Ενεργειακή παρτίδα με περίπλοκους συσχετισμούς

Η επίσκεψη την ερχόμενη εβδομάδα του υπουργού Εξωτερικών Δημήτρη Αβραμόπουλου στο Τελ Αβίβ, αλλά ταυτόχρονα και στη Δυτική Όχθη, στη Ραμάλα, σε μια σημαντική κίνηση διπλωματικής εξισορρόπησης και ουσίας, είναι προπομπός της συνεδρίασης του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Ισραήλ το οποίο θα πραγματοποιηθεί εντός του Ιουνίου. Η μετάβαση στο Ισραήλ του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά επικεφαλής διευρυμένου υπουργικού κλιμακίου για τη διακυβερνητική συνεδρίαση θα σφραγίσει την εκατέρωθεν βούληση για στρατηγικού επιπέδου συνεργασία. Θα ανοίξει όμως και ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο το οποίο από μόνο του δίνει στρατηγική διάσταση: Αυτό της ενέργειας.

Πέραν της ευρείας διμερούς ατζέντας που επιδιώκει η ελληνική κυβέρνηση σε οικονομία, τεχνολογία, εμπόριο, άμυνα, αγροτικά, το μείζον είναι το ενεργειακό ζήτημα. Ο ενεργειακός «άξονας» Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ επιχειρείται να ενσωματωθεί ως προέκταση του ευρωπαϊκού ενεργειακού σχεδιασμού, στον οποίο η Αθήνα προσπαθεί να εντάξει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου στη δυνητική ελληνική ΑΟΖ.

Με δεδομένη την ενεργειακή «δίψα» της Ευρώπης, η οποία θα γίνεται όλο και μεγαλύτερη στα επόμενα χρόνια, και με τη νέα πολιτική της Ε.Ε. για την ενέργεια να βρίσκεται υπό διαμόρφωση, ο πρωθυπουργός βλέπει διπλωματικά περιθώρια για σύνδεση των ελληνικών επιδιώξεων με την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική στον τομέα των υδρογονανθράκων.

Οι δηλώσεις Σαμαρά από τις Βρυξέλλες, στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε., συμπυκνώνουν όλο το σκεπτικό:

«Είναι προς το συνολικό συμφέρον όλης της Ευρώπης να προχωρήσει η εκμετάλλευση των εγχώριων πλουτοπαραγωγικών πηγών. Μάλιστα, έγινε τελικά δεκτή η πρότασή μου στο κείμενο των συμπερασμάτων, να υπάρχει, δηλαδή, ειδική αναφορά σε εγχώριες πηγές ενέργειας, χερσαίες και θαλάσσιες, ώστε να συμπεριλαμβάνει ξεκάθαρα και το θαλάσσιο ενεργειακό πλούτο των κρατών-μελών.

Περιλήφθηκε για πρώτη φορά ρητή αναφορά στην έρευνα και στην εκμετάλλευση των εγχώριων ενεργειακών πόρων της Ευρώπης, πράγμα που ενδιαφέρει ιδιαίτερα την Ελλάδα και την Κύπρο, καθώς -το είπα ξεκάθαρα- υπάρχουν πολύ ισχυρές ενδείξεις για ύπαρξη σοβαρών ενεργειακών κοιτασμάτων στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, όπως βρέθηκαν ήδη και αξιοποιούνται τέτοια κοιτάσματα στην κυπριακή υφαλοκρηπίδα».

Το θέμα της οριοθέτησης της ελληνικής ΑΟΖ βέβαια δεν πρόκειται να το λύσει η Ε.Ε. καθώς είναι απίθανο να υποχωρήσει η Τουρκία σε πιέσεις των Ευρωπαίων ακόμα και αν υποτεθεί ότι οι εταίροι «υιοθετούν» απολύτως την ελληνική ΑΟΖ ως ευρωπαϊκή. Το ενεργειακό και κατ’ επέκταση το συνολικό γεωπολιτικό στοίχημα είναι τεράστιο για να αποδεχθεί η Άγκυρα έτσι «απλά» αυτό που δεν αποδέχεται μέχρι τώρα, δηλαδή τις ελληνικές θέσεις (στην ουσία την εφαρμογή του Δικαίου της Θάλασσας). Όμως μια επίσημη πολιτική της Ε.Ε. που θα αναγνωρίζει ως ευρωπαϊκά τα κοιτάσματα των κρατών μελών (σε ό,τι αφορά την αξιοποίηση και όχι την ιδιοκτησία) ενισχύει την ελληνική διπλωματική θέση.

Η παρτίδα είναι πολύπλοκη. Το ευρωπαϊκό «χαρτί» στην ενέργεια είναι η μία παράμετρος. Η ενεργειακή συνεργασία με το Ισραήλ (με τις όποιες αμυντικές και διπλωματικές προεκτάσεις, καθώς και σε επίπεδο lobbying) είναι μια άλλη πτυχή η οποία σχετίζεται με το ευρωπαϊκό πεδίο καθώς μέρος των ισραηλινών και κυπριακών κοιτασμάτων θα καλύψουν ανάγκες της Ε.Ε. στο πλαίσιο του «νότιου διαδρόμου». Αυτό είναι συμβατό με την πάγια αμερικανική επιδίωξη για μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία, οπότε αν στο αζέρικο φυσικό αέριο από την Κασπία, το οποίο προωθεί η Ουάσιγκτον, προστεθούν τα κοιτάσματα του Ισραήλ, της Κύπρου και «αύριο» της Ελλάδας διευρύνονται οι εναλλακτικές για τη μείωση της ενεργειακής επιρροής της Μόσχας στην Ε.Ε.

Οι ΗΠΑ όμως δεν επιθυμούν να δυσαρεστήσουν την Τουρκία την οποία χρειάζονται για τον σχεδιασμό τους στη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία και σε σχέση με την «ανάσχεση» της Ρωσίας, οπότε στήριξη της Ελλάδας στο θέμα της ΑΟΖ δεν πρέπει να αναμένεται, τουλάχιστον στην παρούσα φάση. Γι’ αυτό και ο Αντώνης Σαμαράς παίζει όσο πιο έντονα μπορεί το ευρωπαϊκό χαρτί το οποίο όμως δεν μπορεί να υποκαταστήσει την αμερικανική ισχύ. Οι Ρώσοι μπαίνουν στο παιχνίδι με τη ΔΕΠΑ, στους οποίους θα καταλήξει όπως όλα δείχνουν, παίρνοντας στρατηγική θέση και εν όψει μελλοντικών εξελίξεων στα ελληνικά κοιτάσματα. Εξ ου και το υψηλό τίμημα που προσφέρουν. Δεν αγοράζουν μόνο τη ΔΕΠΑ αλλά και την τοποθέτησή τους σε μια χώρα μελλοντικό παραγωγό υδρογονανθράκων.

Σημειωτέον ότι δεν προϋποθέτει καθορισμό ΑΟΖ η εκμετάλλευση όλων των πιθανολογούμενων κοιτασμάτων καθώς πολλά από αυτά μπορεί να βρίσκονται είτε εντός χωρικών υδάτων είτε σε ασφαλή απόσταση από τη μέση γραμμή η οποία, με οποιαδήποτε απόκλιση υπολογισμού, θα αποτελέσει όριο των ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και οποιουδήποτε γειτονικού κράτους. Γι’ αυτό και γίνονται οι έρευνες στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης.

Η θέση της Ελλάδας στο παζλ των αγωγών

Σε ό,τι αφορά στους Ρώσους η κυβέρνηση προσπαθεί να κρατήσει ισορροπίες με τους Αμερικανούς, δίνοντας μεν τη ΔΕΠΑ στην Gazprom, αλλά παγώνοντας τη συμμετοχή της Ελλάδας στο ρωσικό αγωγό φυσικού αερίου South Stream.

Παράλληλα συμμετέχει μαζί με την Αλβανία και την Ιταλία στον αγωγό ΤΑΡ (Trans Adriatic Pipeline) ο οποίος ανταγωνίζεται με τον Nabucco West (η χάραξη του οποίου παρακάμπτει την Ελλάδα) για τη μεταφορά αζέρικου φυσικού αερίου στην Ευρώπη από το τεράστιο κοίτασμα Shah Deniz II στην Κασπία. Η απόφαση για την επιλογή αγωγού από την κοινοπραξία που διαχειρίζεται το κοίτασμα θα ληφθεί το επόμενο διάστημα. Αν επιλεγεί ο ΤΑΡ η Ελλάδα θα γίνει χώρα διέλευσης ενισχύοντας τη θέση της στην ενεργειακή σκακιέρα. Ο αγωγός που θα μεταφέρει το αέριο από το Shah Deniz II θα περνά ούτως ή άλλως από την Τουρκία ΤΑΝΑΡ (Trans Anatolia Pipeline) πριν διακλαδωθεί είτε σε ΤΑΡ είτε σε Nabucco West, οπότε η Άγκυρα είχε διασφαλισμένη τη θέση της σε αυτό το project όποιος αγωγός και να επιλεγεί.

Ο Αντώνης Σαμαράς συζήτησε το θέμα του ΤΑΡ με τον Αζέρο πρόεδρο Ιλχάμ Αλίγιεφ στη στάση που έκανε στο Μπακού κατά την επιστροφή του από την Κίνα τονίζοντας τη στήριξη της Ελλάδας στον αγωγό. Στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης έχει μπει και η ΔΕΣΦΑ για την οποία ενδιαφέρεται η αζέρικη κρατική SOCAR (όπως και η ρωσική SINTEZ).

Στο μεγάλο ελληνκό παζλ θα πρέπει να προστεθεί και η Κίνα η οποία επιδιώκει να καταστήσει την Ελλάδα πύλη των προϊόντων της στην Ευρώπη (μέσω Πειραιά) και στην Αφρική (μέσω Κρήτης), σχεδιασμός με σαφείς γεωπολιτικές προεκτάσεις.

Η διεύρυνση της κινεζικής επενδυτικής παρουσίας στην Ελλάδα, η επικείμενη είσοδος των Ρώσων στη ΔΕΠΑ και η «ιδιαίτερη» σχέση της Αθήνας με το Βερολίνο δεν έχουν περάσει βέβαια απαρατήρητα από την Ουάσιγκτον και εν μέρει εξηγούν την καθυστέρηση στον καθορισμό συνάντησης του πρωθυπουργού με τον Αμερικανό πρόεδρο.

Η παρτίδα που παίζει η Αθήνα είναι δύσκολη καθώς συμπίπτει με μια διαδικασία ισχυρών αναταράξεων και αναδιατάξεων στην περιοχή ενώ η Ελλάδα διανύει μια από τις πιο δύσκολες συγκυρίες των τελευταίων δεκαετιών. Το γεγονός ότι η χώρα μας αποτελεί σημείο συνάντησης και σύγκρουσης συμφερόντων όλων των μεγάλων παικτών θα μπορούσε να ανοίξει, αναλόγως των χειρισμών και της εξέλιξης, από παράθυρο ευκαιρίας μέχρι πόρτα στο χάος.

Λάμπρος Καλλαρύτης, στον “Τύπο της Κυριακής”

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση