Η Ευρωπαϊκή Ένωση σε ταραχώδεις θάλασσες

Του Stefan Lehne

"Ο άνεμος επιστρέφει στα πανιά της Ευρώπης”, τόνισε ο πρόεδρος της Κομισιόν, Jean-Claude Juncker τον περασμένο Σεπτέμβριο. Αλλά ακόμη και μεταφορικά ο καιρός αλλάζει. Τώρα ένας κρύος άνεμος φυσάει στο πρόσωπο της ΕΕ και ενισχύεται ραγδαία σε καταιγίδα. Για να κρατηθεί το πλοίο της Ευρώπης σε ομαλή ρότα, θα απαιτηθεί επιδέξια πλοήγηση αλλά το πλήρωμά του διαφωνεί για την κατεύθυνση του ταξιδιού.

Η μετανάστευση παραμένει η μεγαλύτερη πρόκληση. Ενώ τα νούμερα των αφίξεων μειώνονται, η υστερία αυξάνεται, καθώς οι λαϊκιστικές κυβερνήσεις και ένας αυξημένος αριθμός συστημικών πολιτικών οικοδομούν το επιχειρηματικό τους μοντέλο σε αντι-μεταναστευτικά αισθήματα. Εξαιτίας της κυρίαρχης τώρα τάσης "το έθνος πρώτα”, τα κράτη-μέλη της ΕΕ δεν μπορούν να συμφωνήσουν στην κατανομή του βάρους και ως εκ τούτου επιχειρούν να το μεταφέρουν σε γειτονικές χώρες. Αλλά ιδέες όπως οι πλατφόρμες αποβίβασης, όπου οι άνθρωποι που διασώζονται στη θάλασσα θα στέλνονται σε τρίτες χώρες, δεν αρέσουν και πολύ στα Βαλκάνια και στη Βόρεια Αφρική. Ρεαλιστικά, δεν υπάρχει κάποιο μαγικό για την επίλυση της μετανάστευσης. Με την εναρμόνιση της νομοθεσίας, τη δημιουργία ισχυρότερων θεσμικών οργάνων και τη δημιουργία μιας ειλικρινούς εταιρικής σχέσης με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης, η ΕΕ θα μπορούσε να διαχειριστεί την μετανάστευση υπεύθυνα. Ωστόσο, αυτό θα απαιτούσε ψύχραιμη σκέψη και από κοινού δέσμευση για κοινές λύσεις -στοιχεία που απουσιάζουν αυτή τη στιγμή.

Έχοντας έναν πρόεδρο στο Λευκό Οίκο που θεωρεί την ΕΕ ως εχθρό που θα πρέπει να εκφοβιστεί για να υποταχθεί, είναι επίσης κάτι θεμελιωδώς ανησυχητικό. Η κατάπαυση πυρός αναφορικά με τους εμπορικούς δασμούς που συμφωνήθηκε μεταξύ του Donald Trump και του Jean-Claude Juncker, προκαλεί ευχάριστη ανακούφιση, αλλά θα επιβιώσει; Μια φιλάνθρωπη Αμερική είναι κρίσιμη για την επιτυχία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Μια επίμονη αντιπαλότητα με την Ουάσιγκτον θα μπορούσε να οδηγήσει τις Βρυξέλλες σε μεγαλύτερη αυτονομία, αλλά θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε μια περαιτέρω αποδυνάμωση της συνοχής της ΕΕ. Σε ό,τι αφορά το εμπόριο, η ΕΕ έχει τα μέσα και την επιρροή να απαντήσει, αλλά οι εμπορικοί πόλεμοι σπανίως έχουν νικητές. Η αποτελεσματική οικοδόμηση διεθνούς συμμαχίας και η απόκτηση πρόσβασης στα λογικά τμήμα της αμερικανικής πολιτικής ελίτ, θα μπορούσε να γλιτώσει τα χειρότερα, αλλά οι κίνδυνοι για την μετά την κρίση ανάκαμψη της ΕΕ είναι σοβαροί.


Καθώς οι διαπραγματεύσεις για το Brexit εισέρχονται σε αποφασιστική φάση, μια κρίση σε αυτό το μέτωπο είναι σχεδόν αναπόφευκτη. Το μεγάλο ερώτημα είναι εάν θα περιοριστεί στο Λονδίνο, όπου η Theresa May θα μπορούσε να χάσει την κοινοβουλευτική στήριξη για το προτιμώμενο "ήπιο Brexit” και ως συνέπεια και τη θέση της, ή εάν θα επηρεάσει επίσης τις Βρυξέλλες, όπου η αλληλεγγύη των υπολοίπων 27 θα μπορούσε να καταρρεύσει όπως διαβεβαιώνουν αποκλίνοντα οικονομικά συμφέροντα. Είναι πιθανό ότι μπορεί να αποφευχθεί ένα καταστροφικό ενδεχόμενο να μην υπάρξει καθόλου συμφωνία πριν από το Brexit το Μάρτιο του 2019, αλλά ίσως μόνο με την παράταση των διαπραγματεύσεων και ως εκ τούτου, με την παράταση της αβεβαιότητας.

Στο μεταξύ, η διαδικασία του Άρθρου 7 αναφορικά με τις παραβιάσεις της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας στην Πολωνία μοιάζει αδιέξοδη, και η πίεση της ουγγρικής κυβέρνησης στην κοινωνία συνεχίζεται. Η Κομισιόν αλλάζει την προσέγγισή της, προς το να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για παραβιάσεις του κράτους δικαίου από τις κυβερνήσεις της Πολωνίας και της Ουγγαρίας. Αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει, εάν το δικαστήριο είναι έτοιμο να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο από ό,τι στο παρελθόν, αλλά η άνοδος των εθνικιστικών και ξενοφοβικών δυνάμεων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα καταλήξει σε μεγαλύτερη αμφισβήτηση των αξιών της ΕΕ.

Όλη αυτή η αναστάτωση θα περιπλέξει τις εργασίες αναφορικά με το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, μέσω του οποίου η ΕΕ αποφασίζει για το μέγεθος του προϋπολογισμού στη διάρκεια της περιόδου 2021-2027 και καθορίζει τι θα διατεθεί και που. Η ευθυγράμμιση των προγραμμάτων δαπάνης της ΕΕ με την αλλαγή των πολιτικών προτεραιοτήτων και η εξυπηρέτηση των διαφόρων συμφερόντων των κρατών-μελών, θα ήταν ιδιαίτερα προκλητική ακόμη και υπό καλύτερες συνθήκες. Αυτή τη φορά, οι διαπραγματεύσεις θα είναι ακόμη πιο δύσκολες, καθώς οι διαιρέσεις μεταξύ των κρατών-μελών είναι βαθύτερες και οι πόροι πιο λίγοι καθώς το ηνωμένο Βασίλειο, ένας σημαντικός παράγοντας συνεισφοράς, αποχωρεί. Αλλά με τη μελλοντική λειτουργία της ΕΕ να τίθεται υπό αμφισβήτηση, είναι πιθανή μια τελική συμφωνία, αν και ίσως όχι, όπως θα προτιμούσε η Κομισιόν, πριν από τις εκλογές για το Ευρωκοινοβούλιο το Μάιο του 2019.

Αυτές οι εκλογές θα μπορούσαν επίσης να μετατραπούν σε μια μεγάλη πολιτική δοκιμασία. Παραδοσιακά, οι ευρωεκλογές αποτελούν μέρος πολλαπλών παράλληλων εκλογών, οι οποίες κυριαρχούνται από τις εθνικές πολιτικές. Είναι πολιτικά γεγονότα δεύτερου βαθμού με ακόμη πιο χαμηλή συμμετοχή των ψηφοφόρων. Αυτή τη φορά ωστόσο, το διακύβευμα θα είναι μεγαλύτερο.

Οι αντιευρωπαϊκές και αντί-μεταναστευτικές δυνάμεις από τη Le Pen και το Salvini, ετοιμάζουν μια σημαντική επίθεση για την ανατροπή των πολιτικών της ΕΕ, διασπώντας την παραδοσιακή κυριαρχία του φιλοευρωπαϊκού μεγάλου συνασπισμού της κεντρό-αριστεράς και της κεντρο-δεξιάς. Ενώ οι ευρωφοβικοί είναι απίθανο να κερδίσουν μεγάλη αυτοδυναμία, μια ισχυρή επίδοση αυτών των κομμάτων θα αποτελεί και πάλι μια μεγάλη πολιτική αποτυχία για την ΕΕ και μια κατακερματισμένη Βουλή θα μπορούσε να παρεμποδίσει σημαντικά τη λήψη αποφάσεων στην ΕΕ.

Η εμφάνιση μιας "εθνικιστικής διεθνούς” θα προκαλέσει μια αντίθετη κινητοποίηση των φιλοευρωπαϊκών πολιτικών δυνάμεων. Εάν συμβεί αυτό, υπάρχει περίπτωση η προεκλογική εκστρατεία για πρώτη φορά να οδηγήσει σε έναν ειλικρινή διεθνικό διάλογο για τη μελλοντική πορεία της ΕΕ. Ένας τέτοιος διάλογος εμπεριέχει κινδύνους, καθώς μεγάλα μέρη του λαού παραμένουν αποξενωμένα από την ΕΕ, αλλά θα μπορούσε επίσης να αποδειχθεί σε έναν καταλύτη για θετική αλλαγή. Κάποιες καταιγίδες είναι απαραίτητες για να καθαρίσει ο αέρας και να υπάρξει μια πιο καλή εικόνα για το τι μας επιφυλάσσει το μέλλον.

CarnegieEurope
Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση