Σύμβολα και συμβολικότητα

Του Δημήτρη Παπαχρήστου

Από ένα σύμβολο αναιρείται η συμβολικότητα, όταν μένει κενό γράμμα και δεν συνδέεται με την πραγματικότητα. Για πολλούς γίνεται άλλοθι, για άλλους έμπνευση, εκκίνηση και συνέχεια του αγώνα.
Ζούμε σε μια εποχή που απομυθοποιούνται τα πάντα και ταυτοχρόνως εξισώνονται, ισοπεδώνονται και αποσυμβολοποιούνται. Οταν ο μύθος εκλαμβάνεται ως αληθινό γεγονός βλάπτει το γεγονός, δημιουργεί σύγχυση, αλλοιώνει και αποπροσανατολίζει. Συνεπώς διαστρεβλώνει και βλάπτει την ιστορία. Οταν όμως έρχεται να δώσει ομορφιά και φαντασία που εξάπτει την επιθυμία να ξεπεραστεί το σύμβολο και η συμβολικότητα να γίνει ανάγκη και τέχνη, τότε ο μύθος παίζει καταλυτικό και ανατρεπτικό ρόλο.
Στη χώρα του μύθου και της ιστορίας η κουκούλα έχει αρνητικό πρόσημο, είναι σύμβολο απωθητικό, δεν μπορεί να περιβληθεί με φωτοστέφανο, καθότι συνδέεται με τους κουκουλοφόρους προδότες της κατοχής που έδειχναν τους συμπολίτες, τους συμπατριώτες, τους πατριώτες και τους αγωνιστές, αντιστασιακούς στους Γερμανούς κατακτητές για να τους εκτελέσουν.
Ο κομαντάντε Μάρκος έχει δηλώσει πως η μάσκα - μαύρη κουκούλα που φοράω είμαστε εσείς και θα τη βγάλω όταν νικήσουμε. Στο Μεξικό και στη Λατινική Αμερική έχει θετικό συμβολισμό. Οποιος κρύβει το πρόσωπό του, και οι αστυνομικοί το κρύβουν θεσμοποιημένα, το κάνουν είτε από φόβο είτε γιατί εν δυνάμει με το όπλο στο χέρι γίνονται υποψήφιοι δολοφόνοι. Είναι επικίνδυνοι και οπλίζονται από την ατιμωρησία. Φοράνε κουκούλες και κάποιοι κινηματίες διαδηλωτές, οι δήθεν αντιεξουσιαστές σε αντιδιαστολή ευρισκόμενοι, για να πολεμήσουν την εξουσία, το κράτος και το σύστημα. Ο φαύλος κύκλος της βίας γίνεται το παιχνίδι της εξουσίας που το εκμεταλλεύεται και έτσι το φοβικό θέαμα - σύνδρομο καθηλώνει τους ανθρώπους στους καναπέδες τους, για να το παρακολουθήσουν από τα ηλεκτρονικά τους μέσα. Ομως η οθόνη θολώνει και βουλιάζει παρασύροντας στον πνιγμό την ελευθερία και την όποια ορμή και δυνατότητα αντίστασης.
Ποικίλες κουκούλες, συμβολικά, μεταφορικά και πραγματικά κυκλοφορούνε και τις φοράνε αυτοί που ζούνε στο ψέμα, στην απάτη και στο σκοτάδι, εκμεταλλευόμενοι, προς ίδιον όφελος τους πάντες και τα πάντα.
Η ομορφιά λειτουργεί επαναστατικά. Ξεσκεπάζει την ασχήμια και εξημερώνει τον άνθρωπο, τον γαληνεύει. Οσο θα κρυβόμαστε θα ζούμε μέσα στην υποκρισία και στον φόβο, θα εκτρέφουμε και θα στηρίζουμε τις πολλαπλές και πολύμορφες εξουσίες. Χρειάζεται να εκθέτουμε ξεκάθαρα τους εαυτούς μας, σε περισσότερους κινδύνους, για να είμαστε ασφαλείς.
Εξάλλου όποιος δεν φοβάται και δεν λογαριάζει τον θάνατο αφοπλίζει και τρομοκρατεί αυτούς που θέλουν να τον σκοτώσουν ακόμα κι όταν φοράνε κουκούλες. Το ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον, δεν είναι απλώς ένα ρητό, είναι το άρρητο φως που αποκαλύπτει και τιμωρεί.
Τα σύμβολα συμβάλλουν, ως ζώσα μνήμη, να αλλάξουμε την πραγματικότητα, τη σκληρή και απάνθρωπη που δεν μας αρέσει, με αγώνες και όνειρα και να την αντικαταστήσουμε με αυτή που επιθυμούμε.
Τα σύμβολα και τη συμβολικότητα άμα δεν μπορούμε να τα υπερασπιστούμε χάνουν την αξία τους και καταντάνε σκέτη γελοιότητα.