκτιμά το γερμανικό περιοδικό, «παρεμποδίζει την πρόοδο της χώρας». Οι πολίτες της είναι οι μόνοι Ευρωπαίοι δυτικά της Λευκορωσίας που εξακολουθούν να χρειάζονται θεώρηση για να ταξιδέψουν στον χώρο Σένγκεν, ενώ κάθε τρίτος κάτοικός της σε παραγωγική ηλικία, είναι άνεργος.


«Ζυμώσεις» ανταλλαγής εδαφών

Στο Κόσοβο πρωθυπουργός είναι ο Ραμούς Χαραντινάι, πρώην αρχηγός της παραστρατιωτικής οργάνωσης των Αλβανών εθνικιστών του Κοσόβου, του διαβόητου UÇK, ο οποίος έχει κατηγορηθεί για εθνοκαθάρσεις και άλλα εγκλήματα πολέμου από τη Διεθνή Αμνηστία. Το τελευταίο διάστημα βρίσκεται στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης το σενάριο το βόρειο τμήμα του Κοσόβου να περάσει στο Βελιγράδι ως μέρος μιας ανταλλαγής εδαφών, με βάση εθνοτικά κριτήρια. Το θέμα τέθηκε στις διαπραγματεύσεις των δύο πλευρών που διεξάγονται υπό την εποπτεία της επικεφαλής της διπλωματίας της ΕΕ, Φεντερίκα Μογκερίνι, αλλά ο Χαραντινάι απορρίπτει κάθε τέτοια πρόταση υποστηρίζοντας ότι είναι «επικίνδυνες ανοησίες». «Οι τραγωδίες στα Βαλκάνια είχαν πάντα σχέση με τα σύνορα», λέει. «Όποιος θέτει αυτά τα ερωτήματα και πάλι, είναι σαν να επικαλείται νέες τραγωδίες».

Αυτό είναι αλήθεια, αν και ίσως κάποιοι θεωρήσουν ότι ακούγεται σαν κυνισμός από τα χείλη ενός ανθρώπου, ο οποίος δύο φορές κατηγορήθηκε από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο στη Χάγη για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, συμπεριλαμβανομένων της δολοφονίας και του βιασμού. «Έκανα ό, τι ήταν απαραίτητο», λέει σήμερα για την περίοδο του πολέμου, ισχυριζόμενος, ότι τόσο κατά τη διάρκεια του πολέμου, όσο και στη συνέχεια, έπρεπε «να επιβιώνει σε μια άνομη κοινωνία». Πάνω από 13.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από το Φεβρουάριο του 1998 έως τον Ιούνιο του 1999 στο Κοσσυφοπέδιο. Αυτό όμως δεν εμποδίζει τον Χαραντινάι να τον συνεχίζει με άλλα μέσα. Για παράδειγμα, έχει επιβάλει τελωνειακούς δασμούς… 100% στις εισαγωγές από τη Σερβία, σε μια προσπάθεια να αναγκάσει την κυβέρνηση στο Βελιγράδι να αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο, ενώ ταυτόχρονα ζητά τη βοήθεια των ΗΠΑ, τον προστάτη του Κοσόβου, να πιέσει προς αυτή την κατεύθυνση.

Οι ΗΠΑ έχουν «αναλάβει» την προστασία του Κοσσυφοπεδίου, με το Spiegel να σχολιάζει πως από το 2008 που αποσπάστηκε από τη Σερβία, οι πρεσβευτές της Ουάσινγκτον είναι οι «μυστικοί ηγέτες» αυτής της χώρας. Αλλά εσχάτως, ο άνθρωπος του Τραμπ στην Πρίστινα αντιμετωπίζει «αντίσταση». Ο Χαραντινάι λέει ότι οι δασμοί ήταν μια «κυρίαρχη απόφαση της κυβέρνησης του Κοσσυφοπεδίου». Με άλλα λόγια, αυτό σημαίνει - κατά την ανάγνωση του Spiegel - ότι η Πρίστινα δεν είναι αποικία της Ουάσιγκτον και διατηρεί το δικαίωμα να εκδικηθεί για πράγματα όπως το πρόσφατο βέτο της Σερβίας για την ένταξη του Κοσόβου στην Ιντερπόλ.

Το «ποντίκι που βρυχάται»

Ήταν αυτό το πρώτο βήμα φυγής από τη σκιά της αμερικανικής υπερδύναμης; Ο Χαραντινάι λέει ότι το Κοσσυφοπέδιο πρέπει να μάθει να υπερασπίζεται τον εαυτό του: «Δεν είχαμε άλλη επιλογή, η Σερβία ενεργούσε όλο και πιο επιθετικά τον τελευταίο καιρό. Η μεγαλοκαρδία και η γενναιοδωρία μας έχουν παρερμηνευθεί ως αδυναμία».

Παρόλο που ο Ντόναλντ Τράμπ εξέφρασε, σε επιστολές προς το Βελιγράδι και την Πρίστινα, την ελπίδα του ότι θα μπορέσει να υπογραφεί μια «ιστορική συμφωνία» στο Λευκό Οίκο το συντομότερο δυνατόν, δεν υπάρχει μια μακροπρόθεσμη ειρηνική λύση στον ορίζοντα. Ενώ μέχρι πρότινος, μια διχοτόμηση του Κοσσυφοπεδίου ήταν εκτός ζήτησης για την Ουάσινγκτον, τώρα φαίνεται ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει. «Δεν έχουμε πλέον κόκκινες γραμμές. Εάν οι δύο χώρες προτείνουν μια συμφωνία που συνεπάγεται αλλαγή των συνόρων και γίνει δεκτή από τους πολίτες, τότε αυτό μας φτάνει», δήλωσε υψηλόβαθμος αξιωματούχος των ΗΠΑ στην Πρίστινα. Ο ίδιος πρόσθεσε, ότι όταν πρόκειται για τον «ανταγωνισμό μεταξύ των υπερδυνάμεων», η Ουάσινγκτον ανησυχεί κυρίως για τις «μανούβρες του Κοσσυφοπεδίου».

Αυτό σημαίνει πορεία μακριά από τη ρωσική σφαίρα επιρροής. Αυτή ξεκινά από την πόλη Μιτρόβιτσα, το κυρίως σερβικό κομμάτι του Κοσσυφοπεδίου βόρεια του ποταμού Ιμπάρ και εκτείνεται οπουδήποτε στην περιοχή των Βαλκανίων, όπου τα ζητήματα των συμμαχιών - δηλαδή, ουσιαστικά, των σφαιρών επιρροής - εξακολουθούν να είναι ανοιχτά. Στη Βοσνία -Ερζεγοβίνη, για παράδειγμα, η Μόσχα χρησιμοποιεί την υλικοτεχνική και στρατιωτική υποστήριξη του Σερβικού πληθυσμού για να κρατήσει ζωντανή την απειλή διχοτόμησης της χώρας. Ή τουλάχιστον αυτή είναι ανάλυση της Δύσης. Σε μια περιοχή όπου οι Αλβανοί ζουν σε αρκετές χώρες και το μικρότερο εθνικιστικό κίνημα απειλεί να ανατρέψει τις ισορροπίες, το αδιευκρίνιστο μέλλον του Κοσσυφοπεδίου είναι «δυναμίτης». Ταυτόχρονα, υπάρχουν και οι μαζικές διαμαρτυρίες εναντίον των κυβερνήσεων στις γειτονικές χώρες της Αλβανίας, του Μαυροβουνίου και ιδιαίτερα της Σερβίας, που δείχνουν την «ανυπομονησία των κατοίκων που έχουν περάσει χρόνια να περιμένουν να ενταχθούν στην ΕΕ», σύμφωνα με το Spiegel.

Το Κοσσυφοπέδιο αποτελεί για το Σέρβους το εθνικό «λίκνο» τους και, συνεπώς, «όποιος παίζει με τη φωτιά εκεί, ρίσκαρει να ξεκινήσει μια πυρκαγιά». Ωστόσο, η Μογκέρινι, ο Τζον Μπόλτον, ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ και ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς σκέφτονται να δοθεί το βόρειο Κοσσυφοπέδιο στη Σερβία και να αφήσουν στο Κοσσυφοπέδιο που θα απομείνει, την - κυρίως κατοικημένη από Αλβανούς - κοιλάδα του Πρέσεβο. Σε αντίθεση με τον πρωθυπουργό Χαραντινάι, ο πρόεδρος του Κοσσυφοπεδίου, Χασίμ Θάτσι, τάσσεται επίσης υπέρ αυτού του σχέδιου, αλλά είναι σε μεγάλο βαθμό ο μόνος που έχει αυτή τη στάση στην Πρίστινα. «Η άγραφη αλλά διεθνώς σεβαστή συμφωνία να μην αλλάξει κανένα από τα παλαιά εσωτερικά γιουγκοσλαβικά σύνορα τώρα τίθεται υπό αμφισβήτηση. Είναι ένα επικίνδυνο προηγούμενο. Ποιος τότε θα μπορούσε να αρνηθεί στους Σερβοβόσνιους μια συμμαχία με τη Σερβία ή τους αλβανόφωνους Βόρειους Μακεδόνες με την Αλβανία;» γράφει το Spiegel.

Γεωπολιτικό «καζάνι που βράζει»

Το σερβικό κομμάτι της Μιτρόβιτσα, στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο, είναι γεμάτο με αφίσες που απεικονίζουν τους προέδρους της Ρωσίας και της Σερβίας, Πούτιν και Βούτσιτς, με τη συνοδευτική φράση: «Είμαστε αδέλφια - Ο Θεός είναι μαζί μας». Αυτοί οι «όρκοι πίστης» μεταξύ των Ρώσων και των Σέρβων δεν είναι απλή γραφικότητα. Είναι επίσης ένας γεωπολιτικός υπολογισμός.

Η κατάσταση στο Κοσσυφοπέδιο είναι και πάλι ένα «καζάνι που βράζει». Η ένοπλη δύναμη αυτοπροστασίας του θα μπορούσε σταδιακά να μετατραπεί σε κανονικό στρατό 5.000 ανδρών. Μέχρι σήμερα, το ΝΑΤΟ έχει εγγυηθεί την ασφάλεια στη χώρα. Ο γενικός γραμματέας του, Γενς Στόλτενμπεργκ, προειδοποίησε για σοβαρές επιπτώσεις στη σχέση της Πρίστινας με τη συμμαχία. Ταυτόχρονα, ο πρωθυπουργός της Αλβανίας, Εντι Ράμα, θυμωμένος με την τακτική της ΕΕ έναντι της χώρας του, τώρα απειλεί να φέρει τους Αλβανούς του Κοσόβου… «πίσω στην πατρίδα». Θεωρεί ότι ένας κοινός αρχηγός κράτους και κοινή εξωτερική πολιτική αποτελούν μια σοβαρή εναλλακτική λύση στην, όπως το βλέπει όλο και πιο μακρινή, ένταξη στην ΕΕ. Τα σύνορα μεταξύ των δύο κρατών είναι ήδη ρευστά και εκείνοι που ταξιδεύουν από το Κοσσυφοπέδιο στην Αλβανία αντιμετωπίζουν μόνο τυπικούς ελέγχους. Στους κυβερνητικούς κύκλους της Πρίστινα, έχει ήδη συζητηθεί η δημιουργία μιας «μίνι Σένγκεν» στα Δυτικά Βαλκάνια, μια επιλογή που θα συνέδεε τους Αλβανούς που ζουν εκατέρωθεν των συνόρων.

Την ίδια ώρα, η Χάγη άρχισε πάλι να ερευνά την πιθανότητα εγκλημάτων πολέμου από τον UCK. Πολλοί από τους σημερινούς κορυφαίους πολιτικούς της χώρας ήταν κάποτε μέλη του. Από τον περασμένο Ιανουάριο, ένα διεθνές δικαστήριο που υπόκειται στο δίκαιο του Κοσσυφοπεδίου συμμετέχει στη διαδικασία. Παλιοί συμπολεμιστές του πρωθυπουργού Χαραντινάι έχουν ήδη κληθεί και παραμένει σκοπίμως ασαφές, αν πρόκειται να εμφανιστούν ως κατηγορούμενοι ή ως μάρτυρες. Τυπικά, η κυβέρνηση στην Πρίστινα υποστηρίζει ότι πιθανά εγκλήματα πολέμου της αλβανικής πλευράς μπορούν βεβαίως να διερευνηθούν, αλλά ο αλβανικός πληθυσμός του Κοσόβου παρουσιάζει μια νευρικότητα. Εάν ένα ειδικό δικαστήριο θα έπρεπε να διερευνήσει για άλλη μια φορά τον UCK, αυτό πιθανόν να μην γινόταν εύκολα αποδεκτό.

Το Spiegel εκτιμά, ότι όσο η ΕΕ δεν καταφέρει να δείξει στο Κοσσυφοπέδιο μια κετεύθυνση προς τα εμπρός και να το κάνει ως ενιαίο σώμα, η πορεία της χώρας θα ανατεθεί στην Ουάσινγκτον. Ο πρωθυπουργός του Κοσσυφοπεδίου λέει συχνά ότι οι στόχοι των Ευρωπαίων είναι δύσκολο να προσδιοριστούν, σε αντίθεση με αυτούς των ΗΠΑ: «Όταν οι άνθρωποί μας πήγαν πρόσφατα στις Βρυξέλλες για συζητήσεις με την Μογκερίνι, είχαν 30 σελίδες στις αποσκευές τους». Και τι πήραν από τους διαπραγματευτές της ΕΕ; «Τίποτα» λέει ο Χαραντινάι. «Εκτός από τον καφέ και το νερό, αν και μπορούσες να βάζεις όσο ήθελες δωρεάν»…

TVXS


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση