Στο κατώφλι της παγκόσμιας σύγκρουσης;

Πολλά τα ανοικτά μέτωπα και λίγες οι επιλογές… 

1. Στον πρώτο ευρωπαϊκό προορισμό του ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τόνι Μπλίνκεν επισκέφθηκε το ΝΑΤΟ. Υπενθύμισε την απόλυτη αξία της Συμμαχίας ως θεμελιώδους πυλώνα των διατλαντικών σχέσεων.

Ευπρόσδεκτη ήταν η διαβεβαίωσή του ότι η υπερδύναμη υπό τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν προτάσσει την πειθώ και τη διαβούλευση με τους Ευρωπαίους συμμάχους της στα ζητήματα που αποτελούν τα αίτια και πιθανώς την αφορμή της νέας παγκόσμιας σύγκρουσης. Αφησε κατά μέρος συγκεκριμένες εκφάνσεις της πολιτικής του Ντόναλντ Τραμπ. Κυρίως την πίεση και τη δημόσια διαπόμπευση συμμάχων.

2. Ο κ. Μπλίνκεν παρέμεινε όμως προσηλωμένος στη διατύπωση ανησυχιών ενδεχομένως και λήψης μέτρων κατά συμμαχικών ενεργειών που συγκρούονται με την Ουάσιγκτον και την αμερικανική νομοθεσία. Ανανέωσε την ανησυχία προς το Βερολίνο για τον ενοχλητικό για συγκεκριμένους συμμάχους και εταίρους της Γερμανίας αγωγού Nordstream ΙΙ.
Κύριος όμως στόχος παραμένει η Τουρκία λόγω του στρεφόμενου κατά του ΝΑΤΟ κυρίως πυραυλικού συστήματος S-400 και της συμπεριφοράς της στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι κυρώσεις κατά της Τουρκίας από το Κογκρέσο επιβλήθηκαν επί προεδρίας Τραμπ. Παρά τη συμπαιγνία των προέδρων Τραμπ και Ερντογάν, τώρα εξειδικεύονται.

3. Η Λ.Δ. της Κίνας και η Ρωσική Ομοσπονδία έχουν προσδιοριστεί από την Ουάσιγκτον ως βασικές προκλήσεις/απειλές. Ηδη στη συνάντηση κορυφής του Κάρντιφ (Σεπτέμβριος 2014), το ΝΑΤΟ με μία κοινή διακήρυξη –15 παράγραφοι αφορούσαν στη ρωσική επιθετική πολιτική σε Γεωργία, Ουκρανία/Κριμαία– διατύπωσε τη βούληση και ετοιμότητά του να αναχαιτίσει και εντέλει να εμποδίσει τη Ρωσία να μετέρχεται στρατιωτική βία προς επίτευξη των στόχων της.

Η επιχείρηση ανάκτησης επιρροής και εδαφών της Μόσχας με τη χρήση ή απειλή χρήσης βίας συνιστά παραβίαση του Χάρτη του ΟΗΕ και των θεμελίων πάνω στα οποία συν-οικοδομήσαμε την αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης από τον Ατλαντικό μέχρι τα Ουράλια. Με την Τελική Πράξη του Ελσίνκι τον Αύγουστο 1975, εν συνεχεία δε με τον Χάρτη του Παρισιού για μία Νέα Ευρώπη (Νοέμβριος 1990).

Αν η ρωσική εισβολή, κατοχή και προσάρτηση της Κριμαίας είναι ανεκτή και η εισβολή στην ανατολική Ουκρανία δυνατή, τότε δεχόμαστε ότι η εδαφική ακεραιότητα των κρατών, η κυρίαρχη ισότητα, η ειρηνική επίλυση των διαφορών και η μη χρήση βίας μπορούν να εφαρμόζονται επιλεκτικά, κατά το συμφέρον.

4. Η πολιτική της Ουάσιγκτον, του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης απέναντι στη Ρωσία έχει μία εγγενή αδυναμία. Λέγεται Τουρκία. Περιορίζομαι στο ΝΑΤΟ. Δεν αφορά καν στους S-400. Δεν περιορίζεται στη συνειδητή υπονόμευση των άρθρων 4 και 5 του Χάρτη του ΝΑΤΟ, της αλληλεγγύης και του αδιαιρέτου συμμαχικού πλέγματος ασφάλειας στο σύνολό του.

Η πολιτική και η συμπεριφορά της Τουρκίας συνιστούν παραβίαση των άρθρων 1 και 2 της Βορειοατλαντικής Συνθήκης. Αποτελούν αυξημένου κύρους νομικές δεσμεύσεις για τα κράτη-μέλη. Η Τουρκία έχει διευρυνόμενο έλλειμμα δημοκρατίας και είναι υπόλογη για συστηματικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (καταπέλτης οι διαδοχικές εκθέσεις του State Department 2020, 2021).

Μετέρχεται στρατιωτική βία και απειλή χρήσης της (casus belli) στις διεθνείς της σχέσεις, παραβιάζοντας τη Βορειοατλαντική Συνθήκη και τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Η παράνομη κατοχή και παραμονή των τουρκικών στρατευμάτων κατοχής στην Κύπρο υπονομεύουν την πειστικότητα της πολιτικής ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας σε Κριμαία/Ουκρανία.

Τις ωμότητες των τουρκικών στρατευμάτων κατέγραψε, ανέδειξε και καταδίκασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (νυν Δικαστήριο) Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

5. Ταυτόχρονα, οι παράνομες τουρκικές δραστηριότητες στην κυπριακή ΑΟΖ και οι επιθετικές της ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο υπονομεύουν την εμβέλεια των έντονων αιτιάσεων ΗΠΑ και συμμάχων της για τη δυσθυμία της Λ.Δ. της Κίνας να συμμορφωθεί με το διεθνές δίκαιο στη Νοτιο-Σινική Θάλασσα και στον Ειρηνικό.

Η προσήλωση στους κανόνες της διεθνούς δικαιοσύνης, των δημοκρατικών αρχών και των ανθρωπίνων αξιών –πέραν του ισχυρού συμφέροντος– τόσο στην Ευρασία όσο και στον Ειρηνικό αποτελούν διακηρυγμένη επιλογή του προέδρου Τζο Μπάιντεν.

6. Η διαφαινόμενη στήριξη των ΗΠΑ προς την Ελλάδα δεν εξηγείται μόνο λόγω των σημαντικών στρατηγικών συμφερόντων και των με αμοιβαίο όφελος διευκολύνσεων που παρέχουμε. Αφορά και στις κοινές αρχές και αξίες όπως καταγράφονται στον Χάρτη του ΟΗΕ και του ΝΑΤΟ.
Βήμα βήμα ανακτούμε ρόλο σε μία υπερπεριφέρεια μεγαλύτερη αυτής που προ ολίγων μόλις χρόνων θεωρούσε η Ελλάδα ως σφαίρα δυνατών επιδράσεων και συνεργατικών δράσεών της. Από τη Μαύρη Θάλασσα, τα Βαλκάνια και το Ιόνιο – Αδριατική και από το Αιγαίο, τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή μέχρι τον Περσικό Κόλπο. Χάρις σε ισχυρή συνέργεια συμφερόντων. Αυτή είναι σήμερα η ελληνική ακτινωτή παρουσία στις «πέντε θάλασσες».

7. Οι ΗΠΑ εργάζονται για την ευθυγράμμιση των συμμάχων τους στο ΝΑΤΟ, καθώς και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ενωσης στην ταυτόχρονη διμέτωπη αναμέτρηση με τη Ρωσική Ομοσπονδία και τη Λ.Δ. της Κίνας. Εχει χαρακτήρα αντιπαράθεσης και σύγκρουσης.

Tο μέτωπο του Ειρηνικού, στο οποίο κυριαρχεί η Λ.Δ. της Κίνας συνδέεται οικονομικά, ενεργειακά, χρηματοδοτικά και μέσω των υποδομών μεταφορών με το δυτικό θέατρο ανταγωνιστικής σύγκρουσης στη Μεσόγειο, στα Βαλκάνια, στην Ευρώπη. Η παγκόσμια οικονομική, ενεργειακή και χρηματοδοτική αλληλεξάρτηση είναι τέτοια, ώστε ένα μέτρο που στοχεύει στην Κίνα μπορεί να αποσταθεροποιήσει το εύθραυστο λόγω και της πανδημίας παγκόσμιο σύστημα ισορροπίας.

8. Η περίοδος της ψυχρής ειρήνης που διανύουμε οδηγεί σε συνθήκες ψυχρού πολέμου. Τις έχουμε ήδη ζήσει. Η Ευρώπη χωρισμένη σε δύο συνασπισμούς. Η Ελλάδα χάρις στην ευθυκρισία των πολιτικών της ηγετών για μία ακόμη φορά βρέθηκε στη σωστή πλευρά της Ιστορίας. Το ερώτημα σήμερα είναι αν η ταυτόχρονη σύγκρουση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους(;) –με διαφορετικό βαθμό ανησυχίας και βούλησης εμπλοκής τους– κατά της Λ.Δ. της Κίνας και της Ρωσικής Ομοσπονδίας θα προκαλέσει συσπείρωση των πόλων στόχευσης και την ενοποίηση των δύο μετώπων (Ευρασίας και Ειρηνικού). Η εκκίνηση έχει δοθεί.

9. ΟΙ ΗΠΑ διαθέτουν απαράμιλλη στρατιωτική ισχύ. Κυρίως όμως ανεξάντλητα αποθέματα ήπιας και έξυπνης ισχύος. Ισως θελήσουν αρχικά να δοκιμάσουν τις δύο αυτές επιλογές. Η πολυμερής διπλωματία έχει πλαίσιο και όνομα: τον ΟΗΕ, το μεταπολεμικό παγκόσμιο σύστημα συλλογικής ασφάλειας.

Εχει αποδυναμωθεί λόγω της σύγκρουσης των 5 μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας (ΗΠΑ, Λ.Δ. Κίνας, Ρωσικής Ομοσπονδίας, Γαλλίας και Ηνωμένου Βασιλείου). Το Συμβούλιο Ασφαλείας είναι το ισχυρότερο διευθυντήριο με εκτελεστικές εξουσίες που του επιτρέπουν ακόμη και τη λήψη στρατιωτικών μέτρων πειθαναγκασμού (Κεφάλαιο VII Χάρτη). Παρέχει ταυτόχρονα την ευκαιρία μετάβασης από το σημερινό χαμηλότερο μεταψυχροπολεμικά σημείο ισορροπίας –ας το χαρακτηρίσουμε «παίγνιο μηδενικού αθροίσματος» (zero sum game)– σε υψηλότερο με προσδοκώμενα κέρδη για τους 5.
Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η πανδημία και η καταπολέμηση της παγκόσμιας τρομοκρατίας θα μπορούσαν να αποτελέσουν την αφετηρία. Η Ουάσιγκτον θα είχε πολλαπλό όφελος αν για παράδειγμα φιλοξενούσε μια συνάντηση κορυφής των μονίμων μελών. Αναδεικνύοντας ότι ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών καταστρατηγείται από τους στυλοβάτες του.

10. Η Ελλάδα δογματικά προβάλλει διεθνώς την προσήλωση στη διεθνή νομιμότητα, στον Χάρτη του ΟΗΕ και στα βασικά κείμενα που ορίζουν την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας (Τελική Πράξη Ελσίνκι, Χάρτα Παρισίων 1990). Δεν αποτελεί απλά στάση αρχής. Προωθείται ταυτόχρονα το εθνικό μας συμφέρον.

Υπό την προϋπόθεση ότι οι κανόνες αυτοί θα ισχύσουν από όλους για όλους έναντι όλων, η αξιωματική αυτή θέση μας κάνει τις επιλογές μας ευκολότερες. Ομως δεν θα είναι ούτε εύκολες ούτε ανώδυνες.

Αλέξανδρος Π. Μαλλιάς
Πρέσβης επί τιμή
HellasJournal

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση