Παγκόσμιος εφιάλτης η ανεργία

• Ζοφερό διαγράφεται το μέλλον για τους εργαζόμενους στην Ελλάδα και όλο τον κόσμο, σύμφωνα με τις προβλέψεις που περιλαμβάνονται στην τελευταία έκθεση του ΟΟΣΑ για την απασχόληση

Του Λεωνίδα Βατικιώτη
Με βάση τις δηλώσεις που έκανε ο επικεφαλής του διεθνούς οργανισμού, μεξικανός Άνχελ Γκουρία, την Τετάρτη 7 Ιουλίου η ανεργία στην Ελλάδα από 8% που ήταν τον Δεκέμβρη του 2008 και 9,5% το 2009, φέτος αναμένεται να εκτιναχθεί στο 12,1% και το 2011 στο 14,3%. Δραματικές θα είναι οι εξελίξεις και στο επίπεδο των αμοιβών καθώς φέτος αναμένεται να μειωθούν κατά 3,3% σε σχέση με πέρυσι και το 2011 κατά 0,8%.

Ίδια απογοητευτική κατάσταση επικρατεί και στις χώρες του ΟΟΣΑ. Τον Δεκέμβρη του 2007 η ανεργία έπληττε το 5,8% του εργατικού δυναμικού στις 31 ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες του ΟΟΣΑ. Τον Μάρτιο που μας πέρασε το ποσοστό της ανεργίας έφθασε το 8,7% και με βάση όλες τις προβλέψεις η ανεργία θα συνεχίσει να αυξάνεται και το τρέχον και το επόμενο έτος. Συνολικά οι άνεργοι στις χώρες που συμμετέχουν στον οργανισμό φθάνουν επισήμως τα 47 εκ. Στην πραγματικότητα, αν δηλαδή συμπεριληφθούν οι υποαπασχολούμενοι κι όσοι απογοητεύτηκαν κι έπαψαν πλέον να αναζητούν εργασία, οι άνεργοι ξεπερνούν τα 80 εκ.! Πρόκειται για μια χαίνουσα πληγή στο σώμα των ανεπτυγμένων οικονομιών που τορπιλίζει την κοινωνική συνοχή.
Τα συμπεράσματα του ΟΟΣΑ που θέτουν σε ευθεία αμφισβήτηση τα κοινωνικά οφέλη της – τυπικής όπως αποδεικνύεται – εξόδου από την ύφεση επιβεβαιώνονται κι από τις επιμέρους στατιστικές που δημοσιεύουν οι διάφορες κρατικές υπηρεσίες. Για παράδειγμα, στην ευρωζώνη των 16 κρατών η Eurostat ανακοίνωσε την Παρασκευή 2 Ιούλη πως η ανεργία τον Μάη έφθασε σε νέα υψηλά επίπεδα αγγίζοντας το 10% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της ή 15,789 εκ. άτομα. Στην πρώτη θέση των χωρών της ΕΕ βρίσκεται η Λετονία με την ανεργία στο επίπεδο του 20%, που έχει κι αυτή προσφύγει στο ΔΝΤ κι είδε το ΑΕΠ της να καταποντίζεται, και στη δεύτερη θέση η Ισπανία, που η ανεργία έφθασε στο 19,9%. Στη νεολαία δε, η επίσημη ανεργία πλήττει το 40%. Πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα όμως έχουν οι εξελίξεις στις ΗΠΑ για πολλούς λόγους – επειδή προηγήθηκε της εξόδου από την ύφεση σε σχέση με άλλες ανεπτυγμένες χώρες ή οικονομικά μπλοκ, επειδή αποτελεί την μεγαλύτερη αγορά και δίνει τον παλμό κ.λπ. Με μια πρώτη ματιά η μείωση της ανεργίας τον Ιούνη από 9,7% σε 9,5% προσφέρει μια μικρή ελπίδα. Μια προσεκτικότερη όμως εξέταση δείχνει ότι η κατάσταση είναι πολύ πιο ζοφερή απ’ αυτή στην Ευρώπη, καθώς η μείωση της ανεργίας επιτεύχθηκε επειδή 625.000 άνεργοι έπαψαν πια να αναζητούν εργασία, νιώθοντας σίγουροι ότι δεν πρόκειται να βρουν! Καθόλου τυχαία δεν είναι η επιδείνωση όλων σχεδόν των ποιοτικών παραμέτρων που περιγράφουν το δράμα των 15 εκ. αμερικανών ανέργων. Για παράδειγμα, η μέση διάρκεια της ανεργίας αυξήθηκε από 23,2 εβδομάδες τον Μάη σε 25,5 εβδομάδες τον Ιούνη. Αξίζει δε να ειπωθεί πως η πραγματική ανεργία, όταν δηλαδή συνυπολογίσουμε κι όσους παραιτούνται από την αναζήτηση εργασίας ή τους περιθωριοποιημένους εργάτες, αγγίζει 16,5 εκ. Αμερικανούς, σύμφωνα μάλιστα με μετριοπαθείς υπολογισμούς.

Η ανεργία ήρθε για να μείνει
Αναμφισβήτητα, η εντύπωση η οποία δημιουργείται από τις στατιστικές που δημοσιεύονται σε όλο τον κόσμο είναι πως η ανεργία ήρθε για να μείνει. Πως η αύξηση της ανεργίας που καταγράφεται αποτελεί ενδημικό χαρακτηριστικό της νέας οικονομικής τάξης όπως αργά και βασανιστικά μορφοποιείται εδώ και μερικούς μήνες. Τρεις είναι οι αιτίες για την παρατηρούμενη αύξηση της ανεργίας, που με βεβαιότητα θα μετατρέψει σε μακρινή ανάμνηση το βιοτικό επίπεδο των τελευταίων δεκαετιών.
Η πρώτη αιτία που αυξάνει τον εφεδρικό στρατό της εργασίας είναι τα μέτρα ελαστικοποίησης και απορύθμισης των εργασιακών σχέσεων που εφαρμόζονται. Η Ελλάδα και η Ισπανία, με ευθύνη των σοσιαλδημοκρατικών κυβερνήσεων του Παπανδρέου και του Θαπατέρο, αποτελούν τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Ειδικότερα οι νόμοι με τους οποίους μειώνεται το ύψος της αποζημίωσης και αυξάνεται το όριο των απολύσεων που μπορεί να ανακοινώσει κάθε επιχείρηση λειτουργούν σαν λάδι στη φωτιά καθώς άρουν όλα τα αντικίνητρα που είχαν οι επιχειρήσεις για να απολύσουν τμήμα του προσωπικού τους. Από τη στιγμή επομένως που οι απολύσεις γίνονται πιο φθηνές και πιο εύκολες, τι πιο φυσιολογικό από την έκρηξη της ανεργίας;
Η δεύτερη αιτία, που είναι και η σημαντικότερη, σχετίζεται με την ακολουθούμενη πολιτική άγριας λιτότητας και περικοπής κρατικών δαπανών. Τους τελευταίους μήνες αρχής γενομένης από την ΕΕ, όλες σχεδόν οι κυβερνήσεις έχουν θέσει ως απόλυτη προτεραιότητα τους την μείωση των ελλειμμάτων και την ισοσκέλιση στην πάροδο λίγων χρόνων των κρατικών προϋπολογισμών. Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο στην Ελλάδα αναμένεται να απολυθούν δεκάδες χιλιάδες συμβασιούχοι από τους δήμους, μέχρι το τέλος του έτους με οδηγό την εφαρμογή του προγράμματος «Καλλικράτης», ήδη από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης απολύθηκαν εκατοντάδες κακοπληρωμένοι εργαζόμενοι, ενώ τα κενά στα νοσοκομεία και τα σχολεία ήδη παρασύρουν την δημόσια υγεία και την παιδεία στο κενό προς όφελος των ιδιωτών. (Από τις απολύσεις, όπως ήταν φυσικό, εξαιρούνται τα τέκνα κορυφαίων πολιτικών όπως για παράδειγμα του αντιπροέδρου της κυβέρνησης, Θόδωρου Πάγκαλου, ο οποίος σε ένα χαρακτηριστικό δείγμα κατάχρησης και διαφθοράς της εξουσίας διόρισε την κόρη του σε μόνιμη θέση του δημοσίου).

Αμόκ περικοπών δημοσίων δαπανών
Ίδια κατάσταση παρατηρείται και στο εξωτερικό: Στην Αγγλία η νέα κυβέρνηση συνεργασίας ανακοίνωσε προγράμματα περικοπών δημοσίων εσόδων και αύξησης φόρων ύψους 171 δισ. δολ. για την επόμενη πενταετία, ταυτόχρονα με την μείωση των αποζημιώσεων για όσους απολύονται από το δημόσιο – εκεί η απουσία καθεστώτος μονιμότητας λύνει τα χέρια στους κυβερνώντες... Κοινή συνισταμένη των δύο μέτρων είναι να δοθεί η δυνατότητα στη Ντάουνιγκ Στριτ να περιορίσει τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων με το ελάχιστο δυνατό κόστος. Στη Γερμανία η απόφαση της κυβέρνησης της Μέρκελ να επιβάλλει περικοπές ύψους 80 δισ. δολ. πριν απ’ όλους θα πλήξει την απασχόληση που προσφέρει ο δημόσιος τομέας. Στις ΗΠΑ η κατάσταση είναι πιο δραματική καθώς η σταδιακή εξάντληση του δημοσιονομικού πακέτου στήριξης ύψους 862 δισ. δολ. που εκταμιεύτηκε πέρυσι απειλεί όχι μόνο δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας δασκάλων, ιατρών και αστυνομικών, αλλά ακόμη και μεγάλες πολιτείες. Τραπεζικό στέλεχος δήλωνε στους Financial Times στις 6 Ιούλη πως ο κίνδυνος είναι στο δεύτερο εξάμηνο του έτους η προσοχή των επενδυτών να στραφεί από την Ευρώπη στις αμερικανικές πολιτείες κι ειδικότερα στην Καλιφόρνια, το Ιλινόις, το Μίτσιγκαν και τη Νέα Υόρκη που ήδη βρίσκονται σε δεινή θέση.
Η πιο αρνητική όμως επίδραση της άγριας λιτότητας δεν αφορά στην κατάργηση των θέσεων εργασίας στο δημόσιο, αλλά στην μείωση της καταναλωτικής δαπάνης που στερεί από την αγορά τα χρηματικά εκείνα μέσα που θα υποκινούσαν μια νέα άνοδο της βιομηχανικής παραγωγής και της προσφορά υπηρεσιών. Η λιτότητα είναι επομένως η αιτία πίσω από την εξασθένιση της βιομηχανικής παραγωγής τον Ιούνη, που παρατηρήθηκε στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ασία, ωθώντας την Wall Street Journal να βγάλει τον ακόλουθο τίτλο στο φύλλο του Σαββατοκύριακου 2-4 Ιούλη: «Η παγκόσμια παραγωγή χάνει την ορμή της, εγείρει ανησυχίες»!

Υπό το παραπάνω πρίσμα είχαν πέρα για πέρα δίκιο οι New York Times που ξεκίναγαν άρθρο της σύνταξης την Τρίτη 6 Ιούλη γράφοντας πως «αν η αμερικανική οικονομία ήταν ορυχείο, η αγορά εργασίας θα ήταν καναρίνι που θα προειδοποιούσε πως η ανάκαμψη ξεμένει από οξυγόνο». Στη συνέχεια δε τόνιζαν πως το σημαντικότερο εμπόδιο για την ανάκαμψη δεν είναι οικονομικό, αλλά πολιτικό, υποδεικνύοντας έτσι τις ευθύνες που έχουν τα νομοθετικά σώματα των ΗΠΑ για την μη επέκταση των επιδομάτων ανεργίας. Μια απόφαση που θα πλήξει 3,2 εκ. ανέργους, με δραματικές επιπτώσεις στην ικανότητα αποπληρωμής των δανείων τους, στην καταναλωτική τους ζήτηση, ακόμη και την ψυχική τους υγεία! Στην Ιαπωνία για παράδειγμα είναι κοινό μυστικό ότι πίσω από την εκτίναξη των αυτοκτονιών στον ασύλληπτο μέχρι πριν λίγα χρόνια αριθμό των 30.000 ανθρώπων κατ’ έτος κρύβεται η γενικευμένη εργασιακή ανασφάλεια.

Ευρωπαίοι «λαθρεπιβάτες» των ελλειμμάτων
Επιστρέφοντας στο ζήτημα της οικονομίας έχουν ξεχωριστή σημασία οι επικρίσεις που δέχονται κυρίως οι Ευρωπαίοι ότι έχουν μετατραπεί σε «λαθρεπιβάτες» των αμερικανικών ελλειμμάτων. Η κατηγορία που διατυπώνεται όλο και συχνότερα (και ισχύει στον βαθμό που οι ΗΠΑ συνεχίσουν να μην στοιχίζονται πίσω από την γραμμή μείωσης των ελλειμμάτων και δημοσιονομικής πειθαρχίας) ξεκινάει από τα δρακόντεια μέτρα περιορισμού της εσωτερικής ζήτησης που έχουν επιβληθεί στην ΕΕ. Μέτρα, τα οποία συμπληρώνονται από την ανάδειξη των εξαγωγών σε ατμομηχανή της οικονομικής μεγέθυνσης, βοηθούσης και της πτώσης της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ. Το αποτέλεσμα όμως είναι η Γερμανία να επωφελείται των μέτρων στήριξης της ζήτησης που λαμβάνονται στις ΗΠΑ για παράδειγμα, τη στιγμή που η αγορά της – ελέω λιτότητας – δεν συμβάλει καθόλου ή συμβάλει ελάχιστα στην άνοδο της παγκόσμιας ζήτησης.

Ως αποτέλεσμα η λιτότητα δημιουργεί μια καμένη γη συμβάλλοντας ώστε η τρέχουσα κρίση πτώσης του μέσου ποσοστού κέρδους αρχικά και του χρηματοπιστωτικού τομέα στη συνέχεια, όταν προσέλαβε εκρηκτικές διαστάσεις, να μετατραπεί σε κρίση υποκατανάλωσης, αποκτώντας νέα ορμή.

Τέλος, μια πολύ σημαντική αιτία πίσω από την άνοδο της ανεργίας σχετίζεται με τις υποκείμενες τεχνολογικές μεταβολές που συντελούνται στο έδαφος της κρίσης τις οποίες μπορούμε να θεωρήσουμε ως την δημιουργική, κατά Γιόζεφ Σουμπέτερ πλευρά της, προετοιμάζοντας το σχήμα και την μορφή που θα έχει η οικονομία την επόμενη μέρα. Οι μεταβολές αυτές ήρθαν στην επιφάνεια μέσω της αναντιστοιχίας προσφοράς και ζήτησης στην αγορά εργασίας, την αδυναμία δηλαδή των επιχειρήσεων να καλύψουν τις εξελιγμένες ανάγκες τους σε ανθρώπινο δυναμικό. Έγραφε η International Herald Tribune το Σαββατοκύριακο 3-4 Ιούλη: «Κατά τη διάρκεια της ύφεσης οι εγχώριες βιομηχανίες φαίνεται να επιτάχυναν την μακροχρόνια στροφή τους προς τον μεγαλύτερο αυτοματισμό, απολύοντας όλο και περισσότερους από τους λιγότερο εξειδικευμένους εργάτες τους και αντικαθιστώντας τους με λιγότερη ακριβή εργασία από το εξωτερικό. Τώρα προσπαθούν να προσλάβουν ανθρώπους που μπορούν να λειτουργήσουν εξελιγμένο μηχανολογικό εξοπλισμό στη βάση υπολογιστών, να ακολουθήσουν σύνθετα προσχέδια και να επιδείξουν υψηλότερη μαθηματική επάρκεια απ’ αυτή που απαιτούταν προηγουμένως από έναν μέσο βιομηχανικό εργάτη. Κατασκευαστές καινοτόμων προϊόντων όπως προηγμένες ιατρικές συσκευές και ανεμογεννήτριες είναι μεταξύ αυτών που αναπτύσσονται γρήγορα και ζητούν προσλήψεις κι αυτοί είναι που ζητούν ανώτερες ειδικότητες».
Κυρίως όμως… λιγότερο προσωπικό, με αποτέλεσμα ακόμη κι η πιο φωτεινή πλευρά της σημερινής κρίσης, η ανάδυση μιας νέας γενιάς βιομηχανιών, να συνοδεύεται από αύξηση και σταθεροποίηση της ανεργίας. Ήρθε λοιπόν για να μείνει, οδηγώντας σε παροξυσμό στο άμεσο μέλλον το κοινωνικό ζήτημα.

Ο Λεωνίδας Βατικιώτης είναι δημοσιογράφος - οικονομικός αναλυτής και μέλος της πρωτοβουλίας No Money No Debt

Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση