Το Αιγαίο ως Αρχιπέλαγος στο Διεθνές Δίκαιο και οι κυριαρχικές ζώνες της Ελλάδας

Γράφει ο Γιώργος Χρήστου

Ο ορισμός του Αιγαίου ως Αρχιπελάγους παρέχει τη δυνατότητα για αναβάθμιση της ελληνικής επιχειρηματολογίας.

Ο ορισμός της χώρας μας ως Παρακτίου Αρχιπελάγους με τη νομική και γεωφυσική έννοια του όρου, μας δίνει το δικαίωμα να προσπεράσουμε, να εγκαταλείψουμε τη μέχρι τώρα επιχειρηματολογία για τα 6 ή 12 νμ, καθώς θεωρείται ξεπερασμένη και παρωχημένη έννοια για τα Αρχιπελάγη.

Η γεωδαιτική ένωση ενός Παρακτίου Αρχιπελάγους με το συμπαγές καθεστώς των χωρικών υδάτων προβλέπεται από το διεθνές Αρχιπελαγικό Δίκαιο ως προϋπόθεση για την εγγύηση της ασφάλειας και της ενότητας ηπειρωτικού και νησιωτικού χώρου, όταν αυτός παρουσιάζεται ως μεικτός αρχιπελαγικός.

Η Ελλάδα στηρίζεται σε λανθασμένη νομική βάση

Ο κανόνας των 6 ή 12 νμ δεν εφαρμόζεται σε Αρχιπελάγη. Σύμφωνα με την κοινή αίσθηση δικαίου, είναι αδύνατον το διεθνές δίκαιο κι ο διεθνής νομοθέτης να αφήνουν αφύλακτα τα νησιά ενός αρχιπελάγους, απλά επειδή στην Ελλάδα εφαρμόζεται λανθασμένα ο χερσαίος κανόνας των 6 ή 12 νμ σε περίπτωση νησιών.

Ο κανόνας των 6 ή 12 νμ εφαρμόζεται μόνο στη στεριά, όχι σε νησιά, αλλιώς δημιουργείται το παράδοξο να διακινδυνεύεται η γεωγραφική και κυριαρχική συνέχειας μιας χώρας.

Παράλληλα, ο μέσος Έλληνας θεωρεί ότι το διεθνές δίκαιο με την παγκόσμια διάστασή του δεν προβλέπει κάτι για χώρες με ανάλογη γεωγραφία με τη δική μας. Απόδειξη, τα δυσεξήγητα κενά που παρουσιάζονται στην άσκηση της εθνικής μας κυριαρχίας με τη μορφή των διεθνών υδάτων μεταξύ των νησιών.

Στα νησιά εφαρμόζεται το Διεθνές Αρχιπελαγικό Δίκαιο

Αντί του χερσαίου κανόνα, στα Παράκτια Αρχιπελάγη εφαρμόζονται τα όσα προβλέπονται από το διεθνές Αρχιπελαγικό Δίκαιο, και ιδιαίτερα το άρθρο 7 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Με την εν λόγω Σύμβαση οι χώρες που έχουν παράκτια αρχιπελάγη εγκατέλειψαν την παρωχημένη επιχειρηματολογία για 6 ή 12 νμ.

Το Αρχιπελαγικό Δίκαιο παρέχει, σύμφωνα με τη φύση του ως διεθνές δίκαιο, τις εγγυήσεις για την ενιαία αμυντική διάσταση που αποκτά ένα Αρχιπέλαγος. Το άρθρο 7 προβλέπει πως η επέκταση των χωρικών υδάτων γίνεται υπερκαλύπτοντας τα μέχρι πρότινος διεθνή ύδατα μεταξύ των νησιών στην καρδιά του Αιγαίου.

Ορισμός του Παρακτίου Αρχιπελάγους και Άρθρο 7

Η θέση της χώρας μας στο διεθνές δίκαιο είναι αρχιπελαγική. Τα γειτνιάζοντα στο ηπειρωτικό κομμάτι νησιά εμπίπτουν στον ορισμό του Παράκτιου Αρχιπελάγους, όπως αυτό φωτογραφίζεται στο άρθρο 7 της Σύμβασης του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας. Σύμφωνα με αυτό το άρθρο το Αιγαίο Αρχιπέλαγος πρέπει να περικλειστεί με ευθείες ακτογραμμές βάσης, κατά το παράδειγμα του νορβηγικού. Η οριοθέτηση του νορβηγικού αρχιπελάγους Skjaergaard από το Διεθνές Δικαστήριο το 1951 οδήγησε την 1η Συνδιάσκεψη για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1958 στο να υιοθετήσει την ακριβή φράση του δικαστηρίου και να την ενσωματώσει στη Σύμβαση του 1958 για τα Χωρικά Ύδατα. Η δε εφαρμογή του κανόνα των ευθειών ακτογραμμών κατά το δικαστήριο επιβάλλεται λόγω της ιδιαίτερης αρχιπελαγικής γεωμορφολογίας. Αυτολεξεί το κείμενο αυτό μεταφέρθηκε στο άρθρο 4 της Σύμβασης του 1958 και στο προαναφερθέν άρθρο 7 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982. 

Αντιγράφω από την εγκυρότερη διεθνώς ανάλυση για το Δίκαιο της Θάλασσας, “The Law of the Sea”, Churchill & Lowe, σελ 98: 

“The 1958 conference, however, did deal with one type of archipelago, the so called ‘coastal archipelago’. Article 4 of the Territorial Sea Convention (Σημείωση 1), it may be recalled, provides that straight baselines may be drawn around islands fringing a coast. It is therefore possible using this provision to draw straight baselines around the outermost points of a coastal archipelago and ‘tie’ it to the mainland coast. This is what Norway had done, and the United Kingdom disputed (Σημείωση 2), in the Anglo-Norwegian Fisheries case (1951); and since then similar action has been taken by other states, eg by the United Kingdom in respect of the Hebrides, and by the Federal Republic of Germany in respect of the Frisian islands”

Σημείωση 1: To άρθρο 4 ενσωματώθηκε αυτολεξεί στο άρθρο 7 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982
Σημείωση 2: Οι ισχυρισμοί της Αγγλίας ήταν αντίστοιχοι των σημερινών τουρκικών θέσεων, συγκεκριμένα ότι η οριοθέτηση γίνεται με βάση τις ακτές και συνεπώς τα ενδιάμεσα νησιά δε συνυπολογίζονται. Οι ισχυρισμοί απορρίφθηκαν, από το 1951, λόγω της ιδιαίτερης αρχιπελαγικής γεωμορφολογίας. Μάλιστα, η Αγγλία, όπως και η Τουρκία, υιοθέτησαν αργότερα το σύστημα των ευθειών ακτογραμμών βάσης στις νήσους Hebrides στη Σκωτία και στην έξοδο του στενού του Βοσπόρου, στην Ίμβρο και στην Τένεδο.

Το Αιγαίο ως Στενό

Το Αιγαίο, εκτός από παράκτιο αρχιπέλαγος, αποτελεί και στενό με τη διεθνοδικαιϊκή έννοια του όρου κι ακόμη δεν το έχουμε αναγνωρίσει.

Παράλληλα με την εφαρμογή του άρθρου 7, δημιουργούνται αρχιπελαγικού τύπου περάσματα, το δε Αιγαίο στο σύνολό του και σε συνάρτηση με το στενό του Βοσπόρου αναγνωρίζεται νομικά ως αρχιπελαγικού τύπου στενό, συνδέον τη Μεσόγειο με τον Εύξεινο Πόντο.

Δεδομένου ότι η Συνθήκη της Λωζάννης αποφάσισε να δοθεί το στενό του Βοσπόρου στην Τουρκία, ενώ το στενό του Αιγαίου στην Ελλάδα, με την εφαρμογή των ευθειών ακτογραμμών η Ελλάδα μπορεί για πρώτη φορά στην Ιστορία της να ελέγχει την έξοδο του στενού του Βοσπόρου με το κλείσιμο του στενού Λήμνου – Μυτιλήνης.

Πρέπει να τονιστεί ότι η ικανότητα αυτή, το δικαίωμα, παρέχεται σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο μόνο σε περίπτωση Αρχιπελαγικού Αιγαίου, κι όχι με την επέκταση σε 12 νμ ή/και την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας – ΑΟΖ.

Παρωχημένη η επιχειρηματολογία για υφαλοκρηπίδα – ΑΟΖ

Παρωχημένη σε σχέση με τις αρχιπελαγικές διατάξεις θεωρείται και η επιχειρηματολογία για ΑΟΖ, καθώς το Αρχιπελαγικό Δίκαιο είναι πιο σύγχρονο.

Η ΑΟΖ κληρονομεί όλα τα προβλήματα της υφαλοκρηπίδας. Το βασικό μειονέκτημα της ΑΟΖ είναι πως τα νερά από πάνω είναι διεθνή, δεν αποτρέπουν δηλαδή την Τουρκία να στέλνει πολεμικά ή ερευνητικά πλοία στο Αιγαίο, καθώς με την ΑΟΖ ισχύει το καθεστώς των διεθνών υδάτων. ΑΟΖ σημαίνει διεθνοποίηση του Αιγαίου, καθώς όλα εκείνα τα περάσματα που χρησιμοποιεί η Τουρκία για να στέλνει πολεμικά και να κάνει έρευνες θα θεωρούνται μη εθνικά, αλλά διεθνή. Με λίγα λόγια, όπου υπάρχει ΑΟΖ, υπάρχουν και διεθνή ύδατα. Αντίθετα, με την αναγνώριση του Αιγαίου ως Παρακτίου Αρχιπελάγους τα νερά μεταξύ των νησιών θεωρούνται εθνικά, χωρικά ύδατα κ΄εδαφική επικράτεια.

Το σύγχρονο διεθνές δίκαιο καλύπτει τα κενά της επιχειρηματολογίας της ΑΟΖ, καθώς έχουμε να κάνουμε με Aρχιπέλαγος, και λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη η γεωμορφολογία. Με την εφαρμογή των 6 ή 12 νμ και της ΑΟΖ, έχουμε το παράδοξο να μη λαμβάνεται η γεωμορφολογία υπόψη στην οριοθέτηση και τα νησιά να είναι απομονωμένα μεταξύ τους.

Η αρχιπελαγική δομή επικαλύπτει ως χωρικά ύδατα όλες τις περιοχές που θεωρούνται διεθνείς.

Έτσι, εφαρμογή των σύγχρονων αρχιπελαγικών διατάξεων, που είναι το αυτονόητο για όλες τις χώρες με παράκτια αρχιπελάγη, σημαίνει αυτόματη επίλυση του ζητήματος της υφαλοκρηπίδας – ΑΟΖ.

Ο χώρος του Αρχιπελάγους θεωρείται εσωτερικός

Με την εφαρμογή του άρθρου 7 – των ευθειών ακτογραμμών βάσης - τα νησιά ενώνονται και ο μεταξύ τους θαλάσσιος γεωγραφικός χώρος θεωρείται εσωτερικός. Τα αναμεταξύ τους ύδατα θεωρούνται χωρικά κι εξομοιώνονται με τη στεριά. Το Αρχιπέλαγος περικλείεται με ευθείες ακτογραμμές βάσεως στην προμετωπίδα με την Τουρκία, από τη Σαμοθράκη και τη Λήμνο, μέχρι και το Καστελόριζο, και θεωρείται ενιαίος κι αρχιπελαγικά δομημένος χώρος, σε ενιαία δόμηση με τη στεριά, όπως απαιτεί το άρθρο.

Σε εφαρμογή των παραπάνω αρχιπελαγικών διατάξεων η Τουρκία έκλεισε το στενό του Βοσπόρου, καθώς από το 1964 και μετά ο χώρος μεταξύ Ίμβρου – Τενέδου, όπου και καταλήγει το στενό, θεωρείται εσωτερικός. Με άλλα λόγια, τα χωρικά ύδατα των νησιών ενώθηκαν αναμεταξύ τους και με τη στεριά, κι έτσι αυτή τη στιγμή που μιλάμε ο χώρος μεταξύ Ίμβρου – Τενέδου και του στενού του Βοσπόρου εξομοιούται με τη στεριά. Έχουμε δηλαδή πλήρη εφαρμογή των αρχιπελαγικών διατάξεων από την Τουρκία στο Αιγαίο, αλλά όχι από την Ελλάδα.

Το Πίρι Ρέις έπλεε στις αρχές του έτους σε αυτόν ακριβώς τον αρχιπελαγικό χώρο, τον ίδιο που χρησιμοποίησαν τον προηγούμενο μήνα το Τσεσμέ και το Cubuklu, τον ίδιο που πλέουν οι τούρκικες φρεγάτες κάθε φορά που αναρωτιόμαστε πώς είναι δυνατόν το Διεθνές Δίκαιο να τις αφήνει να φτάνουν μέχρι το Σούνιο.

Μόνο με το Aρχιπελαγικό Aιγαίο προσφέρεται έδαφος για αντίκρουση των τουρκικών επιχειρημάτων ότι ο χώρος μεταξύ των νησιών θεωρείται διεθνής.

Η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 προβλέπει για δύο είδη αρχιπελαγών: τα παράκτια αρχιπελάγη του άρθρου 7 και τα αρχιπελαγικά κράτη του άρθρου 46.

Το άρθρο 7 -όχι το 46, των αμιγώς νησιωτικών κρατών, τα οποία αποτελούνται αποκλειστικά από νησιά- επιτάσσει το κλείσιμο του Αιγαίου Αρχιπελάγους.

Χώρα παράδειγμα για την Ελλάδα θα έπρεπε να είναι ο Καναδάς, ο οποίος χάραξε το παράκτιο αρχιπέλαγός του με ευθείες ακτογραμμές βάσης, με βάση το άρθρο 7, και τώρα ψάχνει για πετρέλαιο και φυσικό αέριο. 

Η εφαρμογή του άρθρου 7 είναι μονομερής απευθυντέα πράξη, δε χρειάζεται δηλαδή συμφωνία με κάποιο άλλο κράτος, παρά μόνο αποδεκτή χάραξη και κατάθεση σε διεθνείς οργανισμούς όπως τον ΟΗΕ και τον Παγκόσμιο Ναυτιλιακό Οργανισμό(IMO). Η δε ανακήρυξη του ως στενό μπορεί να γίνει με βάση τις διατάξεις της Σύμβασης, συγκεκριμένα τα άρθρα 34 έως 45 και ανάλογες με τις παραπάνω διαδικασίες. Τα άρθρα αυτά ως κωδικοποίηση του διεθνούς εθιμικού δικαίου έχουν ήδη εφαρμοστεί από πλείστα όσα κράτη, για παράδειγμα τη Ρωσία, τον Καναδά, τη Γαλλία, την Κίνα, την Ιαπωνία κοκ. Επικύρωση θα μπορούσε να αποτελέσει μια συμφωνία σε παρευξείνιο ή/και σε ευρύτερο νοτιοανατολικό επίπεδο, αντίστοιχη εκείνης του Μοντρέ για το στενό των Δαρδανελλίων.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση