Η πραγματικότητα των ελληνοτουρκικών και η «ανορθόδοξη» επίσκεψη Ερντογάν

Του Νίκου Μελέτη

Η επίσημη επίσκεψη ενός προέδρου της Τουρκικής Δημοκρατίας στην Ελλάδα για πρώτη φορά ύστερα από 65 χρόνια θα έπρεπε να αποτελεί τον σταθμό μιας διαδρομής βελτίωσης των σχέσεων και να σηματοδοτεί με τη βαρύτητά της την έναρξη μιας νέας περιόδου στις σχέσεις των δύο χωρών, επισφραγίζοντας την επίλυση μιας σειράς προβλημάτων στις διμερείς σχέσεις.

Με την επίσκεψη Ερντογάν στις 7 και 8 Δεκεμβρίου, όμως, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Αντιθέτως, με τον τρόπο που οργανώθηκε, σπαταλιέται ένα σημαντικό διπλωματικό εργαλείο, όπως είναι η επίσημη επίσκεψη αρχηγού του τουρκικού κράτους στην Ελλάδα.

Ετσι η Αθήνα βρέθηκε τις τελευταίες εβδομάδες να επιχειρεί να διαχειριστεί την επίσκεψη με τρόπο αμυντικό και παθητικό, εκπέμποντας μηνύματα για το τι δεν πρέπει να πράξει και να πει στη διάρκεια της επίσκεψής του ο κ. Ερντογάν.

Εξωραϊσμός

Οι επαφές και η διατήρηση ανοικτών διαύλων επικοινωνίας με την τουρκική ηγεσία πρέπει να είναι κορυφαία προτεραιότητα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, για λόγους που δεν έχουν να κάνουν μόνο με την επιχείρηση κατευνασμού ενός ισχυρού, νευρικού και ανεξέλεγκτου γείτονα, αλλά γιατί πρέπει παράλληλα με τη δυνατότητα διαχείρισης κρίσεων να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τη «θετική ατζέντα,» όπως την ονομάζει ο Ν. Κοτζιάς, ή τα θέματα χαμηλής πολιτικής, όπως τα έχει ονομάσει ο Γ. Παπανδρέου.

Ομως είναι εντελώς διαφορετικό η πραγματοποίηση της επίσκεψης του προέδρου της Τουρκικής Δημοκρατίας σε συνδυασμό με την προσπάθεια που καταβάλλεται πανταχόθεν τις τελευταίες ημέρες προκειμένου να εξωραϊστεί κάθε κίνηση ή δήλωση εκ μέρους Τούρκων αξιωματούχων ώστε να μη διαταραχθεί το κλίμα της επίσκεψης.

Casus beli και γκρίζες ζώνες

Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας δυστυχώς τείνει να παρερμηνευθεί και να κρυφτεί κάτω από το χαλί η πραγματικότητα των ελληνοτουρκικών σχέσεων: Ο κ. Ερντογάν φάνταζε για ένα σημαντικό κομμάτι της ελληνικής πολιτικής ελίτ ως ο ηγέτης που σε αντίθεση με το κεμαλικό κατεστημένο δεν είναι τόσο απειλητικός στο Αιγαίο και σε κάθε περίπτωση εκείνος που έχει «μπέσα» και έτσι πανίσχυρος μπορεί να διαπραγματευθεί με την Ελλάδα μια σειρά από ζητήματα.

Ο κ. Ερντογάν πράγματι μιλά διαφορετική γλώσσα από εκείνη των προκατόχων του. Όμως η αλήθεια είναι ότι στα 15 χρόνια διακυβέρνησης της χώρας από το ΑΚΡ, όχι μόνο παραμένουν στο τραπέζι το casus belli και η θεωρία των «γκρίζων ζωνών», αλλά έχει πλέον εμπεδωθεί -με δική του πρωτοβουλία- και το μειονοτικό ζήτημα με ευθεία ανάμιξη της Τουρκίας στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας μας σε ό,τι αφορά τη Θράκη.

Ο κ. Ερντογάν επέβαλε στην κυβέρνηση Καραμανλή το 2004 την περιοδεία του στη Θράκη, νομιμοποιώντας έκτοτε τις «επιθεωρήσεις» που με προκλητικό τρόπο πραγματοποιούν συχνά πυκνά Τούρκοι υπουργοί και αξιωματούχοι στη Θράκη, αλλά και το «ενδιαφέρον» της Τουρκίας «για τους ομογενείς της τουρκικής μουσουλμανικής μειονότητας». Στο πλαίσιο μάλιστα μιας ευρύτερης νεοθωμανικής αντίληψης που εμπνέει τον Τ. Ερντογάν και της αμφισβήτησης και επιλεκτικής ερμηνείας της Συνθήκης της Λωζάννης.

Παραμένει πανίσχυρος

Λανθασμένα επιχειρείται να δοθεί η εντύπωση ότι ένας αδύναμος Ερντογάν προσφεύγει στην Ελλάδα για να αντλήσει δύναμη και κύρος από την επαφή του με την ελληνική κυβέρνηση θέλοντας επίσης να «ξεφύγει από τη διεθνή απομόνωση».

Ο κ. Ερντογάν, παρά τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει, λόγω των απειλών ασφάλειας και των σκανδάλων στο εσωτερικό της χώρας του, παραμένει ισχυρός, και η Τουρκία επίσης, τουλάχιστον σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην έχει ανάγκη τη «χείρα βοηθείας» που ενδεχομένως της τείνει η Ελλάδα. Με απευθείας πλέον διαπραγμάτευση με τη Μόσχα, το Ιράν, τις χώρες της περιοχής, με τραυματισμένες αλλά κομβικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, με διαταραγμένες αλλά ισχυρές σχέσεις με την Ευρώπη, με ανοίγματα στη Νοτιοανατολική Ασία και στην Αφρική, δεν θα μπορούσε εύκολα να μιλήσει κανείς για απομόνωση της Τουρκίας.

Πιθανόν το πρόβλημα θα υπήρχε για τις επισκέψεις του κ. Ερντογάν σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης, αλλά στην Ελλάδα θα είναι «προστατευμένος» από διαδηλώσεις Κούρδων και Τούρκων αντιφρονούντων και από ενοχλητικές ερωτήσεις δημοσιογράφων - από την άποψη αυτή είναι ασφαλής επιλογή η επίσκεψή του στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Νέα Τουρκία

Ο κ. Ερντογάν ουδέποτε ανακάλεσε τη δήλωσή του (που αποτελεί το κορυφαίο ιδεολόγημα στην ανασύσταση της «Νέας Τουρκίας» που επαγγέλλεται) για την «αδικία» που επέφερε η Συνθήκη της Λωζάννης στην Τουρκία. Και το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι μόνον η αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάννης, αλλά κυρίως η ερμηνεία της από τον Τ. Ερντογάν.

Θράκη και μειονότητες στην ατζέντα

Σε ό,τι αφορά τη Θράκη: ο κ. Ερντογάν, όπως έπραξε και το 2004, μετά και πριν από την προσευχή στο Εσκί Τζαμί της Κομοτηνής, με τρόπο ξεκάθαρο θα μιλήσει για την «ανάγκη οι μειονότητες να αποτελούν γέφυρα φιλίας» και τα «μέλη της μειονότητας να είναι καλοί Ελληνες πολίτες». Θα στείλει όμως και μόνο με την παρουσία του εκεί, εν μέσω του πλήθους που θα τον υποδεχθεί, το μήνυμα ότι ο ίδιος εγγυάται τα δικαιώματα της μειονότητας και ότι η «μητέρα πατρίδα των 80 εκατομμυρίων κατοίκων είναι στο πλευρό της μειονότητας» και συνεπώς ο ισχυρός πόλος εξουσίας στην περιοχή δεν είναι η ελληνική πολιτεία, αλλά το τουρκικό προξενείο και οι θεσμοί που αναπτύσσονται γύρω από αυτό, με πρώτες τις ψευδομουφτείες και τους συλλόγους που διεκδικούν στην ονομασία τους τον όρο «τουρκικός».

Θέματα όπως το εκπαιδευτικό, η εκλογή μουφτήδων, η εφαρμογή αποφάσεων του ΕΔΑΔ θα τεθούν στη διάρκεια της επίσκεψης, είτε ρητά είτε με συμβολικές κινήσεις, όπως συνηθίζεται…

Διάλειμμα στις παραβιάσεις

Λάθος μήνυμα επίσης είναι να προβάλλεται ως «επίτευγμα» το ότι δεν υπάρχουν παραβιάσεις του εναέριου χώρου τις τελευταίες ημέρες αφ' ότου ανακοινώθηκε η επίσκεψη… Το ζήτημα φυσικά είναι να εκλείψει ο λόγος της έντασης στο Αιγαίο και όχι ένα διάλειμμα τεσσάρων-πέντε ημερών προκειμένου ο κ. Ερντογάν να πραγματοποιήσει ανενόχλητος την περιοδεία του.

Υπάρχουν μερικά projects που μένουν στο τραπέζι και είναι σημαντικά, όπως η σιδηροδρομική σύνδεση Κωνσταντινούπολης - Θεσσαλονίκης με ταχεία, η ατμοπλοϊκή σύνδεση Σμύρνης - Θεσσαλονίκης και το άνοιγμα νέας μεθοριακής διάβασης στον Έβρο, αλλά φυσικά αυτά δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την επίσκεψη ενός Τούρκου προέδρου στην Ελλάδα.

Οι διαφορές θα παραμείνουν

Η επίσκεψη Ερντογάν το πιθανότερο είναι ότι θα επιβεβαιώσει σε ανώτατο επίπεδο τη διατήρηση όλων των προβλημάτων και των διαφορών (όπως τις αντιλαμβάνεται η Τουρκία) στις διμερείς σχέσεις και αποκαλύπτει την αγωνία της Αθήνας για τη νευρικότητα και επιθετικότητα της Άγκυρας, ενώ στο Κυπριακό είναι προφανές ότι η απόσταση είναι μεγάλη και στο μεταναστευτικό το κλειδί κρατούν η Ε.Ε. και το Βερολίνο.

Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και λεπτοί χειρισμοί ώστε ο κατευνασμός να μην οδηγήσει τελικά σε δορυφοροποίηση.

ΥΓ.: Πάντως είναι τουλάχιστον θετικό ότι δεν έγινε δεκτή η αρχική απαίτηση της τουρκικής πλευράς να παρακαμφθεί το πρωτόκολλο και να μην υπάρξει κατάθεση στεφάνου στον Άγνωστο Στρατιώτη, καθώς οι σύμβουλοι του κ. Ερντογάν θεωρούσαν ότι δεν είναι καλό για το προφίλ του να φωτογραφηθεί κάτω από τις αναγραφές των τόπων ηρωισμού του Ελληνικού Στρατού στη Μικρασιατική Εκστρατεία: «ΑΙΔΙΝΙΟΝ=ΠΡΟΥΣΣΑ=ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑ ΤΟΥΜΛΟΥΜΠΟΥΝΑΡ=ΚΙΟΥΤΑΧΕΙΑ=ΔΟΡΙΛΑΙΩΝ
ΑΦΙΟΝ ΚΑΡΑΧΙΣΑΡ=ΣΑΓΓΑΡΙΟΣΚΑΛΕΓΚΡΟΤΟ».

Liberal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση