Η Ευρώπη θέλει ένα νέο… αφήγημα

Σ​​την πλέον τρικυμιώδη πολιτική περίοδο άφησε το 2018 την Ευρώπη, ανοίγοντας τον δρόμο σε ένα ακόμη πιο ασταθές και αβέβαιο 2019. Από την έναρξη της διαδικασίας εξόδου της Βρετανίας έως τη διόγκωση των κομματικών δυνάμεων του λαϊκισμού και του εθνικισμού και από την αμφισβήτηση του Μακρόν και την επικίνδυνη άνοδο της Λεπέν έως τη σύγκρουση των Βρυξελλών με την ακροδεξιά ιταλική κυβέρνηση της Ιταλίας και τη μείωση του σταθεροποιητικού ρόλου της Μέρκελ, το συμπέρασμα είναι ότι η Ευρώπη εισέρχεται σε μία πολύ δύσκολη και κρίσιμη χρονιά για το μέλλον της. Η Ευρώπη δείχνει να βρίσκεται σχεδόν στο χείλος ενός υπαρξιακού αδιεξόδου, ιδίως εάν συνυπολογίσουμε ότι τον Μάιο θα διεξαχθούν οι ευρωεκλογές και το πιθανότερο είναι να αυξήσουν τα αντιευρωπαϊκά κόμματα τις δυνάμεις τους στο Κοινοβούλιο και την Κομισιόν.

Ποιο είναι το μέλλον, λοιπόν, της Ευρώπης; Αδύνατον σήμερα να προβλέψει κανείς. Εντούτοις, όμως, θα μπορούσε με βεβαιότητα να υποστηρίξει ότι το μοντέλο που ακολούθησαν μέχρι τώρα οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ για τη διακυβέρνηση της Ευρώπης εξάντλησε τα όρια του. Η Ευρώπη χρειάζεται μια μεγάλη αλλαγή. Μία γενναία αναδόμηση και αποσαφήνιση του καταμερισμού των εξουσιών και του τρόπου λήψης των αποφάσεων που διαμορφώνουν τη ζωή των πεντακοσίων εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών. Χρειάζονται οπωσδήποτε η συναίνεση και η συμμετοχή των ίδιων των πολιτών για να μπορέσει στο εξής να σταθεί στα πόδια του το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Χωρίς προσχώρηση και κινητοποίηση των προσδοκιών του πολίτη, δεν μπορεί να υπάρξει ευρωπαϊκή ενοποίηση.


Χρειάζεται μία ριζική αλλαγή στο θεσμικό και πολιτικό του υπόβαθρο. Η Ευρώπη χρειάζεται ένα νέο αφήγημα, για να επιβιώσει. Όπως καταδεικνύουν τα γεγονότα είναι αναγκαίο, πρώτον, να διαχωριστούν και να αναγνωριστούν οι εξουσίες που θα ασκούνται από τα υπερεθνικά όργανα και οι εξουσίες που θα παραμείνουν στα χέρια των εθνικών κυβερνήσεων. Ενωμένη Ευρώπη χωρίς εθνικές κυβερνήσεις δεν γίνεται, με δεδομένο ότι κάθε κράτος-μέλος εκφράζει μια ξεχωριστή ιστορία τεσσάρων αιώνων. Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν μπορεί και δεν συμφέρει κανέναν να υπάρχει Ευρώπη χωρίς ισχυρά υπερεθνικά όργανα, τα οποία θα λαμβάνουν τις μείζονες αποφάσεις για τα παγκόσμια προβλήματα και τις διεθνείς προκλήσεις. Κατακερματισμένα τα εθνικά κράτη δεν θα έχουν καμία απολύτως επιρροή και καμία τύχη απέναντι π.χ. στις επιθέσεις των αγορών, τον εμπορικό πόλεμο, τις επιπτώσεις της περιβαλλοντικής αλλαγής, την άμυνα και την ασφάλεια των συνόρων ή ακόμη και την αξιοποίηση των ενεργειακού τους πλούτου (βλέπε και τις εχθρικές αξιώσεις της Τουρκίας). Αυτά τα ζητήματα ξεπερνούν απολύτως τα εθνικά σύνορα και επιβάλλουν πανευρωπαϊκής και μόνο κλίμακας αποφάσεις. Η ισχύς εν τη ενώσει, είναι προς το συμφέρον όλων.

Είναι αναγκαίο, δεύτερον, να θεσμοθετηθεί η δημοκρατική νομιμοποίηση όλων αυτών των σπουδαίων αποφάσεων που αντανακλούν αυτόματα στη ζωή των λαών της Ευρώπης. Να συμμετέχουν οι ίδιοι οι πολίτες σε αυτές. Δεν είναι αποδεκτό πλέον να λαμβάνονται τέτοιου διαμετρήματος αποφάσεις αποκλειστικά από το Βερολίνο, πολύ δε περισσότερο όταν μιλάμε για υποθέσεις της οικονομίας, ή από το Βερολίνο, το Παρίσι ή και τις Βρυξέλλες, από μία κλειστή ομάδα υπουργών! Τι είδους δημοκρατία είναι αυτή μακριά από τους πολίτες; Και πώς να γίνει σεβαστή από τους λαούς και συμβατή με την πολιτισμική και δημοκρατική ευρωπαϊκή παράδοση; Η Ευρώπη χρειάζεται, λοιπόν, μία αλλαγή για τη δημοκρατία, απαραιτήτως. Πρέπει οι πολιτικοί που θα ηγούνται των υπερεθνικών οργάνων και θα διαχειρίζονται τα μεγάλα οικονομικά και γεωπολιτικά ζητήματα, να εκλέγονται άμεσα από τους πολίτες. Να δηλώνουν ποιοι είναι οι στόχοι τους, να προαναγγέλλουν το πρόγραμμά τους και να λογοδοτούν απευθείας στους πολίτες, όπως συμβαίνει σε όλα τα δημοκρατικά πολιτεύματα, είτε είναι τοπικού χαρακτήρα είτε ομοσπονδιακού ή συνομοσπονδιακού. Χωρίς τη δημοκρατία, το οικοδόμημα – που σήμερα τρίζει– θα καταρρεύσει.

Γιάννης Κοτόφωλος
Καθημερινή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση