Το φάσμα ενός κινήματος φορολογικής ανυπακοής

• Γράφει ο Σταύρος Λυγερός

Tην ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, η ψηφοφορία για το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα δεν έχει πραγματοποιηθεί. Όλα δείχνουν, όμως, ότι, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, τελικώς θα ψηφιστεί. Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν «μνημονιακές» εφεδρείες και στα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου, όμως, δεν εγγυάται την εφαρμογή του. Όχι τόσο επειδή η κυβέρνηση Παπανδρέου θα ολιγωρήσει, όσο επειδή αυτό το πρόγραμμα είναι και από κοινωνικής και από οικονομικής απόψεως μη ρεαλιστικό.

Η άντληση από μία «στεγνωμένη» αγορά 6,5 δις ευρώ μέσα στους επόμενους έξι μήνες θα βυθίσει έτι περαιτέρω την πραγματική οικονομία στην ύφεση. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα οικονομικά και κοινωνικά ερείπια θα πολλαπλασιαστούν, με αποτέλεσμα να σημειωθούν μεγάλες αποκλίσεις στον τομέα των εσόδων. Εκτός από τη συρρίκνωση του ΑΕΠ, υπάρχει, πάντως, κι άλλος λόγος μείωσης των εσόδων. Όταν ένας τόσο μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων και νοικοκυριών βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού, ο πέλεκυς των προστίμων για μη εκπλήρωση φορολογικών υποχρεώσεων δεν είναι επαρκές φόβητρο. Ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται.

Φορολογική ανυπακοή

Δεν αποκλείεται η άρνηση εκπλήρωσης των νέων φορολογικών υποχρεώσεων να προσλάβει διαστάσεις κινήματος φορολογικής ανυπακοής. Οι προϋποθέσεις υπάρχουν. Δεν είναι μόνο το μέγεθος των νέων βαρών· είναι κι ότι τα βάρη αυτά ρίχνονται στις πλάτες όσων ήδη πληρώνουν, αναπαράγοντας και παροξύνοντας το καθεστώς της σκανδαλώδους φορολογικής ανισότητας. Στην Ελλάδα πληρώνουν στο ακέραιο τους άμεσους φόρους που τους αναλογούν μόνο οι μισθωτοί, οι συνταξιούχοι και ελάχιστες επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις συνήθως εκμεταλλεύονται τα πολλά «παράθυρα» για να πληρώνουν λιγότερο, ενώ η «θάλασσα» των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των ελευθέρων επαγγελματιών κατά κανόνα πληρώνει από λίγα έως μηδέν.

Θεωρητικά, οι άμεσοι φόροι, λόγω της αναλογικότητάς τους, είναι κοινωνικά δίκαιοι, ενώ οι έμμεσοι φόροι, λόγω της μη αναλογικότητάς τους, είναι άδικοι. Στην Ελλάδα είναι τέτοια η στρέβλωση που έχει προκληθεί από τη φοροδιαφυγή, που το θεωρητικό σχήμα έχει αντιστραφεί. Επειδή η φοροεπιδρομή του Μεσοπρόθεσμου στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην υφιστάμενη, σκανδαλωδώς άδικη φορολογική πυραμίδα, οι πιθανότητες για την εκδήλωση κινήματος φορολογικής ανυπακοής αυξάνονται. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ακόμα και πολίτες που έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν τους νέους φόρους ίσως προτιμήσουν να μην το πράξουν, κρατώντας τις αποταμιεύσεις τους. Τους ωθεί προς την κατεύθυνση αυτή και το αίσθημα αδικίας στην κατανομή των βαρών και η οικονομική ανασφάλεια για το αβέβαιο αύριο.

Υπό αυτές τις συνθήκες, το Μεσοπρόθεσμο θυμίζει το σκύλο που κυνηγάει την ουρά του. Το μόνο πλεονέκτημά του είναι ότι θα αποτρέψει για τα επόμενα τρία χρόνια τη στάση πληρωμών. Η μερίδα του λέοντος του συζητούμενου νέου δανείου θα διοχετευτεί για να πληρωθούν στο ακέραιο οι τόκοι και τα ομόλογα που λήγουν, ενώ μόλις μία μικρή μερίδα του δανείου για να χρηματοδοτηθεί το τρέχον έλλειμμα. Η στάση πληρωμών πρέπει να αποφευχθεί, αλλά όχι πάση θυσία.

Ο φαύλος κύκλος

Εάν η ελληνική οικονομία εγκλωβιστεί στο φαύλο κύκλο της ύφεσης, το σενάριο του εξοστρακισμού της Ελλάδας από την Ευρωζώνη πιθανόν να επανέλθει το 2014, όχι πια ως έμμεση απειλή, αλλά ως πολιτική μεθόδευση. Κι αυτό επειδή τότε η ελληνική κρίση θα αποτελεί πολύ μικρότερο συστημικό κίνδυνο για το ευρώ. Στο σημείο που έχουν φτάσει τα πράγματα, καμία δέσμη δημοσιονομικών μέτρων δεν μπορεί να στήσει την ελληνική οικονομία στα πόδια της. Πρέπει να συνδυαστεί με δύο παράλληλες δράσεις. Η πρώτη είναι ένα ευρωπαϊκό σχέδιο χρηματοδότησης προγραμμάτων αξιοποίησης των πολλών, λιμναζουσών αναπτυξιακών δυνατοτήτων της χώρας. Είναι ενθαρρυντικό ότι έχουν αρχίσει να γίνονται συζητήσεις προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά μέχρι στιγμής δεν υπάρχει σχετική απόφαση. Η δεύτερη παράλληλη δράση είναι η αναδιάρθρωση του χρέους. Για τους δικούς της λόγους, η Ευρωζώνη θέλει να αποφύγει το «κούρεμα», χωρίς να επιλέγει μία εξίσου αποτελεσματική εναλλακτική λύση. Αντ’ αυτού, μεθοδεύει την εθελοντική μερική επιμήκυνση. Μια τέτοια επιμήκυνση, όμως, μεταθέτει χρονικά το πρόβλημα. Υπενθυμίζουμε ότι το κονδύλι για πληρωμή τόκων είναι φέτος πάνω από 17 δις. Μετά το 2014, θα αυξάνεται, υπερβαίνοντας κατά πολύ τα 20 δις. Μια οικονομία στα γόνατα πού θα βρει μετά το 2014 τα πάνω από 20 δις ευρώ ετησίως για να πληρώνει τέτοια ποσά για τόκους και δεκάδες δις για να εξοφλεί τα ληξιπρόθεσμα ομόλογα; Όσο το χρέος θα παραμένει μη εξυπηρετήσιμο, η επιστροφή στις Αγορές θα είναι αδύνατη.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα" στις 30/6/11

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση