«Γαλάζια πατρίδα» και συνεκμετάλλευση

Γράφει ο Άγγελος Μ. Συρίγος

Τον Μάρτιο του 2013, ο Ερντογάν στο τέλος ακόμη μιας ελληνοτουρκικής συναντήσεως χρησιμοποίησε τη φράση «καζάν-καζάν». Πρόκειται για την τουρκική μετάφραση του αμερικανικού όρου «win-win» που χρησιμοποιείται στο παίγνιο αμοιβαίου οφέλους. Στόχος είναι μέσα από μια διαπραγμάτευση να βγουν ωφελημένα και τα δύο ενδιαφερόμενα μέρη. Ο Ερντογάν αναφερόταν για ακόμη μία φορά στη συνεκμετάλλευση των υδρογονανθράκων που βρίσκονται σε περιοχές που ενδιαφέρουν την Τουρκία.

Πρόκειται για μια παλιά ιστορία. Είχε ξεκινήσει το 1975 με τουρκική πρωτοβουλία και τότε αφορούσε την κοινή έρευνα και εκμετάλλευση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Η τουρκική πρόταση ήταν η κάθε χώρα να εκμεταλλευθεί τις πλουτοπαραγωγικές πηγές που βρίσκονταν εντός των χωρικών της υδάτων, δηλαδή έως έξι μίλια από τις ακτές της. Εξω από τα χωρικά ύδατα όμως, ο βυθός του Αιγαίου θα αποτελούσε ζώνη κοινής εκμεταλλεύσεως ανάμεσα στις δύο χώρες. Κατά την τουρκική αντίληψη, συνεκμετάλλευση σημαίνει διανομή των ωφελημάτων εξ ημισείας μεταξύ των δύο χωρών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ενώ η Τουρκία δικαιούται ένα περιορισμένο τμήμα υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο, διά της συνεκμεταλλεύσεως ευελπιστεί ότι θα αποκτήσει το 50% ή, τέλος πάντων, ένα σημαντικό ποσοστό. Κατ’ ουσίαν με τη συνεκμετάλλευση θα εδημιουργείτο μια περιοχή συγκυριαρχίας των δύο χωρών.

Οι τουρκικές προτάσεις για το Αιγαίο απερρίφθησαν από την Ελλάδα. Οπως είχε αναφερθεί στη Βουλή των Ελλήνων (συνεδρίαση 21ης Σεπτεμβρίου 1976), η Αθήνα είχε θέσει τις εξής προϋποθέσεις για συνεκμετάλλευση: Πρώτα θα έπρεπε να οριοθετηθεί η υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου. Μετά την οριοθέτηση, θα μπορούσε να συζητηθεί η δημιουργία μιας ζώνης κοινής εκμεταλλεύσεως που θα περιοριζόταν σε περιοχές όπου γειτνιάζουν οι δύο υφαλοκρηπίδες και θα περιελάμβανε τμήματα και από τις δύο χώρες.


Σε αυτή τη ζώνη οι πλουτοπαραγωγικές πηγές που θα ανακαλύπτονταν θα ήσαν εκ των προτέρων μοιρασμένες βάσει συγκεκριμένων ποσοστών. Οι ελληνικές προτάσεις αντικατοπτρίζουν τη σχετική διεθνή πρακτική. Πρώτα χαράσσονται τα όρια της υφαλοκρηπίδας (ή της ΑΟΖ). Εάν στη συνέχεια βρεθούν κοιτάσματα που βρίσκονται πάνω στο όριο, μία από τις λύσεις που ακολουθούνται είναι η συνεκμετάλλευση. Σε αυτό το πλαίσιο η Κύπρος και η Αίγυπτος έχουν υπογράψει συμφωνία για τη συνεκμετάλλευση κοιτασμάτων που μπορεί να βρεθούν στην περιοχή εκατέρωθεν του ορίου των ΑΟΖ των δύο κρατών.

Τον τελευταίο καιρό οι Τούρκοι διακινούν την έννοια της «γαλάζιας πατρίδας». Πρόκειται για μια τεράστια περιοχή που καλύπτει το ήμισυ της Ανατολικής Μεσογείου. Σε αυτήν περιλαμβάνονται οι υφαλοκρηπίδες Κύπρου, Ρόδου, Καστελλόριζου, Καρπάθου, Κάσου και του ανατολικού τμήματος της Κρήτης. Η τουρκική πρόταση αποτελεί μετεξέλιξη των όσων ζητούσε η Αγκυρα για το Αιγαίο τη δεκαετία του 1970: «Ελάτε να συνεκμεταλλευθούμε (ή συνδιαχειριστούμε) όλη αυτή την περιοχή». Εκεί εντάσσεται και το μήνυμα του Ερντογάν περί «καζάν-καζάν». Μας λέει ότι οι εκατέρωθεν διεκδικήσεις Ελλάδος - Τουρκίας δεν θα επιτρέψουν σε κανένα από τα δύο κράτη να προχωρήσουν σε εκμετάλλευση. Για αυτό προτείνει, αντί να τρωγόμαστε, να τα μοιράσουμε στο πλαίσιο της συνεκμεταλλεύσεως. Ετσι, κατά τη γνώμη του, θα είμαστε κερδισμένοι και οι δύο. Φυσικά, εάν υπάρξει συνεκμετάλλευση τέτοιου τύπου, περιττεύει και η οριοθέτηση. Αυτό εξηγεί και τις εντελώς παράλογες και ακραίες από πλευράς διεθνούς δικαίου τουρκικές διεκδικήσεις. Η Αγκυρα κυνηγά τη συνεκμετάλλευση/συνδιαχείριση. Η τουρκική πρόταση αρμόζει σε χώρες μειωμένης κυριαρχίας. Επειδή κάποιοι Ελληνες κυβερνητικοί αξιωματούχοι φαίνεται ότι προτίθενται να εξετάσουν παρόμοιες προτάσεις, αξίζει να θυμηθούμε και πάλι τις προϋποθέσεις που είχε θέσει η Ελλάδα το 1976.

* Ο Άγγελος Μ. Συρίγος είναι Αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου & Εξωτερικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Καθημερινή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση