Ποιός ρήμαξε τα Βαλκάνια; Ο Χόλμπρουκ ή ο Μιλόσεβιτς;

• Της Diana Johnstone*

για το ιστολόγιο Counter Punch

Απόδοση: Ας Μιλήσουμε Επιτέλους

Είθισται να αποφεύγονται οι επικρίσεις εις βάρος κάποιου που μόλις έφυγε από τη ζωή, ως ένδειξη ευπρέπειας. Ωστόσο, στην περίπτωση του Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, έχουμε να κάνουμε με έναν πολιτικό που αποτέλεσε παράδειγμα παραβίασης αυτού του άγραφου κανόνα, αφού το 2006, μόλις πληροφορήθηκε την είδηση του θανάτου του τότε φυλακισμένου Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, δεν δίστασε να τον περιγράψει με χαρακτηρισμούς σκληρούς, όπως "ένα τέρας που μόνο με τον Χίτλερ και τον Στάλιν θα μπορούσε να συγκριθεί".

Επρόκειτο, αν μη τι άλλο, για αγνωμοσύνη ολκής, αν λάβουμε υπ' όψιν ότι ο Χόλμπρουκ όφειλε την μεγαλύτερη επιτυχία της διπλωματικής του καριέρας, τις συμφωνίες Ντέιτον του 1995, που έθεσαν τέλος στον εμφύλιο πόλεμο της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, σχεδόν αποκλειστικά στον Μιλόσεβιτς. Το γεγονός αυτό το κατέστησε σαφές ο ίδιος ο Χόλμπρουκ στα απομνημονέυματά του με τον τίτλο "Το Εnd a War" (εκδόσεις Random House, 1998).

Η μεγαλύτερη, ωστόσο, ικανότητα του Χόλμπρουκ, την οποία ανέδειξαν με την "συνέργειά" τους τα μέσα ενημέρωσης, υπήρξε η τάση του να μεταμφιέζει την πραγματικότητα με τρόπους που ευνοούσαν κατά πρώτο λόγο τον ίδιο. Οι "συμφωνίες ειρήνης" του Ντέιτον παρουσιάστηκαν ως θρίαμβος της ειρήνης, την επικύρωση των οποίων κατόρθωσε ο "ευφυέστατος" κατά τα ΜΜΕ Χόλμπρουκ να αποσπάσει από τον "απρόθυμο" Μιλόσεβιτς, τον οποίο οι ΗΠΑ εξανάγκασαν, βομβαρδίζοντας τη χώρα του, να καθήσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση των ΗΠΑ γνώριζε καλά ότι ο Μιλόσεβιτς επιθυμούσε όσο τίποτε άλλο την ειρήνη στη Βοσνία, που θα οδηγούσε στην άρση των κυρώσεων εναντίον της Σερβίας και θα έβαζε τέλος στον οικονομικό μαρασμό της. Αν ήταν κάποιος που ήθελε την συνέχιση του πολέμου, αυτός ήταν ο ηγέτης των Μουσουλμάνων της Βοσνίας, Αλίγια Ιζετμπέγκοβιτς, εννοείται με την στρατιωτική συνδρομή των Αμερικανών.

Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ βομβάρδισαν την Σερβία προκειμένου να σύρουν τον Ιζεντμπέγκοβιτς στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Όσο για τη συμφωνία που υπεγράφη το φθινόπωρο του 1995, δεν διέφερε σημαντικά από εκείνη του Μαρτίου του 1992 που είχαν υπογράψει οι ίδιες εθνοτικές ομάδες υπό την αιγίδα της ΕΕ. Η συμφωνία εκείνη θα μπορούσε να είχε αποτρέψει τον εμφύλιο αν δεν την είχε σαμποτάρει ο Ιζετμπέγκοβιτς, ο οποίος, με μια αιφνίδια μεταστροφή, απέσυρε την συγκατάθεσή του, με την παρότρυνση του τότε πρέσβη των ΗΠΑ Γουόρεν Τσίμερμαν. Εν ολίγοις, οι ΗΠΑ κάθε άλλο παρά συνέβαλαν στην ειρήνη στα Βαλκάνια, αφού αρχικά ενθάρρυναν τους Μουσουλμάνους να πολεμήσουν για την επίτευξη των δικών τους στόχων -μιας Βοσνίας με δική της ανεξάρτητη κυβέρνηση- αλλά αργότερα δεν έκαναν τίποτε εκτός από το να παίζουν τον ρόλο του "χορηγού" της εξασθενημένης και κατακερματισμένης πλέον Βοσνίας μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια αιματοχυσίας, που άφησε τους κατοίκους της μόνο με στερήσεις και ένα έντονο συναίσθημα πικρίας.

Η πραγματική πρόθεση πίσω από την επέμβαση στην Βοσνία, όπως εξηγεί και ο ίδιος ο Χόλμπρουκ στο βιβλίο του, ήταν αφενός να καταδειχθεί η ανικανότητα των Ευρωπαίων να διαχειρίζονται τα ίδια τα ζωτικά συμφέροντά τους και αφετέρου να καταστεί σαφές ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να παραμένουν ο "απαραίτητος ρυθμιστής" στα διεθνή δρώμενα. Στο βιβλίο του τονίζει επίσης ότι οι επικεφαλής της μουσουλμανικής κοινότητας ήταν εκνευριστικά αρνητικοί στο να τερματιστεί η πολεμική σύρραξη αν δεν εξασφάλιζαν μια ολοκληρωτική νίκη και ότι μόνο η ετοιμότητα του Μιλόσεβιτς να προβεί σε παραχωρήσεις έσωσε τις διαπραγματεύσεις του Ντέιτον από βέβαιη αποτυχία, επιτρέποντας στον Χόλμπρουκ να ανακηρυχθεί ήρωας.

Ο λειτουργικός ρόλος της διπλωματίας που άσκησε ο Χόλμπρουκ έγκειταν στο να αποδείξει ότι οι ευρωπαϊκοί διπλωματικοί χειρισμοί ήταν εκ των προτέρων καταδικασμένοι να αποτύχουν, ενώ στην ουσία η δική του νίκη ισοδυναμούσε με ήττα της διπλωματίας. Το "θέαμα" των βομβαρδισμών που συνοδεύτηκαν από τις συμφωνίες του Ντέιτον στήθηκε με σκοπό να αποδείξουν οι ΗΠΑ ότι το τέλος στη σύρραξης θα ήταν επιτευκτό μόνο με απειλή ή χρήση στρατιωτικής βίας από μέρους τους.
Από την πλευρά του, ο Μιλόσεβιτς ήλπιζε ότι οι υποχωρήσεις του θα οδηγούσαν στην ειρήνη και την συμφιλίωση με τις ΗΠΑ. Τελικά, η μόνη ανταμοιβή του για το ότι χάρισε στον Μιλόσεβιτς τον θρίαμβο της καριέρας του ήταν να δει τη χώρα του να βομβαρδίζεται από το ΝΑΤΟ το 1999, προκειμένου να αποσπαστεί από τη Σερβία η επαρχία του Κοσόβου και να προετοιμαστεί η ανατροπή του ίδιου του Μιλόσεβιτς. Ο Χόλμπρουκ έπαιξε εξέχοντα ρόλο σε αυτό το σενάριο. Τον είδαμε ξαφνικά, το καλοκαίρι του 1998, σε μια φωτογραφία να ποζάρει ξυπόλητος ανάμεσα σε ένοπλους Αλβανούς "αντάρτες", οι οποίοι μέχρι τότε χαρακτηρίζονταν από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ως "τρομοκράτες". Λίγες μέρες αργότερα, τον ακούσαμε να ανακοινώνει στον Μιλόσεβιτς ότι η Σερβία θα βομβαρδιζόταν εκτός και αν απέσυρε τις δυνάμεις ασφαλείας της από το Κόσοβο, παραχωρώντας το στους πρώην τρομοκράτες που, με τις ευλογίες του Χόλμπρουκ, είχαν μεταμορφωθεί σε "αγωνιστές της ελευθερίας".

Στη μακρά σταδιοδρομία του από το Βιετνάμ στο Αφγανιστάν, ο Χόλμπρουκ έδρασε σε πολλά μέτωπα. Το 1977, μετά την εισβολή της Ινδονησίας στην πρώην πορτογαλική αποικία του Ανατολικού Τιμόρ και την σφαγή του λαού της, ο Χόλμπρουκ έφθασε ως απεσταλμένος των ΗΠΑ στην περιοχή, με στόχο, υποτίθεται, να προωθήσει τα "ανθρώπινα δικαιώματα". Στην πραγματικότητα, στόχος του ήταν να βοηθήσει τη δικτατορία του Σουχάρτο να εξοπλιστεί απέναντι στους πολίτες του Ανατολικού Τιμόρ.

Είναι λοιπόν σαφές ότι κάποιες φορές οι Αμερικανοί εξοπλίζουν μια κυβέρνηση για να πολεμά ομάδες ανταρτών και άλλες φορές εξοπλίζουν αντάρτες για να πολεμούν μια κυβέρνηση. Ωστόσο, παρά τη φαινομενική αυτή αντίφαση, σταθερός στόχος σε όλες τις περιπτώσεις παραμένει η κυνική εκμετάλλευση και επιδείνωση τραγικών τοπικών συγκρούσεων με προοπτική την επέκταση της αμερικανικής αυτοκρατορικής ισχύος σε όλο τον κόσμο.

Ο Χόλμπρουκ και ο Μιλόσεβιτς γεννήθηκαν την ίδια χρονιά: το 1941. Όταν ο Μιλόσεβιτς πέθανε το 2006, ο Χόλμπρουκ έκανε μια μακροσκελή δήλωση προς το BBC, χωρίς να εκφέρει ούτε μια λέξη ανθρώπινης συμπάθειας. "Ο άνθρωπος αυτός ρήμαξε τα Βαλκάνια", είπε ο Χόλμπρουκ. "Ήταν ένας εγκληματίας πολέμου που εξαπέλυσε τέσσερις πολέμους, προκαλώντας τον θάνατο 300.000 ανθρώπων και το ξεσπιτωμό άλλων 2,5 εκατομμυρίων. Είναι φορές που τα τέρατα συμβάλλουν τα μέγιστα στην ιστορία, όπως ο Χίτλερ ή ο Στάλιν. Τέτοια περίπτωση υπήρξε και ο εν λόγω κύριος".
Ο Χόλμπρουκ αυτοπαρουσιαζόταν ως το καλό που καλείται να αντιμετωπίσει το κακό, προκειμένου να υπηρετήσει έναν ευγενή σκοπό. "Όταν διαπραγματεύεσαι με τον Μιλόσεβιτς", έγραψε, "έχεις επίγνωση του ότι κάθεσαι στο ίδιο τραπέζι με ένα τέρας υπεύθυνο για τόσους πολλούς θανάτους, που ο ρόλος του στην Ιστορία θα κριθεί ως τρομερός".

Ποιος ήταν, όμως, το τέρας; Κανείς, ούτε καν το Δικαστήριο της Χάγης όπου ο Μιλόσεβιτς άφησε την τελευταία του πνοή λόγω της παντελούς στέρησης ιατρικής φροντίδας, δεν έχει στην πραγματικότητα ποτέ αποδείξει ότι ο Μιλόσεβιτς ήταν ο υπεύθυνος για τους τραγικούς θανάτους που προκάλεσαν οι πόλεμοι της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας. Κι όμως, ο Χόλμπρουκ δεν κάθισε ποτέ στο σκαμνί για όλους τους θανάτους που προκάλεσε στο Βιετνάμ, στο Ανατολικό Τιμόρ, στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ και, φυσικά, στην πρώην Γιουγκοσλαβία, που οφείλονται, τουλάχιστον εν μέρει, στις αμερικανικές πολιτικές τις οποίες ο ίδιος υλοποιούσε.

Από τα ύψη της άμεμπτης ηθικής που τοποθετούσε τον εαυτό του, ο Χόλμπρουκ έκρινε τον Σέρβο ηγέτη ως έναν οπορτουνιστή που στερούνταν πολιτικών πεποιθήσεων: ούτε κομμουνιστή ούτε εθνικιστή, απλώς "έναν οπορτουνιστή που επιδίωκε την εξουσία και τον προσωπικό πλουτισμό του".
Στην πραγματικότητα, ποτέ δεν έχει αποδειχθεί ότι ο Μιλόσεβιτς επιδίωκε ή πέτυχε τον προσωπικό πλουτισμό του, ενώ απεναντίας ο Χόλμπρουκ υπήρξε, μεταξύ άλλων, αντιπρόεδρος της Credit Suisse First Boston, διευθύνων σύμβουλος της Lehmann Brothers, αντιπρόεδρος της Perseus LLC, και μέλος του Δ.Σ. της AIG (American International Group), σε μια περίοδο κατά την οποία, σύμφωνα με τη Wikipedia, "ο όμιλος είχε επιδοθεί σε άγρια κερδοσκοπικές κομπίνες ασφαλίστρων κινδύνου, οι οποίες ενδέχεται να στοιχίσουν στους φορολογούμενους εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια, προκειμένου να μην συμπαρασύρει η AIG, ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα σε κατάρρευση".

Ο Μιλόσεβιτς οδηγήθηκε σε χρόνιες δίκες, χωρίς να μπορέσει ποτέ να παρουσιάσει την υπερασπιστική του γραμμή, ώσπου τον βρήκε ο θάνατος σε ένα κελλί στην Χάγη, υπό συνθήκες που παραμένουν ανεξιχνίαστες. Ο Χόλμπρουκ έκρινε αυτή την έκβαση των πραγμάτων εξόχως ικανοποιητική: "Ήμουν βέβαιος", έγραψε, "από τη στιγμή που έφθασε στη Χάγη, ότι ο Μιλόσεβιτς δεν θα ξαναέβλεπε ποτέ το φώς του ήλιου και νομίζω ότι, μέσω παράξενων συμπτώσεων, αποδόθηκε δικαιοσύνη, διότι πέθανε στο κελί του, πράγμα που του άξιζε".

Είναι πολλά τα παραδείγματα ψεύδους, υποκρισίας και απάτης του Χόλμπρουκ που μπορεί να διακρίνει κανείς στον τρόπο που διαχειρίστηκε και επηρέασε την τραγική ιστορία των Βαλκανίων καθώς και στον απόλυτα κυνικό τρόπο με τον οποίο εκμεταλλεύθηκε τα εξίσου τραγικά γεγονότα στο Βιετνάμ, στο Ανατολικού Τιμόρ, στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Ωστόσο, η σπουδαιότητα του ρόλου του δεν πρέπει να υπερτιμηθεί. Τα "τέρατα της ηθικής" δεν επηρεάζουν πάντα την Ιστορία, όπως κάποιοι ισχυρίζονται, ιδιαίτερα όταν αποτελούν απλώς τα ματαιόδοξα όργανα μιας γραφειοκρατικής στρατιωτικής μηχανής σε κατάσταση αμόκ.

* Η Βρετανίδα δημοσιογράφος Diana Johnstone είναι η συγγραφέας του βιβλίου: "Fools Crusade: Yugoslavia, NATO and Western Delusions".

Πηγή: Ας Μιλήσουμε Επιτέλους

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση