Έδωσαν τα κοιτάσματα για ένα κομμάτι ψωμί

Με αποικιοκρατικούς όρους έγιναν οι συμφωνίες για τις εξορύξεις
■ Η κρίση άνοιξε τον δρόμο για να παραχωρηθούν σε πολυεθνικές οι έρευνες και τα κέρδη από τον ορυκτό πλούτο με το μικρότερο δυνατό όφελος για την οικονομία
■ Ο κομβικός ρόλος Παπακωνσταντίνου

Από τις Μαρία Παναγιώτου και Ντίνα Ιωακειμίδου

Ο ορυκτός πλούτος της Ελλάδας προβλήθηκε ιδιαίτερα τη δεκαετία του '70 προκειμένου η χώρα μας να εξασφαλίσει την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Οπως σημείωνε πριν από λίγο καιρό το γαλλόφωνο βελγικό περιοδικό «Gresea Echos» (συντάκτες Raf Custers, Μαρία Καδόγλου και Romain Gelin), «όταν η Ελλάδα έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας το 1981, ο τότε πρόεδρος της Επιτροπής είπε ότι η Ελλάδα εισερχόταν στην Κοινότητα με τον ορυκτό της πλούτο ως ένα από τα κύρια οικονομικά της πλεονεκτήματα».

Οι πρώτες απόπειρες ερευνών, ωστόσο, ανάγονται παλαιότερα, στις αρχές του 20ού αιώνα, κυρίως στην ξηρά και κατά κύριο λόγο στη δυτική Ελλάδα.
Από τις αρχές της δεκαετίας του '60 έως τα μέσα της δεκαετίας του '70 οι έρευνες γίνονται πιο συστηματικές. Στο τέλος της περιόδου 1971-1974 γίνεται η ανακάλυψη των πρώτων εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων στη θαλάσσια περιοχή της Θάσου (κοίτασμα πετρελαίου Πρίνος και κοίτασμα φυσικού αερίου Ν. Καβάλας). Το επιχειρηματικό και κρατικό ενδιαφέρον πυροδοτεί η πετρελαϊκή κρίση του 1973-1974.

Ετσι το 1975 ιδρύεται η Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου (ΔΕΠΑΕ), ενώ το 1985 ιδρύεται η ΔΕΠ ΕΚΥ, θυγατρική της προηγούμενης. Αποτέλεσμα αυτής της ερευνητικής δραστηριότητας ήταν η ανακάλυψη του κοιτάσματος πετρελαίου στη θαλάσσια περιοχή του Κατακόλου στη δυτική Πελοπόννησο και του κοιτάσματος φυσικού αερίου στην Επανομή Θεσσαλονίκης, ενώ η άντληση του πετρελαίου του Πρίνου αρχίζει το 1981.

Το 1995 ψηφίζεται ο νόμος 2289 που αφορά την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων. Στον νόμο γίνεται επίκληση της εθνικής ωφέλειας, προβλέποντας μάλιστα και αναγκαστικές απαλλοτριώσεις ακινήτων και γαιών. Το 1996 διεξάγεται ο πρώτος διεθνής διαγωνισμός μέσω του οποίου παραχωρούνται τέσσερις περιοχές στη δυτική Ελλάδα: στη βορειοδυτική Πελοπόννησο, στην Αιτωλοακαρνανία, στον Δυτικό Πατραϊκό Κόλπο και στα Ιωάννινα. Οι έρευνες δεν αποδίδουν, αλλά οι γεωτρήσεις δεν φτάνουν στο βάθος που προέβλεπαν οι αρχικές συμφωνίες.

Οι προσπάθειες των πολυεθνικών εταιριών αντέκρουαν κυρίως στην εθνική και κοινοτική περιβαλλοντική νομοθεσία και, φυσικά, στην αντίσταση της κοινωνίας.


Στα χρόνια που ακολουθούν και ιδίως από το 2010 και μετά που αρχίζει ο μνημονιακός ζυγός της χώρας μας συντελούνται δύο σημαντικά γεγονότα στην Ελλάδα. Πρώτα απ' όλα ενσωματώνονται στην εθνική νομοθεσία οι νέες κοινοτικές πολιτικές απελευθέρωσης της ενέργειας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε αρχίσει λίγο νωρίτερα να αναπτύσσει τις νέες πολιτικές της Ε.Ε. για τις πρώτες ύλες και τη βιομηχανία «Πρωτοβουλία για τις Πρώτες Υλες» (Raw Materials Initiative - RMI), η οποία εγκαινιάστηκε το 2008 και εξειδικεύτηκε το 2011 και αποσκοπεί στη διασφάλιση του απρόσκοπτου εφοδιασμού της ευρωπαϊκής οικονομίας με πρώτες ύλες.

Δεύτερον και ίσως πιο σημαντικό γεγονός είναι ο ανασχηματισμός που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2011 από τον Γιώργο Παπανδρέου, όταν ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου, ο άνθρωπος που ενορχήστρωσε την οικονομική καταδίκη ενός ολόκληρου λαού, ο άνθρωπος που καταδικάστηκε μόλις έναν χρόνο για την αλλοίωση της «λίστας Λαγκάρντ», αναλαμβάνει την ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος, με υφυπουργό τον Γιάννη Μανιάτη. Η τοποθέτησή του, όπως δείχνουν τα γεγονότα, δεν ήταν τυχαία.

Μετά την εισαγωγή της χώρας μας στα Μνημόνια έπρεπε να επιτελέσει ακόμη ένα έργο: Να δημιουργήσει το πλαίσιο ώστε οι πολυεθνικές εταιρίες όχι μόνο να εξερευνήσουν τον ορυκτό πλούτο της χώρας μας αλλά να τον εξορύξουν με το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος για τις ίδιες και με το μικρότερο δυνατό όφελος για το ελληνικό κράτος και τον ελληνικό λαό. Οι δύο κινήσεις που κάνει άμεσα ο Παπακωνσταντίνου είναι να δώσει περιβαλλοντική αδειοδότηση για την εξόρυξη χρυσού στη Χαλκιδική και να προχωρήσει στην τροποποίηση του νόμου περί υδρογονανθράκων 2289 του '95 με την κύρωση του νόμου (4001/2011) για την αγορά ενέργειας, ο οποίος συμπεριλαμβάνει ρυθμίσεις για την έρευνα, την παραγωγή και τα δίκτυα υδρογονανθράκων και μεταξύ άλλων μειώνει δραστικά τη φορολογία των εταιριών που θα πάρουν μέρος στο «παιχνίδι» από 40% στο 25%. Στη χειμαζόμενη ελληνική κοινωνία οι κινήσεις αυτές περνούν απαρατήρητες. Απλά για την ιστορία να υπενθυμίσουμε ότι σήμερα η φορολογία για τις υπόλοιπες επιχειρήσεις στην Ελλάδα είναι στο 29%.

Η συνθήκη θυμίζει ακόμη μία φορά αποικιοκρατία. Ο ελληνικός λαός είναι εξασθενημένος. Ετσι, η ρητορική ότι οι εξορύξεις έρχονται για να αποφέρουν εξαιρετικά υψηλής σημασίας οικονομικά οφέλη για τη χώρα και να βοηθήσουν στην απομείωση του χρέους βρίσκει πρόσφορο έδαφος. Η πραγματικότητα, όμως, είναι άλλη και κρύβεται -ακριβώς όπως ο διάβολος- στις λεπτομέρειες.

Η έρευνα έρχεται να φωτίσει όλες τις μικρές και μεγάλες λεπτομέρειες, που δείχνουν όχι μόνο ότι οι συμβάσεις που έχουμε υπογράψει δεν θα αποφέρουν κανένα ουσιαστικό οικονομικό όφελος στον ελληνικό λαό αλλά και ότι η περιβαλλοντική καταστροφή που θα συντελεστεί θα νεκρώσει νευραλγικούς τομείς της ελληνικής οικονομικής δραστηριότητας, όπως είναι η γεωργία, η αλιεία και ο τουρισμός.

Εκτιμήσεις για τα αποθέματα που υπάρχουν

Οι πιο πρόσφατες εκτιμήσεις για τις τρεις περιοχές που βρίσκονται σε πιο προχωρημένο στάδιο ερευνών είναι 100.000.000 βαρέλια για την περιοχή των Ιωαννίνων, 200.000.000 βαρέλια για το κοίτασμα του Πατραϊκού Κόλπου και περίπου 10.700.000 βαρέλια για το κοίτασμα του Κατακόλου, τα οποία θα εξορυχθούν μέσα σε χρονικό διάστημα 25 ετών, σύμφωνα με τις υπογραφείσες συμβάσεις.

Για τα οικόπεδα της νοτιοδυτικής και δυτικής Κρήτης οι ανεπίσημες εκτιμήσεις των κοιτασμάτων κυμαίνονται σε ένα τεράστιο εύρος, από 3 ως 30 τρισ. κυβικών ποδιών αερίου. Για όλα τα οικόπεδα κατά μήκος του Ιονίου (από την Κέρκυρα ως τη Νότια Πελοπόννησο) ορισμένες ανεπίσημες εκτιμήσεις μιλούν για αποθέματα της τάξης των 2 δισ. βαρελιών πετρελαίου. Τέλος, για τα χερσαία οικόπεδα (βορειοδυτικής Πελοποννήσου, Αιτωλοακαρνανίας, Αρτας/Πρέβεζας) δεν υπάρχουν ασφαλείς εκτιμήσεις. Δεν είναι ωστόσο ξεκάθαρο κατά πόσον οι παραπάνω εκτιμήσεις για τα κοιτάσματα του Ιονίου και της Κρήτης είναι ακριβείς, ούτε κατά πόσον τα αποθέματα είναι απολήψιμα ή όχι. Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι λόγω του μεγάλου βάθους αυτών των περιοχών είναι αβέβαιο κατά πόσον τέτοιες επενδύσεις θα ήταν οικονομικά βιώσιμες.

Η μελέτη που κρατούν στο σκοτάδι για την απόλυτη ερήμωση μεγάλων περιοχών της χώρας λόγω μόλυνσης

Η μελέτη που κρατούν στο σκοτάδι για την απόλυτη ερήμωση μεγάλων περιοχών της χώρας λόγω μόλυνσης

Προτού αρχίσουμε να ξετυλίγουμε το κουβάρι αυτής της έρευνας, αξίζει να σταθούμε στην ιστορία μιας επιστημονικής μελέτης που, όπως αποδείχτηκε, αποτελεί... ένα από τα μεγαλύτερα κρατικά μυστικά. Το 2011 ο Γιάννης Μανιάτης, υφυπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, αποφασίζει τη συγκρότηση μιας Επιτροπής για τη μελέτη «των δυνατοτήτων και των δυνατοτήτων και προοπτικών εντοπισμού πιθανών σχηματισμών σχιστολιθικού αερίου (shale gas) και ύπαρξης βιτουμενιούχων σχιστολίθων στην Ελλάδα».

Το σχιστολιθικό αέριο βρίσκεται σε αργιλικά σχιστολιθικά πετρώματα σε μεγάλο βάθος και εξορύσσεται με την ιδιαίτερα επιβαρυντική για το φυσικό περιβάλλον μέθοδο της υδραυλικής ρωγμάτωσης (hydraulic fracturing-fracking). Πώς πραγματοποιείται αυτή; Με τη διοχέτευση με υψηλή πίεση μεγάλων ποσοτήτων νερού, άμμου και ισχυρών χημικών (όπως υδροχλωρικό οξύ) στο υπέδαφος. Οι επιπτώσεις από τη ρύπανση των υπόγειων υδάτων είναι καταστροφικές. Σε πολλές χώρες, όπως στη Γαλλία, η μέθοδος έχει απαγορευτεί.

Στην επιτροπή που πραγματοποιεί τη μελέτη πρωτοστατεί το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) μαζί με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), το Πανεπιστήμιο Πατρών και φυσικά επιστήμονες από το υπουργείο.
Το ερευνητικό σημείωμα που συντάσσεται τελικά παραδίδεται στο υπουργείο και δεν δημοσιοποιείται ποτέ. Τον περασμένο Ιανουάριο η περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάδος αναζητεί το σημείωμα αυτό, ακόμη και με τη βοήθεια του εισαγγελέα Πρωτοδικών Αθηνών.
Η απάντηση που θα λάβουν μερικούς μήνες μετά τόσο η οργάνωση όσο και η Εισαγγελία Αθηνών από το σημερινό υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) είναι χαρακτηριστική της μυστικότητας που επικρατεί.

Πρώτα απ όλα το υπουργείο ισχυρίζεται ότι η μελέτη δεν περιλαμβάνει περιβαλλοντικές πληροφορίες, παρά μόνο «στοιχεία του υπεδάφους». Στη συνέχεια συμπληρώνει ότι ακόμη κι αν τα σχετικά έγγραφα περιλαμβάνουν περιβαλλοντικές πληροφορίες δεν μπορούν να δοθούν, γιατί «δεν μπορεί να ελεγχθεί η επιστημονική τους ακρίβεια». Λες και η μελέτη δεν συντάχτηκε από επιστήμονες. Στη συνέχεια το υπουργείο υποστηρίζει ότι δεν μπορεί να τα παράσχει γιατί αποτελούν εσωτερική πληροφόρηση της υπηρεσίας, οπότε «η δημοσιοποίησή τους θα μπορούσε να βλάψει εύλογα οικονομικά συμφέροντα του Δημοσίου». Τέλος, το υπουργείο λίγο πιο σθεναρά τονίζει ότι είναι «παραγώγως δικαιούχος πνευματικής ιδιοκτησίας της “προκαταρκτικής γεωλογικής μελέτης”», από την οποία εξαρτά ζωτικά οικονομικά συμφέροντα άμεσα συναρτώμενα με την οικονομική σταθερότητα του Κράτους».

Αρχικά επικοινωνήσαμε με το ΙΓΜΕ και συγκεκριμένα με τον διευθυντή του ινστιτούτου Δημήτριο Τσαγκά, ο οποίος μας ενημέρωσε ότι πράγματι η έρευνα είναι «απόρρητη και μπορείτε μόνο μέσω του υπουργείου να τη βρείτε».
Στη συνέχεια ήρθαμε σε επαφή με τον Μιχάλη Βερροιόπουλο, γενικό γραμματέα Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών του ΥΠΕΝ, ο οποίος μας απάντησε ότι η έρευνα είναι απόρρητη επειδή περιέχει γεωλογικές πληροφορίες οι οποίες πρέπει να παραμείνουν μυστικές «για την προστασία των εθνικών μας συμφερόντων».

Τελικά καταφέραμε να βρούμε την έρευνα από άλλη πηγή και σήμερα θα σας παρουσιάσουμε κάποια σημεία της σε αποκλειστικότητα. Αποφασίσαμε, φυσικά, να σεβαστούμε τους λόγους που βάζει το υπουργείο και οι οποίοι συνιστούν την έρευνα απόρρητη. Δηλαδή να μην αναφερθούμε σε κανένα από τα γεωλογικά στοιχεία που περιέχει. Τα περιβαλλοντικά στοιχεία, όμως, πρέπει να αναφερθούν γιατί αποτελούν πραγματικά γροθιά στο στομάχι. Το σκηνικό που περιγράφεται για τις επιπτώσεις που θα έχει η εξόρυξη σχιστολιθικού αερίου στη χώρα μας, εάν επιχειρηθεί, είναι πραγματικά εφιαλτικό. Μπορεί να μιλάμε ακόμη για απόλυτη ερήμωση λόγω μόλυνσης του μεγαλύτερου ηπειρωτικού μέρους της χώρας μας.

Τα βασικά σημεία

Αν και θα αναφερθούμε εκτενώς στη συγκεκριμένη έρευνα και στη συνέχεια, αξίζει εδώ να επισημάνουμε ορισμένα βασικά σημεία της. Πρώτα απ' όλα, σύμφωνα με τους επιστήμονες που συμμετείχαν σε αυτή, στη χώρα μας οι περιοχές οι οποίες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να φιλοξενούν αποθέματα σχιστολιστικού αερίου είναι η Θράκη, η περιοχή της Καβάλας - Πρίνου, η λεκάνη Αξιού - Θερμαϊκού, στη δυτική Ελλάδα, η Ηπειρος, το Κατάκολο και η Ακαρνανία και, τέλος, τα Γρεβενά. Από την αρχή διευκρινίζεται ότι σε χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Βουλγαρία, όπου επιχειρήθηκε η εξόρυξη με τη μέθοδο της υδραυλικής ρωγμάτωσης, διαπιστώθηκε «ευρεία ποικιλία περιβαλλοντικών προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένης της μόλυνσης των υπογείων υδάτων και δυνητικές εκδηλώσεις σεισμικών φαινομένων, κι έτσι αναβάλλεται συνεχώς κάθε σχετική πρόταση εξόρυξης».

Τονίζεται μάλιστα ότι αν και «θεωρείται ως η καθαρότερη πηγή ενέργειας σε σχέση με τον άνθρακα, γιατί η καύση του έχει λιγότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, περίπου το 10% του αερίου διαφεύγει στην ατμόσφαιρα από τις γεωτρήσεις, τον εξοπλισμό συλλογής και τους αγωγούς αερίου». Επίσης οι επιστήμονες θεωρούν ότι αν και συχνά εκφράζονται αισιόδοξες τοποθετήσεις-προσδοκίες για τη χρήση του σχιστολιθικού αερίου αυτές κυρίως γίνονται «προς όφελος των εταιριών εξόρυξης, καθώς επηρεάζουν την αξία των μετοχών τους».

Ειδική αναφορά γίνεται στο fracking, τη μέθοδο υδραυλικής ρωγμάτωσης που χρησιμοποιείται για την εξόρυξη του σχιστολιθικού αερίου. «Μήλον της Εριδος είναι η διαδικασία εξόρυξης του shale gas, το λεγόμενο fracking. Σε αυτή την περίπτωση μεγάλη μάζα νερού, άμμου και χημικών εκτοξεύεται υπό υψηλή πίεση μέσα στο πέτρωμα μέχρι αυτό να διαρραγεί, έτσι ώστε να μπορεί να διαφύγει το φυσικό αέριο. Το νερό που χρησιμοποιείται στη συνέχεια είναι εξαιρετικά μολυσμένο - από τις χημικές ουσίες αλλά επίσης, για παράδειγμα, και από τα άλατα, τα ραδιενεργά στοιχεία και άλλες ουσίες επιβλαβείς για τον ανθρώπινο οργανισμό, τα οποία αποθηκεύονται φυσικά σε μεγάλα βάθη του πετρώματος. Με τα σημερινά δεδομένα η στεγανοποίηση της γεώτρησης, ώστε να μη διεισδύσουν τα χημικά δηλητηριώδη στοιχεία στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, δεν μπορεί να διασφαλιστεί».

Από όλες τις παραπάνω περιοχές όπου αναφέρεται παρουσία σχιστολιθικού αερίου, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση της Ηπείρου, όπου οι συμβάσεις παραχώρησης όχι μόνο έχουν υπογραφεί, αλλά έχουν προχωρήσει και οι εργασίες. Ο υπουργός Περιβάλλοντος και ενέργειας τόνισε πρόσφατα ότι θα καταθέσει σχετικές τροπολογίες για την απαγόρευση του fracking, προκειμένου να προστατευτεί το περιβάλλον. Είμαστε, όμως, στ' αλήθεια σε θέση να διώξουμε πολυεθνικές εταιρίες από τη χώρα μας, εάν αποφασίσουν να προχωρήσουν και στην εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου;

Πώς θα το κάνουμε αυτό, από τη στιγμή που με τις συμβάσεις έρευνας παραχωρήθηκε και το δικαίωμα εμπορικής εκμετάλλευσης των εξορύξεων; Μπορούμε στ' αλήθεια να εμπιστευτούμε τις κυβερνητικές δηλώσεις, από τη στιγμή μάλιστα που ενώ μας διαβεβαίωναν ότι θα προστατευτούν απόλυτα τα εθνικά πάρκα και οι περιοχές Natura οι εταιρίες μπαίνουν ήδη μέσα σε αυτές τις περιοχές στο πλαίσιο των ερευνών τους;

Αυτά κι άλλα πολλά θα εξετάσει η έρευνα της «δημοκρατίας» τις μέρες που ακολουθούν...

Οι διαγωνισμοί και οι συμφωνίες

Από το 2011 και μετά ακολουθούν διαγωνισμοί για έρευνα και εξόρυξη σε τρεις φάσεις:

■ Με τη διαδικασία της ανοιχτής πρόσκλησης (open door) οι περιοχές των Ιωαννίνων, Δ. Κατακόλου, Δ. Πατραϊκού κόλπου.

■ Με τη διαδικασία της παραχώρησης έπειτα από αίτηση οι περιοχές Αρτας - Πρέβεζας, Αιτωλοακαρνανίας, ΒΔ Πελοποννήσου.

■ Με τη διαδικασία του διαγωνισμού δημοπρατείται η παραχώρηση 20 περιοχών του Ιονίου και της θαλάσσιας περιοχής νότια της Κρήτης.

Υπογράφονται οι συμβάσεις στις 3/10/2014
■ Για τα Ιωάννινα, για τον Δυτικό Πατραϊκό και για το Δυτικό Κατάκολο.

Υπογράφονται οι συμβάσεις στις 14/3/2018
■ Για Αρτα και Πρέβεζα, για την Αιτωλοακαρνανία, για τη βορειοδυτική Πελοπόννησο και για το οικόπεδο 2 (Κέρκυρα) του Ιονίου.

Υπογράφονται οι συμβάσεις στις 27/9/2018
■ Για το οικόπεδο 10 (Κυπαρισσιακός) και νότια και νοτιοδυτικά της Κρήτης.

Υπογράφονται οι συμβάσεις στις 21/11/2018
■ Για τα οικόπεδα 3 και 7 στο βόρειο Ιόνιο.

Οι τεράστιες «εκπτώσεις» με υπογραφή του Παπακωνσταντίνου στην εν Ελλάδι φορολογία των πετρελαϊκών επιχειρήσεων

Στη χώρα μας έχουν παραχωρηθεί αυτή τη στιγμή σε ξένες και ελληνικές πετρελαϊκές επιχειρήσεις για έρευνα και εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου 60.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα θάλασσας στο Ιόνιο και στην Κρήτη και 17.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης σε Ηπειρο, δυτική Στερεά Ελλάδα και δυτική Πελοπόννησο. Ο αριθμός αυτός, μάλιστα, αναμένεται να αυξηθεί στο μέλλον. Θα είχε ενδιαφέρον, λοιπόν, να δούμε ποιο ακριβώς θα είναι το κέρδος για το ελληνικό κράτος και την Αυτοδιοίκηση από όλη αυτή τη γιγάντια παραχώρηση της μισής χώρας μας.

Πρώτα απ' όλα, με βάση το ισχύον καθεστώς και εφόσον βρεθούν κοιτάσματα, οι εταιρίες έχουν δύο κύριες οικονομικές υποχρεώσεις κατά τη φάση της εξόρυξης:
Να καταβάλλουν δικαιώματα επί της παραγωγής (royalties), που υπολογίζονται με βάση το μέγεθος της εξόρυξης και την τιμή των υδρογονανθράκων και σε συνάρτηση με το κόστος που επωμίζεται η εταιρία για την εξόρυξη ανά κοίτασμα.
Να καταβάλλουν τον φόρο εισοδήματος επιχειρήσεων στο κράτος στην περίπτωση που δηλώνουν κέρδη.

Και ας αρχίσουμε από τη φορολογία. Οπως αναφέραμε και στην αρχή της έρευνάς μας, με τον ανασχηματισμό που έγινε τον Ιούνιο του 2011 από τον Γιώργο Παπανδρέου την ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος ανέλαβε ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου. Οι δύο κινήσεις που έκανε άμεσα ο Παπακωνσταντίνου ήταν να δώσει περιβαλλοντική αδειοδότηση για την εξόρυξη χρυσού στη Χαλκιδική και να προχωρήσει στην τροποποίηση του νόμου 2289 του 1995 περί υδρογονανθράκων με την κύρωση του νόμου 4001/2011.

Ενώ μέχρι εκείνη τη στιγμή, λοιπόν, ο φόρος εισοδήματος για την εξορυκτική δραστηριότητα έφτανε στο 40%, και πολύ σωστά, εφόσον μιλάμε για τον ορυκτό πλούτο της χώρας, τα πράγματα άλλαξαν. Σύμφωνα με το άρθρο 8 του σχετικού νόμου, «ο ανάδοχος υπόκειται σε ειδικό φόρο εισοδήματος με συντελεστή είκοσι τοις εκατό (20%), καθώς και σε περιφερειακό φόρο με συντελεστή πέντε τοις εκατό (5%), χωρίς καμία πρόσθετη τακτική ή έκτακτη εισφορά, τέλος ή άλλη επιβάρυνση οποιασδήποτε φύσεως υπέρ του Δημοσίου ή οποιουδήποτε τρίτου», ενώ ο «ανάδοχος απαλλάσσεται της προκαταβολής φόρου εισοδήματος». Μάλιστα, στη σύμβαση μίσθωσης ο λογαριασμός εξόδων κάθε περιοχής εκμετάλλευσης χρεώνεται, μεταξύ άλλων:

Με τις δαπάνες που γίνονται για τις έρευνες, για τις εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης και τα λοιπά πάγια περιουσιακά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων των δαπανών που έγιναν πριν από την έναρξη της εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, καθώς και των δαπανών πρώτης εγκατάστασης. Με τα γενικά έξοδα που έγιναν στη χώρα για τις κατά τη σύμβαση εργασίες του αναδόχου, που περιλαμβάνουν ιδιαίτερα τις δαπάνες για μισθούς, για μισθώματα κινητών και ακινήτων και για ασφάλιστρα.

Με άλλα λόγια, και για να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα, ό,τι έξοδα κάνουν αυτές οι εταιρίες, ακόμη και τα πολυδιαφημισμένα έξοδα έρευνας, στην πραγματικότητα θα περνούν ως έξοδα για τον υπολογισμό του φόρου εισοδήματος, ο οποίος για τις υπόλοιπες επιχειρήσεις στην Ελλάδα δεν είναι 25% αλλά 29%.

Οι περιπέτειές μας, όμως, δεν σταματούν εδώ σε σχέση με τον φόρο εισοδήματος. Οι πολυεθνικές εταιρίες που θα δραστηριοποιηθούν στη χώρα μας, όπως, για παράδειγμα, η Total και η Respol, αλλά και η Exxon Mobil, έχουν μακρά ιστορία σε σκοτεινές μεθόδους, όπως είναι οι τριγωνικές συναλλαγές και η ιδιοκτησία offshore εταιριών, ο συνδυασμός των οποίων τις βοηθά να διαφεύγουν τις φορολογικές υποχρεώσεις σε κάθε χώρα όπου πατούν το πόδι τους.

Σύμφωνα με έκθεση που συνέταξε το Παρατηρητήριο Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης το 2017 με τίτλο «Φορολογικές πληροφορίες στις ετήσιες εκθέσεις των εταιριών Ibex 35», η εισηγμένη στο ισπανικό χρηματιστήριο Respol διατηρεί 120 θυγατρικές εταιρίες σε φορολογικούς παραδείσους, αριθμός που τη φέρνει στην τέταρτη θέση της σχετικής λίστας, η δε Total μετρά ήδη καταδίκες για φοροαποφυγή και χρηματισμό.

Περιμένουμε, αλήθεια, να εισπράξουμε από αυτές τις εταιρίες υπολογίσιμο φόρο για το Ελληνικό Δημόσιο;

Ο μύθος με τον (υποτιθέμενο) «πακτωλό» των δικαιωμάτων

Πονεμένη είναι και η ιστορία των δικαιωμάτων (royalties), για τα οποία έχει αναπτυχθεί η ρητορική ότι θα αποφέρουν τα περισσότερα κέρδη.

Τα royalties μετριούνται με τον δείκτη R, ο οποίος υπολογίζεται με βάση το μέγεθος της εξόρυξης και την τιμή των υδρογονανθράκων και σε συνάρτηση με το κόστος που επωμίζεται η εταιρία για την εξόρυξη ανά κοίτασμα.

Στις συμβάσεις που έχουμε υπογράψει φαίνεται πως το ποσοστό που μπορεί να λάβει η χώρα μας αρχίζει από το 2%-3% και μπορεί να φτάσει ακόμη και το 20%. Η πραγματικότητα όμως είναι άλλη, καθώς αυτά τα ποσοστά έχουν υπολογιστεί με βάση ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας, που περιλαμβάνει τεράστια παραγωγή πετρελαίου, η οποία ξεπερνάει κατά πολύ την πραγματικότητα. Εάν σε αυτό συνυπολογίσουμε και τα αυξημένα κόστη τα οποία θα προκύψουν από τις πολυδάπανες εξορύξεις που θα απαιτηθούν στη χώρα μας λόγω του μεγάλου θαλάσσιου βάθους, τότε τα ποσοστά που θα προκύψουν θα είναι εξαιρετικά χαμηλά.

Φυσικά, εδώ θα πρέπει να συνυπολογίσουμε πως τα royalties αφαιρούνται από τον φόρο εισοδήματος. Επομένως, όσο περισσότερα royalties πληρώσει μία εταιρία τόσο λιγότερος θα είναι ο εταιρικός φόρος της.

Για να γίνει κατανοητή η διάσταση της κατάστασης, αρκεί να πούμε πως σε προσομοιώσεις που έχουν δουλέψει ειδικοί τα τελευταία χρόνια, βασιζόμενοι σε εκτιμήσεις μελλοντικών τιμών υδρογονανθράκων και κόστους εξόρυξης του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ), το αποτέλεσμα δείχνει πως από το σύνολο των Οικοπέδων για τα οποία υπάρχει έστω και μικρή βεβαιότητα ύπαρξης ανακτήσιμων κοιτασμάτων δεν θα αποδίδονται στο κράτος πάνω από 100.000.000 με 150.000.000 ευρώ ετησίως, συνυπολογίζοντας τα μερίσματα και τον φόρο εταιρικού εισοδήματος.

Και για να γίνει ακόμη πιο κατανοητή η τάξη μεγέθους, αρκεί να πούμε πως τα συνολικά φορολογικά έσοδα του Ελληνικού Δημοσίου είναι 40 με 45 δισ. ευρώ τον χρόνο, ενώ η φορολογική συνεισφορά του τουριστικού κλάδου είναι, σύμφωνα με τον ΣΕΤΕ, περίπου 7 δισ. ευρώ τον χρόνο.
Είμαστε σίγουροι πως πρόκειται για την πιο έξυπνη διαχείριση του οικονομικού μας μέλλοντος;

Δημοκρατία



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση