Η κρίση χρεών αυξάνει τις πιθανότητες οικονομικής καταστροφής

Της Ζέζας Ζήκου

Η χειρότερη οικονομική θύελλα από τη δεκαετία του 1930 έχει απομακρυνθεί από τον οικονομικό ορίζοντα, αλλά ένα άλλο σύννεφο παραμένει εξαιρετικά απειλητικό: Το τεράστιο δημόσιο χρέος. Ολες οι κυβερνήσεις των πλούσιων χωρών έχουν δανειστεί τεράστια ποσά, καθώς η οικονομική ύφεση του 2008/9 μείωσε τα φορολογικά έσοδα και αύξησε τις δαπάνες λόγω της διάσωσης από την κατάρρευση τραπεζών και επιχειρήσεων μέσω των προγραμμάτων αναθέρμανσης της οικονομίας.

Οπως αποκαλύπτει έκθεση οικονομολόγων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το δημόσιο χρέος των δέκα πλουσιότερων κρατών θα αυξηθεί από το 78% του ΑΕΠ το 2007 στο 114% έως το 2014. Θα χρωστούν δηλαδή 50.000 δολάρια ανά πολίτη. Ποτέ άλλοτε από την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, τόσο πολλές κυβερνήσεις δεν δανείσθηκαν, τόσο γρήγορα και τόσο πολύ.

Και η σημερινή αύξηση του χρέους, σε αντίθεση με την εποχή του πολέμου, δεν θα είναι προσωρινή. Ελάχιστα πλούσια κράτη θα θεσπίσουν τόσο αυστηρά μέτρα λιτότητας προκειμένου να σταματήσουν την περαιτέρω αύξηση των χρεών τους. Kαι το χειρότερο είναι ότι ο σημερινός δανεισμός λαμβάνει χώρα πριν από τη βραδυφλεγή κατάρρευση των προϋπολογισμών εξαιτίας του αυξανόμενου κόστους της συνταξιοδότησης και των δαπανών της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης ενός γηράσκοντος πληθυσμού. Εως το 2050, το ένα τρίτο του πληθυσμού των πλούσιων κρατών θα είναι μεγαλύτερο των 60 ετών. Ο δημογραφικός απολογισμός θα είναι δέκα φορές μεγαλύτερος από το δημοσιονομικό κόστος της χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Αυτή η ανησυχητική κατάσταση βάζει τους αρμοδίους σε μία επικίνδυνη θέση. Βραχυπρόθεσμα, ο κρατικός δανεισμός αποτελεί ουσιώδες αντίδοτο στην οικονομική κατάρρευση. Χωρίς τη διάσωση των τραπεζών, η οικονομική συντριβή θα ήταν κάτι περισσότερο από καταστροφή. Χωρίς τα προγράμματα κρατικής ενίσχυσης, η διεθνής ύφεση θα ήταν βαθύτερη και πιο εκτενής. Και η παράταση της επιβράδυνσης θα προκαλούσε ακόμη μεγαλύτερη ζημία στα δημόσια οικονομικά. Οι κυβερνήσεις, διψασμένες για κεφάλαια, θα «στριμώξουν» τους ιδιώτες επενδυτές, κλονίζοντας την οικονομική ανάκαμψη. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι το εύρος της υπερχρέωσης ενδέχεται τελικώς να σπρώξει ορισμένα κράτη στο να κηρύξουν χρεοκοπία ή να μειώσουν το πραγματικό κόστος του χρέους τους μέσω οδυνηρών πολιτικών λιτότητας. Οι επενδυτές ανησυχούν και για τα δύο ενδεχόμενα. Οπως είναι παγκοσμίως γνωστό, οι ανησυχίες για χρεοκοπία εξακολουθούν να εστιάζονται στις ασθενέστερες χώρες της Ευρωζώνης.

Τι θα πρέπει λοιπόν να πράξουν οι υπεύθυνοι; Η εφαρμογή δημοσιονομικής λιτότητας -μέσω Μνημονίων και εσωτερικής υποτίμησης- αποτελεί λάθος. Αντί να μειώσουν δραστικά τα ελλείμματά τους τη στιγμή αυτή, τα πλούσια οικονομικώς κράτη χρειάζεται να δηλώσουν με πειθώ και ειλικρίνεια ότι θα το πράξουν όταν οι οικονομίες τους συνέλθουν από τις συνέπειες της κρίσης. Με ποιον τρόπο, όμως; Οι υποσχέσεις των πολιτικών δεν αξίζουν σχεδόν τίποτε από μόνες τους. Κάθε δέσμευσή τους για επίδειξη σύνεσης θα πρέπει να συνοδεύεται από σαφείς αρχές ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα συρρικνωθούν τα ελλείμματα, νέους κανόνες που θα τονώσουν τη σπονδυλική στήλη των πολιτικών και ταχεία δράση σε δύσκολα πολιτικώς μέτρα που θα περιορίσουν τις δαπάνες μακροπρόθεσμα.

Ομως, πλέον οι διαχωριστικές γραμμές είναι περισσότερο ασαφείς. Οι μη συμβατικές οικονομικές πολιτικές που έχουν υιοθετηθεί, απαιτούνται τώρα με μεγαλύτερη σφοδρότητα. Ακριβώς επειδή οι φορολογούμενοι είναι αυτοί οι οποίοι επωμίζονται στο τέλος τις όποιες ζημίες, οι υπουργοί Οικονομικών -δηλαδή το κράτος- οι σχέσεις κεντρικών τραπεζών και κυβερνήσεων εμπλέκονται επικίνδυνα. Με τα επιτόκια να βρίσκονται σε μηδενικό επίπεδο, οι κεντρικές τράπεζες των ΗΠΑ και της Βρετανίας έχουν επαναλάβει την «ποσοτική χαλάρωση» για να τονώσουν τις πιστωτικές ροές. Και από κοντά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα χωρίς να το ομολογεί.

Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι το χάσμα μεταξύ κεντρικών τραπεζών και πολιτικής να είναι λιγότερο ξεκάθαρο σήμερα. Οντως, το έργο των κεντρικών τραπεζιτών έχει μεγαλύτερη σημασία σε σχέση με πριν από το 2007. Αλλά την ίδια στιγμή, οι κεντρικές τράπεζες αναμειγνύονται σε πολιτικό ρόλο. Υπάρχει βέβαια μια ενδιαφέρουσα στρατηγική. Οι κυβερνήσεις «μεταφέρουν» το βάρος στις εμπορικές τράπεζες στις οποίες κατέχουν υψηλό μερίδιο, όπως έκανε η ελληνική κυβέρνηση. Με το να τις αναγκάζουν να αγοράσουν κρατικά ομόλογα, στη συνέχεια το βάρος το επωμίζονται οι κεντρικές τράπεζες! Αλλά από εδώ ξεκίνησε ο νέος φαύλος κύκλος...

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση