EE και hedge funds: Μηχανισμός ρύθμισης ή εκχώρησης της ευρωπαϊκής κυριαρχίας;

Το City του Λονδίνου, Δούρειος Ίππος των ΗΠΑ για την καπιταλιστική θήρευση στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης

• Toυ Jean-Claude Paye

Μέσα σε μια έξαρση δημοσιότητας, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε πρόσφατα ένα ρυθμιστικό κώδικα για τα κερδοσκοπικά αμοιβαία κεφάλαια (hedge funds) που στόχο έχει, υποτίθεται, την διαχείριση του συστημικού κινδύνου στον οποίο ενδέχεται να θέσουν τέτοια κεφάλαια τη γενική οικονομία. Στην πραγματικότητα, επισημαίνει ο Jean-Claude Paye, η νέα οδηγία δεν είναι παρά ένα είδος "κόσκινου" το οποίο θα έχει αποτελέσματα αντίθετα από αυτά που ανακοινώθηκαν. Πραγματικός στόχος της νέας ρύθμισης είναι να ελέγχει συνοπτικά τις ευρωπαϊκές επενδυτικές εταιρείες, ενώ παράλληλα θα ανοίγει την πόρτα σε παρόμοιες εταιρείες των ΗΠΑ, δίνοντας τους το δικαίωμα να προβούν σε ανεξέλεγκτες κερδοσκοπικές κινήσεις εις βάρος των Ευρωπαίων.

Σε αντίθεση με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες και επενδυτικές τράπεζες, που αντλούν από τις καταθέσεις, οι επενδυτικές εταιρείες hedge funds δεν διέπονται από ρυθμιστικές αρχές. Είναι σε θέση να αξιοποιούν πλήρως τις εξαιρέσεις που παραχωρούνται από το σχετικό καταστατικό. Ωστόσο, ακόμα και αν οι κερδοσκοπικές εταιρείες δεν είναι η αιτία της πραγματικής κρίσης, αλλά είναι η χαλάρωση των όρων τραπεζικών πιστώσεων και η δημιουργία χρήματος που προκάλεσε η χαλάρωση αυτή, ο συστημικός κίνδυνος να εξαπλωθούν των εταιρειών hedge funds σε ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει γίνει πλέον ορατός. Για την ενίσχυση των επιδόσεών τους, οι εταιρείες hedge funds προσφεύγουν στην κατοχή δανειακών εγγυήσεων (leveraging). Δανείζονται σε μεγάλο βαθμό από τις τράπεζες, για να αντισταθμίσουν τους χαμηλούς δείκτες δαπανών τους και έτσι να κατορθώσουν, σε περίπτωση κρίσης, να έχουν πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα επί των ελλειμμάτων.
Αδυνατώντας να αντιμετωπίσει την τάση του συστήματος να προκαλεί την συσσώρευση χρέους και να δημιουργεί κερδοσκοπικές "φούσκες", η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφεύγει να αντιμετωπίσει τα βασικά προβλήματα που η ίδια δημιούργησε. Η οδηγία της ΕΕ για τα αμοιβαία κεφάλαια ορίζει επίσημα έναν αποδιοπομπαίο τράγο: τις κερδοσκοπικές εταιρείες. Ωστόσο, δεν εντείνει την έλεγχό τους. Αντιθέτως, αναιρεί, στην πράξη, την δυνατότητα ελέγχου τους από τις εθνικές αρχές.
Η εν λόγω ρύθμιση προσποιείται απλώς ότι ασκεί εποπτεία στις εταιρείες hedge funds [1] και δεν προβλέπει την επιτήρησή τους σε κοινοτικό επίπεδο. Δεν αποτελεί βήμα προόδου για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού χώρου. Αντιθέτως, επεκτείνει το πεδίο δράσης των εταιρειών αυτών σε εθνικό επίπεδο μέσω της αναγνώρισής τους και με το να επιτρέπει σε οργανισμούς που θα εδρεύουν σε οποιοδήποτε κράτος μέλος της ΕΕ να έχουν - χωρίς άδεια από την εκάστοτε κρατική αρχή - πρόσβαση στο σύνολο των εθνικών εδαφών που αποτελούν την ΕΕ. Σε αντίθεση με όσα προαναγγέλλει η οδηγία, ενισχύονται στην πράξη οι οικονομικά ισχυρές χώρες και, πάνω από όλα, το City του Λονδίνου, το οποίο διαχειρίζεται το μεγαλύτερο μέρος των κερδοσκοπικών κεφαλαίων που βρίσκονται σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Παράλληλα, η οδηγία παρουσιάστηκε ως μέρος ενός εγχειρήματος πάταξης των φορολογικών παραδείσων, ενώ, στην πραγματικότητα, μέσω του λονδρέζικου City, θα ανοίγει την πόρτα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χωρίς την εποπτεία από τα κράτη μέλη της, στην "φροντίδα" των βρετανικών αρχών.
Αφού εγκρίθηκε από τους Υπουργούς Οικονομικών της ΕΕ στις 19 Οκτωβρίου [2], η πρόταση της Οδηγίας για Διαχειριστές Οργανισμών Εναλλακτικών Επενδύσεων (ΔΟΕΕ) [3], επικυρώθηκε τελικά από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 11 Νοεμβρίου. Η οδηγία προβλέπει την θεσμοθέτηση από το Ευρωκοινοβούλιο ενός νομικού πλαισίου που θα παρέχει διακριτική ευχέρεια στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η οδηγία προσφέρει μεγάλα περιθώρια ελιγμών ώστε η Επιτροπή να καθορίζει ή και να επιτρέπει ασάφειες, κατά βούληση, σχετικά με τα βασικά σημεία της νομοθεσίας, όπως είναι η καθιέρωση των μέγιστων επιπέδων μόχλευσης, οι διαδικασίες αξιολόγησης, οι περιορισμοί σχετικά με τις βραχυπρόθεσμες πράξεις πώλησης, τόσο κατά το χρόνο της ανάπτυξης της οδηγίας όσο και μετά την εφαρμογή της. [4] Στόχος είναι να δοθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην Επιτροπή μια λευκή επιταγή και στο χρηματοπιστωτικό σύστημα το πράσινο φως για την "αυτορρύθμιση".
Το κείμενο της ρύθμισης θέτει τις βάσεις για ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο που θα αφορά στη διαχείριση των κερδοσκοπικών εταιρειών, με τη δημιουργία ενός είδους "διαβατηρίου" που επιτρέπει στα κεφάλαια να βγαίνουν στην αγορά σε όλη την Ευρώπη, χωρίς να απαιτείται η χορήγηση άδειας σε κάθε χώρα. Έτσι οι Ευρωπαίοι διαχειριστές θα μπορούν να εμπορεύονται ελεύθερα τα κεφάλαιά τους από το 2013. Το ίδιο "διαβατήριο" θα χορηγηθεί σε επιχειρήσεις οφσόρ το 2015. Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι το "διαβατήριο" θα δοθεί αποκλειστικά σε όσες εταιρείες εμφανίζονται ως συμβεβλημένες με κράτη που έχουν ήδη υπογράψει συμφωνίες που αφορούν στη φορολογία των εσόδων και στο ξέπλυμα χρημάτων από παράνομες δραστηριότητες.
Το ζήτημα του "διαβατηρίου" βρέθηκε στο επίκεντρο των διαβουλεύσεων για την οδηγία ΔΟΕΕ. Οι διαπραγματεύσεις αυτές μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Συμβουλίου της Ευρώπης και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου άρχισαν πριν από ενάμιση χρόνο. Την επίσημη αντίθεσή της στην οδηγία εξέφρασε η Βρετανία, η οποία παρέμεινε διστακτική σε οποιαδήποτε ρύθμιση των κερδοσκοπικών εταιρειών από την Γαλλία και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Διαβατήριο για την παγκόσμια ευρωπαϊκή αγορά
Αν το "διαβατήριο" δίνει πρόσβαση στο σύνολο της ευρωπαϊκής αγοράς, την αποκλειστική ευθύνη θα φέρουν οι εθνικές εποπτικές αρχές. Το "διαβατήριο" θα παρέχεται από την εποπτική αρχή της χώρας προέλευσης, αφού θα έχει εγκριθεί από τη σχεδιαζόμενη Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ), η οποία θα τεθεί σε λειτουργία από το 2011. Επιπλέον, η ΕΑΚΑΑ θα διαχειρίζεται το μητρώο των διαχειριστών κεφαλαίων, στους οποίους θα χορηγηθεί ειδική άδεια για να ασκούν τα καθήκοντά τους μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ΕΑΚΑΑ θα έχει το δικαίωμα διαιτησίας σε περίπτωση οποιωνδήποτε συγκρούσεων μεταξύ των εθνικών αρχών που θα αφορούν στην προέλευση των εταιρειών και στις εγγυήσεις που θα παρέχονται από αυτές.
Όπως κάθε χρηματοπιστωτική αγορά που λειτουργεί μέσα σε κράτος-μέλος της ΕΕ, το City του Λονδίνου, όπου βρίσκεται το 70-80% των κερδοσκοπικών εταιρειών αμοιβαίων κεφαλαίων, θα εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από τον βρετανικό ρυθμιστικό μηχανισμό. Έτσι, αντί να αποτελεί ένα ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο, η οδηγία ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των κρατών-μελών. Όσο για τους διορισμένους διαχειριστές, τίποτα δεν θα τους εμποδίζει να επιλέγουν τη χώρα όπου θα διορίζονται, έτσι ώστε να μπορούν οι ίδιοι να καθορίζουν τον βαθμό διευκόλυνσης κινήσεων που θα τους παρέχεται από τις εθνικές αρχές.
Προς το παρόν, οι διαχειριστές οφείλουν να αναφέρουν το ανώτατο όριο μόχλευσης του χρέους τους. Οι πληροφορίες αυτές θα διαβιβάζονται προς τις εθνικές αρχές της ευρωπαϊκής χώρας στην οποία ο εκάστοτε διαχειριστής είναι διορισμένος. Ωστόσο, δεν υπάρχει κανένας όρος στην οδηγία που να υποχρεώνει την αρχή να ενεργεί σε περίπτωση που η μόχλευση κρίνεται υπερβολική. Όσο για την ΕΑΚΑΑ, δεν θα έχει κανένα δικαίωμα να υποχρεώνει την εθνική αρχή να κάνει κάτι τέτοιο.
Επίσης, η οδηγία δεν παρέχει τα μέσα για πραγματικό έλεγχο του επιπέδου του χρέους. Ωστόσο, το κενό αυτό είναι ακριβώς αυτό που κρύβεται πίσω από τον συστημικό κίνδυνο που προκαλείται από τις κερδοσκοπικές εταιρείες hedge funds. Οι εταιρείες αυτές διαχειρίζονται ένα πολύ μικρό μέρος από τα ίδια κεφάλαιά τους και δανείζονται σε μεγάλο βαθμό από τις τράπεζες. Το αποτέλεσμα είναι η ενισχυμένη ικανότητά τους για δράση στις αγορές, δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με το δικό τους κεφάλαιο.
Στην πράξη, η οδηγία αγνοεί το βαθμό της μόχλευσης. Απαιτεί απλώς από τις εταιρείες να κοινοποιούν τις λεπτομέρειες στις κατά τόπους αρχές, χωρίς οι τελευταίες να είναι υποχρεωμένες να παρέμβουν σε περίπτωση προβλημάτων. Πάνω από όλα, προέχει η διατήρηση της ανεξαρτησίας του συνόλου του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Όπως επισήμανε ο Guido Bolliger, διευθυντικό στέλεχος του τμήματος επενδύσεων της Olympia Capital Management [5]: "... Αντί να ελέγχουν τις εταιρείες βάσει μιας οδηγίας, θα ήταν απλούστερο να περιορίσουν την επιρροή που έχουν οι τράπεζες επενδύσεων σε διαδικασίες μεσιτείας και συγκεκριμένα στην διάθεση αμοιβαίων κεφαλαίων υψηλού κινδύνου (hedge funds) προκειμένου να αυξήσουν το ποσό του απαιτούμενου κεφαλαίου".

Κυριαρχία των αγγλοσαξωνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος
Μια από τις διατάξεις της συμφωνίας παρουσιάζεται ως μέσο για την πάταξη του φαινομένου των φορολογικών παραδείσων. Τα κερδοσκοπικά κεφάλαια, που βρίσκονται σε ορισμένες χώρες που εμποδίζουν την αποτελεσματική ανταλλαγή πληροφοριών, ειδικότερα σε θέματα φορολογίας, δεν θα μπορούν πλέον να διατίθενται στην αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ζήτημα αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπ' όψιν ότι το 80% των αμοιβαίων κεφαλαίων υψηλού κινδύνου βρίσκονται σε υπεράκτια (οφσόρ) κέντρα.
Ωστόσο, μετά από πίεση εκ μέρους του Λονδίνου, το τελικό κείμενο περιορίζει το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας μόνο στις περιπτώσεις "ενεργού" μάρκετινγκ. Αυτό σημαίνει, πιο συγκεκριμένα, ότι στο εξής τίποτα δεν θα εμποδίζει έναν Ευρωπαίο επενδυτή, μια τράπεζα, μια ασφαλιστική εταιρεία ή μια εταιρεία αμοιβαίων κεφαλαίων από το να αγοράζει μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων που βρίσκονται εκτός της ΕΕ, δίχως να έχει αποκτήσει ευρωπαϊκό "διαβατήριο", λόγω μη συμμόρφωσης προς τα κριτήρια της οδηγίας. 'Ετσι, η διάταξη αυτή παρέχει την πρόσβαση σε ευρωπαϊκό έδαφος σε κεφάλαια που βρίσκονται μεν σε "φορολογικούς παραδείσους", αλλά συνδέονται με το City του Λονδίνου. Τέτοιες περιπτώσεις "παραδείσων" είναι τα νησιά της Μάγχης και τα νησιά Κέιμαν, αλλά και η πολιτεία Ντέλαγουεαρ των ΗΠΑ.
Πρόκειται για μια παραβίαση του πνεύματος της ίδιας της νομοθεσίας, αφού, εν προκειμένω, καμμία πληροφορία δεν θα διαβιβάζεται προς τις ρυθμιστικές αρχές, οι οποίες δεν θα είναι σε θέση να αξιολογήσουν αν και κατά πόσο θα τίθενται σε κίνδυνο οι Ευρωπαίοι "επενδυτές". Αλλά, πάνω απ' όλα, η οδηγία αποτελεί μια πράξη εκχώρησης των χωρών-μελών της ΕΕ στην παντοδυναμία του αγγλοσαξονικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ακόμα και η τυπική δυνατότητα ενός κράτους-μέλους της ΕΕ να ασκήσει έφεση ενώπιον του ΕΑΚΑΑ, σε περίπτωση διαφωνίας με την εθνική αρχή τρίτης χώρας, δεν θα είναι ικανή να οδηγήσει σε μια μεταβολή της ισορροπίας δυνάμεων.
Η οδηγία αυτή, συνεπώς, εμπίπτει στην αναδιάρθρωση των χρηματοπιστωτικών αγορών, όπως αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά στη σύνοδο της G20 τον Απρίλιο του 2009, και αφορά στην "καταπολέμηση της φορολογικής απάτης" [6], δηλαδή στη νομιμοποίηση της ανάπτυξης ενός αγγλοαμερικανικού κλοιού γύρω από τις ευρωπαϊκές αγορές. Ωστόσο, άν η υπεροχή του City έναντι του συνόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσον αφορά τη διαχείριση των κερδοσκοπικών κεφαλαίων, είναι συντριπτική (το 80% της βιομηχανίας ανήκει σε βρετανικές εταιρείες, έναντι του 5% που ανήκει στη Γαλλία), η εξουσία αυτή πρέπει να τεθεί σε προοπτική. Οι βρετανικές κερδοσκοπικές εταιρείες αντιστοιχούν σε κεφάλαιο 212 δις δολαρίων, ενώ συνολικά 1.000 δις δολάρια ανήκουν σε εταιρείες που βρίσκονται στις ΗΠΑ. Έτσι, η αγορά του Λονδίνου εμφανίζεται κυρίως να λειτουργεί ως Δούρειος Ίππος των αμερικανικών κερδοσκοπικών εταιρειών αμοιβαίων κεφαλαίων σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Υποσημειώσεις:
"Quand l’Europe fait semblant de réguler les fonds spéculatifs", από το ιστολόγιο της εφημερίδας Libération, 26/10/2010.
[2] "Les 27 enfin d’accord sur la régulation des hedge funds", της Clémentine Forissier, EurActiv.fr, 20/10/2010.
[3] Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on Alternative Investment Fund Managers and amending Directives 2004/39/EC and 2009/.../EC
[4] "Comment réguler les hedge funds?", του David Thesmar, Telos, 18/02/2009.
[5] "La régulation européenne des hedge funds, vers des anomalies dangereuses pour le secteur", του Imen Hazgui . Easybourse.com, 11/05/2010.
"Le G 20, une hiérarchisation des marchés financiers’ & ‘UBS et l’hégémonie du dollar", του Jean-Claude Paye, Réseau Voltaire, 9/04 και 21/10/2009.
Ο Jean-Claude Paye είναι Βέλγος κοινωνιολόγος και δοκιμιογράφος. Πρόσφατα βιβλία του είναι "Το τέλος του κράτους δικαίου" (από τις εκδόσεις La Dispute, 2004) και "Ο παγκόσμιος πόλεμος κατά της Ελευθερίας" (από τις εκδόσεις Telos Press, 2007).

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση