Ρίσκα ασφαλείας και θερμές εστίες έντασης στον κόσμο

Οι περιοχές του πλανήτη όπου μιλούν τα όπλα ή απειλείται ανάφλεξη
Η επόμενη μέρα στη Συρία και ο ρόλος του Ιράν

Του Κώστα Ράπτη

Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει σταδιακά τα αμερικανικά στρατεύματα από τη Συρία έρχεται να ολοκληρώσει την αίσθηση ότι περνάμε στην "επόμενη μέρα" της συριακής κρίσης, με την κυβέρνηση Άσαντ να παραμένει στη θέση της. Χαρακτηριστική είναι εκτός των άλλων και η μετατόπιση των περισσότερων αραβικών κρατών, ξεκινώντας από τις μοναρχίες του Περσικού Κόλπου, προς μια αποκατάσταση των σχέσεων με το Δαμασκό, καθώς τα βλέμματα στρέφονται προς τα μεγάλα έργα της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης.

Όμως, τα ανοιχτά ερωτήματα για το μέλλον της Συρίας είναι πάμπολλα. Σε πρώτο πλάνο έρχεται το κουρδικό ζήτημα. Οι συριακές κυβερνητικές δυνάμεις σε συνεργασία με τη Ρωσία επιδιώκουν να αποκτήσουν τον έλεγχο των περιοχών που σταδιακά θα εγκαταλείπουν οι Αμερικανοί – γεγονός που συνεπάγεται μια λεπτή ισορροπία, με εγγυήσεις αφενός προς την Τουρκία ότι δεν θα αντιμετωπίσει άλλο ένα οιονεί κρατικό μόρφωμα στα νότια σύνορά της, και αφετέρου προς την κουρδική πλευρά ότι δεν θα βρεθεί εκτεθειμένη απέναντι στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, η παρουσία των οποίων στο συριακό έδαφος περιγράφεται από Ρώσους αξιωματούχους ως "προσωρινή".

Όμως, αυτή η ισορροπία είναι εγγενώς ασταθής, μια που η Άγκυρα επιδιώκει εκτεταμένες επιχειρήσεις κατά των δυνάμεων του PYD (αδελφής οργάνωσης του ΡΚΚ στη βόρεια Συρία), άρα και σχετικά μακρόχρονη παραμονή, ενώ η Ρωσία υπεραμύνεται της ακεραιότητας της συριακής επικράτειας (υπό κυβερνητικό, εννοείται, έλεγχο).


Παράλληλα, πρέπει να αντιμετωπιστεί το θέμα της εκκαθάρισης των εναπομείναντων θυλάκων του Ισλαμικού Κράτους στην ανατολική Συρία, για την οποία δεσμεύτηκε (όχι και τόσο ρεαλιστικά) ο Ταγίπ Ερντογάν στην τηλεφωνική συνομιλία του με τον πρόεδρο Τραμπ.

Το θέμα της ιρανικής παρουσίας στη Συρία εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο των ανησυχιών των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Το Ιράν υπήρξε η πρώτη δύναμη που βρέθηκε στο πλευρό της συριακής κυβέρνησης, με στρατιωτική δράση καθοριστική σε κρίσιμες στιγμές. Όμως, η παραπέρα ενίσχυση της ιρανικής παρουσίας θεωρείται απειλή τόσο για το εβραϊκό κράτος, που προσπαθεί να αντιδράσει με επιλεκτικές αεροπορικές επιδρομές, που προς το παρόν δεν δείχνουν ικανές να τροποποιήσουν τον συσχετισμό δύναμης στην περιοχή, αλλά και για τις χώρες του Κόλπου, στοιχείο που μπορεί να εξηγήσει και την πρόσφατη σπουδή τους να αποκαταστήσουν τις σχέσεις τους με τη Δαμασκό.

Όλα αυτά μεταφράζονται και σε αυξημένη πίεση προς τη Ρωσία να παίξει εκ των πραγμάτων το ρόλο του διαμορφωτή μιας νέας ισορροπίας στη μεταπολεμική Συρία, ιδίως μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ. Ένα πρώτο κρίσιμο σταυροδρόμι θα είναι τα όσα συζητηθούν στην επόμενη συνάντηση κορυφής της "ομάδας της Αστάνα", που περιλαμβάνει Ρωσία, Τουρκία και Ιράν.

Το ουκρανικό μέτωπο παραμένει ανοικτό

Η πρόσφατη αντιπαράθεση ανάμεσα στη Μόσχα και στο Κίεβο με αφορμή την κατάληψη ουκρανικών σκαφών από τις ρωσικές δυνάμεις στη νεότευκτη γέφυρα των στενών του Κερτς, που συνδέει την Κριμαία με την ηπειρωτική Ρωσία. επανέφερε στο προσκήνιο μία από τις εστίες έντασης που συγκεφαλαιώνουν αυτό που περιγράφεται πλέον ως ο "νέος Ψυχρός Πόλεμος".

Το συγκεκριμένο περιστατικό δεν ήρθε να υπενθυμίσει μόνο το ιδιότυπο καθεστώς της Αζοφικής Θάλασσας αλλά και τις δυσκολίες ως προς την εφαρμογή των Συμφωνιών του Μινσκ.

Άλλωστε, οι εντάσεις δεν περιορίζονται σε εδαφικά ζητήματα αλλά και σε εκκλησιαστικά, όπως δείχνει η συνεχιζόμενη διαμάχη σε σχέση με την ανακήρυξη Αυτοκέφαλης Ουκρανικής Εκκλησίας, την οποία στηρίζει το Οικουμενικό Πατριαρχείο σε πείσμα της σθεναρής άρνησης του Πατριαρχείου Μόσχας.

Τα όσα εκτυλίσσονται διαπλέκονται ασφαλώς με τις ευαίσθητες εσωτερικές εξελίξεις στην Ουκρανία. Ο πρόεδρος Ποροσένκο οδεύει προς τη δοκιμασία της κάλπης – και μέχρι στιγμής οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι υπολείπεται κατά πολύ της βασικής αντιπάλου του Γιούλια Τιμοσένκο. Επιδιώκει έτσι να προβάλει τη δική του ατζέντα που στηρίζεται στο τρίπτυχο "στρατός, γλώσσα, πίστη", καθώς επενδύει στα αντιρωσικά αισθήματα, στον ουκρανικό εθνικισμό και στη δρομολόγηση της δημιουργίας αυτοκέφαλης ουκρανικής εκκλησίας.

Όλα αυτά διαμορφώνουν έδαφος ευνοϊκό για νέες θερμές συγκρούσεις το επόμενο διάστημα, έστω και με κοντόθωρους προεκλογικούς σκοπούς.

Η μορφή που θα πάρουν θα εξαρτηθεί, ωστόσο, από παράγοντες εκτός Κιέβου: αφενός τον τρόπο που θα αντιδράσει η Ρωσία, που μέχρι στιγμής προκρίνει ένα μείγμα αποφασιστικότητας και ψυχραιμίας που δεν έχει επιτρέψει κλιμάκωση, και αφετέρου το εάν και σε ποιο βαθμό οι δυτικές δυνάμεις θέλουν αυτήν τη στιγμή να υπάρξει μια νέα φάση όξυνσης του εν λόγω μετώπου.

Η κορεατική χερσόνησος παραμένει στο προσκήνιο

Σε πείσμα των καθ' έξιν απαισιόδοξων, το 2019 έρχεται με πολύ καλύτερους οιωνούς, εν συγκρίσει προς το προηγούμενο έτος, σε ό,τι αφορά το πιο εύφλεκτο μέτωπο της υδρογείου, ήτοι την κορεατική χερσόνησο. Τη στιγμή που ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα φαινόταν πιθανότερο από ποτέ, λόγω των προκλήσεων Κιμ Γιονγκ Ουν και των απειλών του Ντόναλντ Τραμπ να ισοπεδώσει τη Βόρεια Κορέα, οι λεονταρισμοί έδωσαν τη θέση τους στην πιο επιδέξια διπλωματία, με θεαματική απόληξη τη συνάντηση των δύο αυτών ηγετών στη Σιγκαπούρη.

Είχε προηγηθεί η "επίθεση φιλίας" που εξαπέλυσε η Πιονγκγιάνγκ προς τη Σεούλ, με πρωταγωνιστή την αδελφή του Κιμ, κατά τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες της Νότιας Κορέας, όπου οι δύο χώρες της διαιρεμένης χερσονήσου εκπροσωπήθηκαν με κοινή αθλητική αντιπροσωπεία. Ο κεντροαριστερός Νοτιοκορεάτης πρόεδρος Μουν Τζε-ιν ανταποκρίθηκε σαν έτοιμος από καιρό, με τη συνέχεια να γράφεται κατά την ιστορική συνάντησή του με τον Κιμ στη μεθόριο. Η διαδικασία επαναπροσέγγισης Βορείου και Νοτίου Κορέας (τροφοδοτημένη από την επιθυμία της Πιονγκγιάνγκ για οικονομικά οφέλη και από την απροθυμία της Σεούλ να καταστεί το θύμα πολεμικών συγκρούσεων που θα δεν έχει επιλέξει η ίδια) έχει αποκτήσει τη δική της δυναμική που περιορίζει τις δυνατότητες τρίτων δυνάμεων (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία) να παίζουν το παιχνίδι της "αντιπαράθεσης δι' αντιπροσώπου".

Όλα αυτά διόλου δεν σημαίνουν ότι ο "φάκελος Βόρεια Κορέα" έχει κλείσει, καθώς ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνονται την επιδιωκόμενη αποπυρηνικοποίηση της χερσονήσου η Ουάσινγκτον και η Πιονγκγιάνγκ διαφέρει εξαρχής – με την τελευταία να βάζει στην εξίσωση και την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων που σταθμεύουν στον Νότο. Επιπλέον, οι αντίπαλοι του Τραμπ στην Ουάσινγκτον δεν χάνουν την ευκαιρία να τροφοδοτούν τη δημόσια συζήτηση με καταγγελίες σχετικά με την παρελκυστική τακτική του πιθανώς υποκρινόμενου Κιμ, οι οποίες κινδυνεύουν να μετατραπούν σε "αυτοεκπληρούμενη προφητεία" αναζωπύρωσης της έντασης. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το πρωτοχρονιάτικο μήνυμα του Βορειοκορεάτη ηγέτη, στο οποίο αυτός εξέφρασε την ετοιμότητά του να συναντήσει εκ νέου τον Τραμπ, συντηρεί την ελπίδα – αν και χαρακτηριστική ήταν η προσθήκη ότι η Βόρειος Κορέα θα υποχρεωθεί να αναζητήσει "άλλες επιλογές", αν δεν εκπληρωθούν οι αμερικανικές υποσχέσεις.

Ελπίδες τερματισμού της σφαγής στην Υεμένη

Το αμερικανικό Κογκρέσο, το οποίο συνήλθε χθες για πρώτη φορά με τη νέα του σύνθεση –όπως αυτή προέκυψε από τις ενδιάμεσες εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου–, αναμένεται να υιοθετήσει χωρίς ιδιαίτερες αντιστάσεις το ψήφισμα, με το οποίο παρεμποδίζεται κάθε περαιτέρω εμπλοκή αμερικανικών δυνάμεων στον πόλεμο που διεξάγουν την τελευταία τετραετία η Σαουδική Αραβία και δορυφόροι της, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, εναντίον των ανταρτών Χούθι, οι οποίοι ελέγχουν την πρωτεύουσα της Υεμένης. Εμπλοκή κάθε άλλο παρά αμελητέα, αν αναλογιστούμε ότι μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας αμερικανικά αεροσκάφη έχουν λ.χ. αναλάβει τον ανεφοδιασμό στον αέρα των μαχητικών του υπό σαουδαραβική ηγεσία συνασπισμού.

Το Ψήφισμα 138, το οποίο έχει ήδη εγκριθεί από τη Γερουσία κατόπιν ενεργειών του Μπέρνι Σάντερς και προωθείται στη Βουλή των Αντιπροσώπων, αποτελεί ασφαλώς κίνηση επιβεβαίωσης, ύστερα από πολλά έτη, της συνταγματικής πρωτοκαθεδρίας του Κογκρέσου σε ζητήματα πολέμου και ειρήνης – πρόκειται όμως και για χαρακτηριστική συνέπεια της αλλαγής διαθέσεων απέναντι στο Ριάντ, μέχρι τούδε βασικό πυλώνα της μεταπολεμικής αμερικανοκεντρικής τάξης πραγμάτων διεθνώς.

Το κύμα αγανάκτησης που προκάλεσε η δολοφονία στην Κωνσταντινούπολη του εξόριστου Σαουδάραβα δημοσιογράφου (και συνεργάτη της CIA) Τζαμάλ Κασόγκι, κατάλληλα τροφοδοτημένο από τις διαρροές των τουρκικών Αρχών, λειτούργησε ως καταλύτης για την αλλαγή των συσχετισμών στον Λόφο του Καπιτωλίου σε βάρος του ισχυρού άνδρα του Ριάντ, πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν. Αίφνης Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικανοί κοινοβουλευτικοί βρέθηκαν να διατυπώνουν παραπλήσιες απόψεις ενώ το φιλοϊσραηλινό λόμπι αποδείχθηκε για πρώτη φορά ανίκανο να περάσει τη γραμμή του, που εν προκειμένω συνίσταται στην προστασία του φιλόδοξου πρίγκηπα.

Ωστόσο, οι εξελίξεις αυτές δεν σημαίνουν ευθύγραμμα και ότι πρόκειται σύντομα να λήξει ο ίδιος ο πόλεμος στην Υεμένη, ο οποίος αποτελεί αυτήν τη στιγμή τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση στον πλανήτη, λόγω και του λιμού που προκαλεί ο ναυτικός αποκλεισμός της άλλοτε "Ευδαίμονος Αραβίας".

Ακόμη πιο δύσκολο είναι το να απαντηθεί κατά πόσον η Υεμένη θα καταφέρει εντέλει να διατηρήσει την ενότητά της ή θα επιστρέψει στη διαίρεση Βορρά και Νότου.

Ήδη, πάντως, οι δύο πλευρές της σύγκρουσης στην Υεμένη είχαν συνομιλίες στη Σουηδία και συμφώνησαν αφενός να ανταλλάξουν συνολικά 5.000 αιχμαλώτους αφετέρου να παραδώσουν υπό διεθνή έλεγχο το λιμάνι της Χοντέιντα, από το οποίο κατεξοχήν τροφοδοτείται η χώρα. Ο και υπουργός Άμυνας πρίγκιπας Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν θα πρέπει κάποια στιγμή να συμφιλιωθεί με τις επιχειρησιακές και διπλωματικές του αποτυχίες.

* Αναδημοσίευση από το "Κεφάλαιο" που κυκλοφορεί
Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση