Ανάγκες και Ηθικό

Οι ανάγκες των ανθρώπων μεταφράζονται σε σκοπούς τους οποίους επιδιώκουν με οποιοδήποτε τρόπο να ικανοποιήσουν. Αν δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τις απαραίτητες ανάγκες και επιθυμίες, μεταβάλλουν τους ψυχολογικούς δεσμούς. Το λύσιμο των δεσμών αυτών μεταξύ ατόμου και περιβάλλοντος καθίσταται ευκολότερο όταν το αίτιο βρίσκεται περισσότερο στο περιβάλλον παρά στο άτομο. Στις περιπτώσεις αυτές, αν το περιβάλλον επιθυμεί να διατηρήσει την αρμονία και την ομαλότητα, υποχρεούται να ικανοποιήσει το άτομο προστατεύοντας τις ανάγκες αυτού. Οποιοδήποτε και αν είναι το περιβάλλον, στην οικογένεια, στην ομαδικότητα και στην κοινότητα, οι ανάγκες είναι εκείνες που κυρίως προσανατολίζουν την προσωπικότητα του ατόμου.
«Οι άνθρωποι διοικούνται με ένα τίποτε», έλεγε ο Ναπολέων και δεν είχε άδικο. Η ανθρώπινη φύση και συμπεριφορά εξαρτά την ενδόμυχη αισιοδοξία ή απαισοδοξία από την ικανοποίηση που βρίσκει στο περιβάλλον. Η ευδιαθεσία, η αισιοδοξία και ο ενθουσιασμός εύκολα μετατρέπονται σε απαισιοδοξία, μαρασμό και αντίδραση. Το περιβάλλον κυρίως δημιουργεί τις ευμενείς ή δυσμενείς προϋποθέσεις αναπτύξεως του ηθικού του ατόμου.
Και τα συμφέροντα όμως των ατόμων είναι συνυφασμένα προς την κοινότητα ή την ομαδικότητα. Η ικανοποίηση των ικανοτήτων των ατόμων και η προστασία των συμφερόντων τους εκ μέρους της πολιτείας και της κοινωνίας δεσμεύει τα άτομα. Ο έπαινος, η αμοιβή, η ηθική διάκριση και η προστασία είναι ανάγκες των ατόμων. Επίσης η ελευθερία του λόγου, η απαλλαγή από την φτώχεια και τον φόβο, η θρησκευτική ελευθερία, η κατοικία, το δικαίωμα της διαμαρτυρίας και η εργασία είναι τα κυριώτερα από τις ανάγκες των ατόμων.
Επομένως οι προϋποθέσεις αναπτύξεως του ηθικού βρίσκονται εντός των ορίων των κρατικών και κοινωνικών δυνατοτήτων. Μπορούν να πραγματοποιηθούν και να βελτιωθούν εφόσον και οι άνθρωποι και οι κοινωνίες θα προσπαθούν να βελτιώσουν τις ηθικές και υλικές τους δυνατότητες.
Έτσι το κράτος και η κοινωνία μπορούν να επιδράσουν ευνοϊκώς διά της υιοθετήσεως διαφόρων τρόπων και μεθόδων επί του ηθικού των ατόμων. Ενίοτε λόγω ειδικών περιπτώσεων και δυσμενών συνθηκών είναι αδύνατηη ικανοποίηση όλων των ηθικών και υλικών αναγκών.
Εν τούτοις σε όλες τις περιπτώσεις, λόγω της υφιστάμενης πάλης μεταξύ των ηθικών και υλικών αναγκών, το κράτος και η κοινωνία μπορούν να δημιουργήσουν διάφορα υποκατάστατα, ώστε σε κάθε στιγμή το ηθικό των ατόμων να βρίσκεται υπό τον έλεγχο τους. Τότ εξ’ αυτής της σχέσεως περιβάλλοντος και ατόμου, θα προέρχεται μία απόδοση της οποίας το παραγόμενο έργο δι’ αμφοτέρους θα είναι ωφέλιμο, παραγωγικό και σταθερό και θα είναι αρκούντως μεγαλύτερο απο την καταναλωθείσα ενέργεια. Τότε θα υπάρχει και για το κράτος και για το άτομο ένας σκοπός ο οποίος θα είναι κοινός δι’ αμφοτέρους.
Βεβαίως είναι παραδεκτό ότι για να διατηρηθεί και να αναπτυχθεί το ηθικό πρέπει να υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις. Εν τούτοις οι προϋποθέσεις αυτές βρίσκονται συνήθως υπό τον έλεγχο της πολιτείας.
Επειδή τα όρια των δυνατοτήτων και των απαιτήσεων των ατόμων είναι εκτετάμένα και η ικανοποίηση των αναγκών είναι περιορισμένη, επειδή γενικώς το περιβάλλον δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην εκτασή τους, γι’αυτό το ηθικό των ατόμων ουδέποτε παραμένει σταθερό. Υφίσταται μία ταλάντευση η οποία αλλότε μειώνει και άλλοτε αυξάνει την απόδοση των ατόμων.
Ιδιαιτέρως λοιπόν η ανάπτυξη του ηθικού του ατόμου είναι έργο του κράτους, της κυβερνήσεως και του ειδικού περιβάλλοντος στο οποίο υφίσταται το άτομο. Επειδή όμως οι οργανισμοί αυτοί στις περισσότερες περιπτώσεις είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να τα ικανοποιήσουν, διά τούτο αναφύονται διάφορα ψυχολογικά προβλήματα τα οποία διασπούν την συνεργασία μεταξύ τους. Αυτά τα ψυχολογικά προβλήματα προσφέρουν το κατάλληλο έδαφος για την εκμετάλλευση της προπαγάνδας.
Επειδή οι υλικές και ηθικές ανάγκες επιδρούν επί της ψυχολογίας των ατόμων, όταν δεν ικανοποιηθούν, υφίστανται μείωση του ηθικού τους. Υλικές ανάγκες όπως η πείνα, η δίψα, ο ύπνος, η ενδυμασία, η ιατρική περίλθαψη και οι ηθικές ανάγκες οι οποίες πολλές φορές είναι ισχυρότερες των υλικών απαιτούν άμεση ικανοποίηση. Οι κοινωνικές επιδιώξεις των ατόμων, το μέγεθος των αναγκών και η μη ικανοποίηση αυτών δημιουργούν στα άτομα ψυχολογικές μεταπτώσεις, των οποίων η ένταση είναι τόσο μεγαλύτερή όσο μεγαλύτερες είναι οι επιδιώξεις και οι ανάγκες. Οι στερήσεις μετά δυσφορίας γίνονται δεκτές. Το άτομο αισθάνεται συνταύτιση και αγάπη με εκείνους από το περιβάλλον οι οποίοι μπορούν να του χρησιμεύσουν στην ικανοποίηση των αναγκών του. Επειδή δε διηνεκώς επιθυμεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, πολύ δύσκολα προσαρμόζεται σε καταστάσεις οι οποίες του επεβλήθησαν και τις οποίες το ίδιο το άτομο δεν επεδοκίμασε. Παρ' όλη την ψυχική του προσπάθεια να προσαρμοστεί πρός τις καταστάσεις αυτές εντούτοις και αν το κατορθώσει, πράγμα αβέβαιο, δεν θα σταματήσει να παρουσιάζει εμφανή συμπτώματα ψυχικής και ηθικής κοπώσεως.
Η κατάπτωση αυτή είναι σοβαρής μορφής. Οι δυσμενείς οικονομικές κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες του κράτους και οι πλεονεκτικές διαθέσεις των ατόμων αυξάνουν τον αριθμό και αναπτύσσουν το μέγεθος των αναγκών που πρέπει να ικανοποιηθούν. Οι μεταρρυθμίσεις και οι αλλαγές στην εσωτερική πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή μίας χώρας, ενώ καταρχήν επιδιώκουν να προαγάγουν τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες, αντί να τα έλκουν ευμενώς, τα απωθούν δυσμενώς. Και αυτό διότι οι ανάγκες πάντοτε αυξάνουν. Διότι ο ρυθμός αναπτύξεως της «καταναλωτικής κοινωνίας» είναι απεριόριστος.
Επίσης και τα κράτη δεν είναι αυτάρκη στην παραγωγή των αγαθών. Αν και προσπαθούν διά της εθνικής και οικονομικής πολιτικής να πλουτίσουν το υλικό και ηθικό θησαυροφυλάκιο, εν τούτοις ποτέ αυτό δεν είναι πλήρες. Όπως έχει διαμορφωθεί η διεθνής κοινότητα, με τα μπλοκ και τους ανταγωνισμούς, θα είναι πολύ δύσκολο να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις και οι ανάγκες των κρατών. Τούτο εμφανίζεται σε κάθε κράτος μεμονωμένως. Ενώ καθένα προσπαθεί δια της κοινωνικής, οικονομικής, εθνικής και ιδεολογικής του πολιτικής να αναπτύξει την θέση του, παραλλήλως δεν είναι σε θέση να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις και τις ανάγκες των πολιτών του.
Κυρίως, οι άνθρωποι δεν μπορούν να ζήσουν δυσμενώς κάτω των οικομομικών τους δυνατοτήτων. Στενοχωρούνται, όταν για οποιονδήποτε λόγο αναγκασθούν να περιοριστούν των ευχαρίστων απαιτήσεων της κοινωνικής ζωής, όταν αυξάνονται οι τιμές των τροφίμων, τα είδη υποδήσεως και ιματισμού, όταν υπάρχει έλλειψη κατοικίας, κοινωνικής πρόνοιας και περιθάλψεως, όταν το κόστος ζωής ανεβαίνει και ο πληθωρισμός απειλεί την οικονομία. Τότε τα άτομα αδυνατούν να αντιμετωπίσουν την νέα στάθμη ζωής. Τους είναι δύσκολο να επαναπροσαρμοστούν προς μία νέα κατάσταση, εφόσον συνήθισαν στην παλαιά στάθμη ζωής, προς την οποία άλλωστε τόσο σκληρά αγωνίστηκαν για να προσαρμοστούν.
Βεβαίως εξαιρούνται οι πλούσιοι και οι νεόπλουτοι που προκαλούν με τον πλούτο τους.
Ο πολίτης λοιπόν, ο οποίος αντιμετωπίζει με δυσχέρειες τη ζωή, σπανίως αποκτά μεγαλοψυχία. Αντιθέτως αποκτά δύναμη.
Η δύναμη αυτή του ανοίγει έναν πλατύ δρόμο με προθέσεις και επιθυμίες, τις οποίες αν δεν μπορέσει να τις ικανοποιήσει, πάντοτε θα αισθάνεται μία πικρία που δεν τις ικανοποίησε.Θα αγωνίζεται με διαμαρτυρίες, απεργίες και καταστροφές.

Πηγή: Παγκόσμια Ιστορία του ψυχολογικού πολέμου και της προπαγάνδας
Συγγραφέας: Ιωάννης Βολωνάκης

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση