Ο Πούτιν και ο Άσαντ κερδίζουν τη Συρία

Το Ιντλίμπ μπορεί να οδηγήσει σε ρήξη με τον Ταγίπ;

Του Γιώργου Σκαφιδά

Ο πόλεμος στη Συρία φαίνεται να τελειώνει, ή τουλάχιστον να οδεύει προς μια μη-αναστρέψιμη τελική φάση, με διαφαινόμενους νικητές τη Ρωσία και τον Άσαντ.

Καθώς οι υποστηριζόμενες από τη Μόσχα δυνάμεις ετοιμάζονται να επιβληθούν στρατιωτικά στη βορειοδυτική επαρχία Ιντλίμπ κοντά στα σύνορα με την Τουρκία, «καθαρίζοντας» έτσι και το τελευταίο εναπομείναν προπύργιο των αντικαθεστωτικών, το ερώτημα που ανακύπτει είναι ένα και κομβικό: Θα μπορούσε το τέλος του συριακού εμφυλίου να σημάνει και το τέλος της ρωσοτουρκικής προσέγγισης;

«Τα πάντα μπορούν να συμβούν ανά πάσα στιγμή», δήλωσε πρόσφατα ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν από την Άγκυρα, με το βλέμμα στραμμένο στην επαρχία Ιντλίμπ.

Πολλά θα μπορούσαν, ωστόσο, κατ’ αντιστοιχία, να συμβούν και στον άξονα Ρωσίας-Τουρκίας, με… θρυαλλίδα το Ιντλίμπ.
Μόσχα και Άγκυρα εξακολουθούν άλλωστε, δύο χρόνια μετά την επαναπροσέγγισή τους (ήταν Ιούνιος του 2016 όταν ο Ερντογάν απολογήθηκε δημοσίως για την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού στην Συρία), να έχουν πολλά να χωρίσουν σε ουκ ολίγα μέτωπα, με την καχυποψία να παραμένει… αμοιβαία, ρίχνοντας βαριά τη σκιά της πάνω από τις ρωσοτουρκικές σχέσεις.


Σε ποία σημεία θα μπορούσαν, λοιπόν, να τα «σπάσουν» Ρώσοι και Τούρκοι και για ποίους λόγους; Τα αγκάθια μεταξύ τους: πολλά (τουλάχιστον οχτώ) και διόλου ευκαταφρόνητα:

ΙΝΤΛΙΜΠ
«Η ώρα της αλήθειας έφτασε» πλέον για τις ρωσοτουρκικές σχέσεις με πεδίο τις εξελίξεις στην επαρχία Ιντλίμπ στα βορειοδυτικά της Συρίας, όπου πλέον βρίσκονται οχυρωμένοι χιλιάδες αντικαθεστωτικοί μαχητές, μεταξύ αυτών και πολλοί τζιχαντιστές. Οι υποστηριζόμενες από τη Ρωσία δυνάμεις του Άσαντ, αφού πρώτα «καθάρισαν» τις περιοχές στα νοτιοδυτικά της χώρας (Ντεράα, Κουνέιτρα) ανακτώντας τον έλεγχο, τώρα ετοιμάζονται να προελάσουν στρατιωτικά και προς το Ιντλίμπ, έχοντας στο πλευρό τους ενδεχομένως ακόμη και κουρδικές δυνάμεις. Ο ίδιος ο Μπασάρ αλ Άσαντ έχει ξεκαθαρίσει, άλλωστε, μιλώντας… σε ρωσικά μίντια, ότι η ανακατάληψη του Ιντλίμπ αποτελεί πλέον προτεραιότητα.

Η στρατιωτική επιχείρηση για την ανακατάληψη θα μπορούσε, μάλιστα, να ξεκινήσει ακόμη και μέσα στον Σεπτέμβριο, όπως φημολογείται. Οι Τούρκοι ωστόσο, που έχουν ήδη στήσει 12 παρατηρητήρια-μίνι φρούρια εντός της επαρχίας, υποτίθεται για να ελέγχουν την κατάσταση δημιουργώντας «ζώνες αποκλιμάκωσης», τρέμουν μπροστά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο το οποίο μάλιστα προσπαθούν πάση θυσία να αποτρέψουν.

Το πρόβλημα για την Άγκυρα είναι πως έχει λερωμένη την φωλιά της στη βορειοδυτική Συρία, καθώς διατηρεί ανοιχτούς διαύλους (όχι μόνο επικοινωνίας αλλά και στήριξης) με τζιχαντιστές, όπως είναι για παράδειγμα οι μαχητές της οργάνωσης Hayat Tahrir al-Sham (HTS). Στην περιοχή του Ιντλίμπ βρίσκονται επίσης οχυρωμένοι και πολλοί φανατικοί ισλαμιστές προερχόμενοι από το βόρειο Καύκασο, με την παρουσία τους να φέρνει στο νου τη στήριξη που παρείχαν παλαιότερα οι Τούρκοι σε Τσετσένους αυτονομιστές.

Η στάση της Τουρκίας απέναντι στους τζιχαντιστές δημιουργεί ενόχληση και καχυποψία στη Μόσχα. Πολύ δε περισσότερο, επειδή οι εν λόγω τζιχαντιστές ευθύνονται για σειρά επιθέσεων με όλμους και μη-επανδρωμένα αεροσκάφη (UAVs) ενάντια στην ρωσική αεροπορική βάση Χμεϊμίμ κοντά στην Λαττάκεια. «Είναι ακριβώς από την αυτήν την ζώνη (σ.σ. του Ιντλίμπ) που μη-επανδρωμένα αεροσκάφη πετούν προς τη βάση Χμεϊμίμ, δημιουργώντας έναν πραγματικό κίνδυνο για εμάς», δήλωσε πρόσφατα ο Ρώσος πρέσβης στην Δαμασκό, Αλεξάντερ Κίνστσακ. Οι Τούρκοι, ωστόσο, επιμένουν να «φλερτάρουν» με τους τζιχαντιστές στη βορειοδυτική Συρία, τους οποίους μάλιστα βαφτίζουν μετριοπαθείς, με την προοπτική να τους θέσουν υπό τουρκικό έλεγχο.

Την ίδια ώρα, πηγές προσκείμενες στο καθεστώς Ερντογάν αφήνουν να εννοηθεί, υπό μορφή απειλής, ότι εάν η Δαμασκός πλήξει στρατιωτικά το Ιντλίμπ, τότε οι Τούρκοι θα πάρουν τα όπλα στο πλευρό των Σύρων αντικαθεστωτικών… μετατρέποντας τις καλούμενες ζώνες αποκλιμάκωσης σε ζώνες πυρός. Τα 12 παρατηρητήρια της Τουρκίας στο Ιντλίμπ έχουν πλέον εξελιχθεί σε μικρές καλά οχυρωμένες βάσεις, με συρματοπλέγματα, τσιμεντένιους τοίχους και βαρύ οπλισμό. Δύο μηχανοκίνητες ταξιαρχίες του τουρκικού πεζικού βρίσκονται επίσης στην περιοχή, ενώ κυκλοφορούν και φήμες (προφανώς με αποδέκτη τη Ρωσία) ότι οι Τούρκοι θα μπορούσαν να εφοδιάσουν τους αντάρτες με… φορητά συστήματα αεράμυνας (MANPADs).

ΑΣΑΝΤ
Αλλά και πέρα από το Ιντλίμπ, ενθαρρυμένος από τις πρόσφατες νίκες στο νότο της Συρίας κατά των αντικαθεστωτικών, ο Σύρος πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ είναι σαφές ότι θέλει να «τελειώσει» τον πόλεμο το συντομότερο δυνατό παίρνοντας τον πλήρη έλεγχο. Σε αυτό το πλαίσιο, δυνάμεις του καθεστώτος αφήνουν να εννοηθεί ότι θα μπορούσαν να προελάσουν και προς περιοχές που βρίσκονται σήμερα υπό τουρκικό έλεγχο (Τζαραμπλούς, Αζάζ, αλ-Μπάμπ, Αφρίν).

Ισχυρίζονται, μάλιστα, ότι θα προχωρούσαν σε μια τέτοια κίνηση ακόμη και… χωρίς την έγκριση της Ρωσίας. Το πιθανότερο είναι ότι η Μόσχα δεν θα αφήσει ανεξέλεγκτο τον Άσαντ. Είναι σαφές, ωστόσο, ότι για να συνεχίσουν να τα έχουν καλά με τη Ρωσία, οι Τούρκοι θα πρέπει επί της ουσίας να αποδεχτούν τον Σύρο πρόεδρο ως νικητή του συριακού εμφυλίου.

Για την Άγκυρα, το κρίσιμο θα είναι να μπορέσει να διατηρήσει τα προκεχωρημένα φυλάκια τουρκικής επιρροής που έχει ήδη δημιουργήσει εντός των συριακών εδαφών, κρατώντας παράλληλα τους Κούρδους αποδυναμωμένους και μακριά από τα πράγματα. Μένει να φανεί, ωστόσο, εάν ο Άσαντ είναι όντως διατεθειμένος και σε ποιο βαθμό να αποδεχτεί δομές τουρκικής επικυριαρχίας εντός της συριακής επικράτειας.

ΚΟΥΡΔΟΙ
Οι Κούρδοι της Συρίας (PYD/YPG) πάντως από την πλευρά τους, εμφανίζονται το τελευταίο διάστημα να εντείνουν τις επαφές τους τόσο με τη Ρωσία όσο και με το καθεστώς Άσαντ. Αντιπροσωπείες Κούρδων επισκέπτονται τη Μόσχα ενώ προ ημερών βρέθηκαν και στη Δαμασκό για επαφές. Λέγεται μάλιστα ότι κουρδικές δυνάμεις θα μπορούσαν να πάρουν μέρος και σε μια επερχόμενη στρατιωτική επιχείρηση για την ανάκτηση του Ιντλίμπ, πολεμώντας στο πλευρό του Άσαντ, ή ακόμη και να ενσωματωθούν και στο συριακό στρατό.

Σε αντάλλαγμα, οι Κούρδοι εμφανίζονται να ζητούν την «απελευθέρωση», όπως λένε, των εδαφών που βρίσκονται σήμερα υπό τουρκικό έλεγχο εντός της Συρίας. Ζητούν, επίσης, η de-facto αυτονομία της Ροζάβα να επικυρωθεί και de-jure από τη Δαμασκό, ενώ ιδανικά, θα ήθελαν να επιστρέψουν υπό κουρδικό έλεγχο και οι περιοχές δυτικά του ποταμού Ευφράτη (Αφρίν, Μανμπίτζ).

Παρακολουθώντας με ανησυχία τις κινήσεις του «εχθρού», οι Τούρκοι από την πλευρά τους φοβούνται ότι η κουρδο-συριακή αντεπίθεση θα μπορούσε να ξεκινήσει από το Τελ Ριφάατ όπου εξακολουθούν άλλωστε να βρίσκονται κουρδικές δυνάμεις υπό την «κάλυψη» μάλιστα της Ρωσίας.

ΗΠΑ
Μπορεί πλέον να φαντάζει δύσκολο, πλην όμως δεν θα είναι πρωτοφανές εάν ξαφνικά η Τουρκία κάνει στροφή 180 μοιρών και επιστρέψει υπό αμερικανική επιρροή. Η Μόσχα γνωρίζει πολύ καλά ότι οι Τούρκοι επιχειρούν να ισορροπήσουν σε δύο βάρκες (στην Αστάνα με Ρώσους και Ιρανούς από τη μία, στο Μανμπίτζ με τους Αμερικανούς από την άλλη).

Από την πλευρά της πάντως η Ουάσιγκτον διαθέτει σειρά από διαπραγματευτικά χαρτιά έναντι της Τουρκίας, εάν θέλει να την επαναφέρει υπό δυτική σκέπη: τους αμερικανικούς αντιαεροπορικούς Patriot ως εναλλακτική επιλογή στους ρωσικούς S-400, την επιβολή κυρώσεων που θα μπορούσαν να επιδεινώσουν τις αρρυθμίες της τουρκικής οικονομίας, τα F-35 κ.α.

ΑΡΜΕΝΙΑ – ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝ
Ρωσία και Τουρκία υποστηρίζουν διαφορετικά «στρατόπεδα» στην ανοιχτή διαμάχη για τη διαφιλονικούμενη περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ (που αναγνωρίζεται μεν διεθνώς ως μέρος του Αζερμπαϊτζάν αλλά τελεί υπό τον έλεγχο Αρμένιων αυτονομιστών). Η Ρωσία διατηρεί περισσότερους από 5.000 στρατιώτες στην Αρμενία καθώς και στρατιωτική βάση στο Γκιουμρί, 120 χλμ μακριά από την πρωτεύουσα Ερεβάν.

Ρώσοι είναι, μάλιστα, και οι στρατιώτες που φρουρούν τα σύνορα της Αρμενίας με την Τουρκία. Προσφάτως δε, υλοποιώντας παλαιότερη συμφωνία του 2015, οι Ρώσοι άρχισαν να στέλνουν οπλισμό συνολικής αξίας 200 εκατ. δολ. στην Αρμενία: ρουκετοβόλα, φορητά συστήματα αεράμυνας (MANPADs) κ.α. Η Ρωσία είναι όμως και μία από τις χώρες που αναγνωρίζουν την Γενοκτονία των Αρμενίων ως… Γενοκτονία.

Όσο για τους Τούρκους, εκείνοι στηρίζουν παραδοσιακά το Αζερμπαϊτζάν. Λέγεται, μάλιστα, πως υπάρχουν σχέδια τα οποία έχουν προκαλέσει ενόχληση στη Μόσχα, για τη δημιουργία τουρκικής στρατιωτικής βάσης στην Αυτόνομη Δημοκρατία του Ναχτσιβάν (ή Ναχιτσεβάν), έναν περίκλειστο εξωτερικό θύλακα του Αζερμπαϊτζάν ακριβώς δίπλα στα σύνορα με την Αρμενία.

ΜΑΥΡΗ ΘΑΛΑΣΣΑ
Η Άγκυρα ανησυχεί βλέποντας την επέκταση των Ρώσων στη Μαύρη Θάλασσα, μια επέκταση που… γιγαντώνεται αρχής γενομένης από την προσάρτηση της Κριμαίας στην Ρωσική Ομοσπονδία το 2014 και μετά. Φαίνεται μάλιστα να ανησυχεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να πιέζει για μεγαλύτερη εμπλοκή του ΝΑΤΟ στον Εύξεινο Πόντο.

Με δεδομένη πια την ενισχυμένη παρουσία ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων σε Συρία, Αρμενία, Κριμαία, Μαύρη Θάλασσα, Αμπχαζία και Νότια Οσετία, οι Τούρκοι έχουν κάθε λόγο να νιώθουν… περικυκλωμένοι.

ΤΑΤΑΡΟΙ – ΚΡΙΜΑΙΑ
Γνωστή για την τάση που έχει να αξιοποιεί εργαλειακά τις μουσουλμανικές μειονότητες διεθνώς ως «Δούρειο Ίππο» με απώτερο στόχο την ενίσχυση της τουρκικής επιρροής στο εξωτερικό, η Άγκυρα επιμένει να αναδεικνύει το θέμα των μουσουλμάνων Τατάρων της Κριμαϊκής Χερσονήσου, την οποία θέλει άλλωστε να θυμάται… ως «προτεκτοράτο» της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε ανακοίνωση τον περασμένο Μάιο στη μνήμη «των δεκάδων χιλιάδων Τατάρων Τούρκων της Κριμαίας που έχασαν τη ζωή τους υπό απάνθρωπες συνθήκες» στην Σοβιετική Ένωση του Στάλιν, με τα φιλοκαθεστωτικά τουρκικά ΜΜΕ να επανέρχονται συχνά-πυκνά στο θέμα, καταγγέλλοντας μάλιστα παραβιάσεις των δικαιωμάτων των Τατάρων της Κριμαίας από… το καθεστώς Πούτιν.

Κατά τα λοιπά, η Άγκυρα προφανώς δεν αναγνωρίζει την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία, ενώ είχε κλείσει και τα λιμάνια της σε όσα πλοία αποπλέουν από την Κριμαία σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

ΚΥΠΡΙΑΚΟ
Μπορεί η πρόσφατη αναφορά του Ρώσου πρωθυπουργού Ντμίτρι Μεντβέντεφ σε «Τουρκική Δημοκρατία Βορείου Κύπρου» να άφησε αλγεινές εντυπώσεις.

Η Ρωσία, ωστόσο, ξεχωρίζει παραδοσιακά ως μια από τις χώρες που μιλούν για δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού στη βάση των σχετικών Ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών… χωρίς έξωθεν επεμβάσεις και εκβιαστικά τεχνητά χρονοδιαγράμματα.

Κατά την τελευταία, μάλιστα, επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη στη Μόσχα τον περασμένο Απρίλιο, ο Ρώσος ΥΠΕΞ Σεργκέι Λαβρόφ αποκήρυξε ως «παρωχημένο» το σύστημα των εγγυήσεων που τόσο πολύ «αγαπάει» η Τουρκία, υποστηρίζοντας αντιθέτως ότι η Κύπρος θα μπορούσε να πορευθεί στο μέλλον μόνο με τις εγγυήσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.

Ρωσοτουρκικοί πόλεμοι υπήρξαν πολλοί ιστορικά, τουλάχιστον δέκα μεγάλοι και αρκετοί μικρότεροι, οι περισσότεροι μάλιστα εξ αυτών από τον 18ο αιώνα και μετά. Ρωσοτουρκικές «συμμαχίες» υπήρξαν, αντιθέτως, πολύ λιγότερες και πολύ πιο περιορισμένες χρονικά. Εάν το παρελθόν αποτελεί οδηγό, τότε η τρέχουσα ρωσοτουρκική προσέγγιση δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρείται δεδομένη ή ανέφελη.

HellasJournal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση