Αλήθειες και μύθοι για την κρίση στην Ελλάδα

• Όσον αφορά την "επαναδόμηση" ή την "αναδιάρθρωση" του χρέους της Ελλάδας, το ΔΝΤ είναι κάθετο και στα δύο έγγραφα: αποκλείεται
• Οι συζητήσεις που διεξάγονται από την Ελληνική κυβέρνηση με την τράπεζα επενδύσεων Lazard, ειδική σε θέματα αναδιάρθρωσης χρέους, εγείρουν υποψίες

Tου Πολύβιου Πετρόπουλου* 
30Μαΐου 2010
Απόδοση: Ας Μιλήσουμε Επιτέλους
 
Ο θεός των αρχαίων Ελλήνων, ο Δίας, έδωσε στην Ευρώπη το όνομα της αγαπημένης του θηλυκής ύπαρξης, ευελπιστώντας ότι θα γινόταν αθάνατη. Το ερώτημα σήμερα είναι: θα τελειώσει το ευρωπαϊκό όνειρο εκεί όπου άρχισε, δηλαδή στην Ελλάδα, ή θα τελειώσει με κάθαρση, όπως συμβαίνει σε όλες τις αρχαιοελληνικές τραγωδίες;

Μόλις τους τελευταίους μήνες συνειδητοποίησαν οι περισσότεροι πολιτικοί σχολιαστές ότι η παρούσα κρίση δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Έγινε σαφές ότι πρόκειται για μια ευρωπαϊκή και, εν τέλει, παγκόσμια κρίση και ότι η Ελλάδα σίγουρα δεν αποτελεί τη χειρότερη περίπτωση. Αν υπάρχει κανείς που ακόμη πιστεύει πως η κρίση αυτή είναι αποκλειστικά ελληνική (ή των GIPS - των νοτιοευρωπαϊκών χωρών: Ελλάδας, Ιταλίας, Πορτογαλίας και Ισπανίας), τότε καλά θα έκανε να ρίξει μια ματιά σε αυτόν τον πίνακα, που δημοσιεύθηκε πριν από τρείς μήνες. Ο πίνακας δείχνει ότι η Ελλάδα βρίσκεται μόλις στη 16η θέση ανάμεσα στις ανεπτυγμένες χώρες όσον αφορά το εξωτερικό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ - και εδώ είναι η έκπληξη - η Γερμανία είναι στην 14η θέση, με ένα ελάχιστα υψηλότερο ποσοστό, η Γαλλία στην 8η θέση, ενώ η Βρετανία στην 3η. Όσο για την αναλογία ελλείματος-ΑΕΠ, είναι μεγαλύτερη στις ΗΠΑ (7.8%) και στη Βρετανία (7.6%) απ' όσο στην Ελλάδα (6.1%).

Μήπως έχουν "πειράξει" οι Έλληνες τα στατιστικά στοιχεία; Μπορεί και ναι. Θα πρέπει ωστόσο να κατανοήσουμε ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για τον προϋπολογισμό μιας χώρας που να είναι αντικειμενικά αξιόπιστα ή συγκρίσιμα. Εξάλλου, είναι εύκολο να παίζει κανείς με αριθμούς, αφού δεν υπάρχουν πρότυποι και ομοιόμορφοι κανόνες που να ορίζουν πώς υπολογίζεται ο προϋπολογισμός μιας χώρας, ούτε κανένα είδος επιτήρησης. Για να γίνω πιο σαφής: οι αριθμοί που αντιστοιχούν σε κάθε χώρα συπεριλαμβάνουν ποτέ στοιχεία εκτός προϋπολογισμού, ή αυτοχρηματοδοτούμενες οφειλές και λογαριασμούς τάξεως, μελλοντικές ή μεταχρονισμένες υποχρεώσεις, εγγυήσεις του δημοσίου, τραπεζικά ασφαλιστικά προγράμματα, ή χρέη εταιρειών του δημοσίου, συνταξιοδοτικά προγράμματα και συστήματα υγείας; Για να μη μιλήσουμε για περιπτώσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης και χρηματοδοτικής παραχώρησης. Ή μήπως συμπεριλαμβάνονται ποτέ οι "απόρρητες" δαπάνες για δραστηριότητες που σχετίζονται με την εθνική άμυνα και τις υπηρεσίες πληροφοριών; Παρέχονται πληροφορίες για δαπάνες όταν υπογράφονται συμβόλαια ή για το πότε θα ξεχρεωθούν; Και γίνεται πρακτόρευση (factoring) προκειμένου να γίνει ακριβής καταγραφή των κρατικών εσόδων;

Και τι γίνεται με τις ανταλλαγές μεταβλητών επιτοκίων (swaps), την τιτλοποίηση και άλλα τεχνάσματα για παραποίηση των αριθμών; Ας εξετάσουμε τον ισχυρισμό ότι η Ελλάδα χρησιμοποίησε "swaps" για να εμφανίσει μειωμένο το χρέος της και εαν είναι η μοναδική χώρα που τα χρησιμοποίσησε. Πρώτα απ' όλα, τα "swaps" όπως και άλλα "όργανα μαζικής καταστροφής" δεν εφευρέθηκαν στην Ελλάδα ούτε προωθήθηκαν από Έλληνες. Δεύτερον, η συμφωνία για "swaps" με την Goldman Sachs δεν έγινε πριν αλλά μετά την είσοδο της Ελλάδας στην ΟΝΕ το 2002. Τρίτον, τα "swaps" του είδους αυτού ήταν εκείνη την εποχή αποδεκτά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την στατιστική υπηρεσία της ΕΕ Eurostat, όπως δήλωσε στις Βρυξέλλες ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Amadeu Altafa στις 15 Φεβρουαρίου. Ποιές άλλες χώρες χρησιμοποίησαν ποτέ ή είχαν κάποια ανάμιξη με "swaps"; Είναι τόσες που δεν θα μπορούσαμε να τις συμπεριλάβουμε σε μια λίστα σε αυτό το άρθρο, και ούτε θα μπορούσαμε να περιγράψουμε τις ανιαρές λεπτομέρειες των αναλυτικών μερών των συμφωνιών που έκλεισε η κάθε μια από αυτές: η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Βρετανία και η Γερμανία (ακριβώς, η Γερμανία), μεταξύ άλλων. Ακόμα και ο κύριος Bernanke, στην κατάθεσή του στην Επιτροπή Οικονομικών Υπηρεσιών στις 10 Φεβρουαρίου, ανέφερε ότι η Αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα "έκλεισε περιορισμένου χρόνου συμφωνίες για "swaps" και έχει κάνει συμφωνίες πώλησης και επαναγοράς.

Πολλά έχουν επίσης λεχθεί για τη διαφθορά στην Ελλάδα. Και αναμφίβολα υπάρχει διαφθορά στην Ελλάδα, όπως υπάρχει παντού. Πριν από λίγες μέρες έκανα ένα ψάξιμο στο Google, πληκτρολογώντας "διαφθορά" συν το όνομα μιας χώρας. Προέκυψαν 28,600,000 αποτελέσματα για τις ΗΠΑ, 8,930,000 για τη Γαλλία, 8,490,000 για τη Βρετανία, 6,910,000 για τη Γερμανία, 4,720,000 για την Ιταλία and 2,680,000 για την Ελλάδα. Τώρα θα μου πείτε πως αυτός ο αριθμός αποτελεσμάτων δεν είναι απαραίτητα ενδεικτικός και βάσιμος ώστε να καταδείχνει το ποσοστό διαφθοράς σε διαφορετικές χώρες, αλλά μήπως είναι και οι κατατάξεις της “Transparency International” ("Διεθνούς Διαφάνειας"); Σύμφωνα με έρευνα που έγινε το Νοέμβρη του 2009 από το Ευρωβαρόμετρο, το 78% των Ευρωπαίων δηλώνει ότι "η διαφθορά είναι μείζον πρόβλημα στην ΕΕ". Ένα "φακελάκι" στην Ελλάδα δίνεται ως φιλοδώρημα στις περισσότερες περιπτώσεις. Όπως το "φιλοδώρημα" που δίνουν κάποιοι οδηγοί στον τροχονόμο σε κάποιες χώρες (καταλαβαίνετε ακριβώς τι θέλω να πω) για να αποφύγουν μια κλήση - και ούτε που να διανοηθείτε να κάνετε κάτι τέτοιο στην Ελλάδα. Τώρα όσον αφορά άλλα είδη διαφθοράς, όπως η δωροδοκία, είναι διαδεδομένα και στην Ελλάδα, κυρίως στις οικονομικές εφορίες.

Επίσης πολλές ξένες εταιρείες (κυρίως γερμανικές) δωροδοκούν Έλληνες αξιωματούχους για να υπογράψουν συμβόλαια. Και θα θυμίσω σ' αυτό το σημείο στους Γερμανούς φίλους μου ότι "το τανγκό το χορεύουν πάντα δύο". Εξάλλου, έχει γίνει πολύς λόγος για άλλα είδη διαφθοράς σε μεγάλες χώρες του δυτικού κόσμου, όπως η χρηματοδότηση προεκλογικών εκστρατειών κομμάτων, η χορηγία εκδηλώσεων, η επίτευξη συγκεκριμένων στόχων μέσω των λόμπυ και η σύσταση ρυθμιστικών επιτροπών που αποτελούνται από πρώην στελέχη των οργανισμών, τους οποίους υποτίθεται ότι καλούνται να ρυθμίσουν. Σας θυμίζουν κάτι όλα αυτά;

Ποιός ευθύνεται; "Δεν υπάρχει κανείς που να μην έχει αμαρτήσει", σύμφωνα με τον J. Stark, οικονομολόγο και ανώτερο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Σε αυτό το άρθρο έχω ήδη αναφέρει κάποιους από αυτούς τους "αμαρτήσαντες". Φυσικά, οι κύριοι υπαίτιοι είναι οι διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις. Και είναι όντως αλήθεια το ότι οι φορολογική πειθαρχία υπήρξε χαλαρή. Έπρεπε να είχαν παρθεί μέτρα για την μείωση του ελλείματος του προϋπολογισμού ενώ οι εποχές ήταν καλές, δηλαδή τα χρόνια που προηγήθηκαν της έναρξης της μεγάλης κρίσης. 'Επειτα, όταν η κρίση χτύπησε τη χώρα το 2007-8, έπρεπε να είχαν παρθεί μέτρα στήριξης της οικονομίας, πράγμα που δεν έγινε, ίσως επειδή δεν υπήρχαν τα οικονομικά περιθώρια. Σήμερα, το 2010, είναι επιτακτική η ανάγκη δημοσιονομικής σταθεροποίησης. Δυστυχώς, οι λαϊκίζοντες πολιτικοί δεν αντιλήφθηκαν τι συνέβαινε ή τι έπρεπε να έκαναν όλα αυτά τα χρόνια, και ούτε είχαν συνειδητοποιήσει ποιός θα έπρεπε να είναι ο χρονικός προγραμματισμός της κάθε φάσης της οικονομικής πολιτικής. Δεν έκαναν τίποτε για να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα, που είναι ο παράγοντας-κλειδί αφού η έλλειψή της είναι η ρίζα του ελληνικού προβλήματος. Η οργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων του 2004 ήταν μια ανώφελη σπατάλη, το κόστος της οποίας ξεπέρασε τα 10 δις ευρώ. Παράλληλα η Ελλάδα έχει ένα προϋπολογισμό αμυντικών δαπανών που ισούται περίπου με το ένα τρίτο του ελλείματός της, κυρίως λόγω των τουρκικών προκλήσεων στο Αιγαίο. Και με την ευκαιρία, θα ήθελα να πω στους υποστηρικτές των κερδοσκόπων των συμφωνιών ανταλλαγής κινδύνων αθέτησης (credit default swaps ή CDS) το εξής: δεν λέμε ότι αυτοί προκάλεσαν την κρίση, πράγμα που πασχίζουν να αντικρούσουν. Όμως όλοι όσοι διαθέτουμε κοινή λογική λέμε ότι επιδεινώνουν την κρίση.

Είναι αλήθεια ότι οι Έλληνες ξοδεύουν περισσότερα από όσα κερδίζουν; Η απάντηση βρίσκεται στον παρακάτω πίνακα:

ΧΩΡΑ, ΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΠΙΝΑΚΑ ΚΑΤΩΤΑΤΩΝ ΜΙΣΘΩΝ, ΠΟΣΟ ΣΕ ΕΥΡΩ
Ιρλανδία, 3η, 1403
Βρετανία, 5η, 1361
Ολλανδία, 6η, 1301
Γερμανία, 7η, 1277
Βέλγιο, 8η, 1258
Γαλλία, 9η, 1254
Ιταλία, 12η, 866
Ελλάδα, 14η, 668

Πηγή: Eurostat

Ο μέσος μισθός στην Ελλάδα ανέρχεται περίπου στο 73% του μέσου μισθού στην ευρωζώνη. Σύμφωνα με τη Eurostat και τα στοιχεία που δόθηκαν από τη ΓΣΕΕ, το 60% των Ελλήνων συνταξιούχων έχει αποδοχές χαμηλότερες από 600 ευρώ το μήνα. Το 85% έχει αποδοχές κάτω από 1050 ευρώ το μήνα. Οι συντάξεις στην Ελλάδα είναι περίπου το 55% της μέσης σύνταξης στην ευρωζώνη, παρά κάποιους ανακριβείς ισχυρισμούς που προβάλλονται από τα διεθνή ΜΜΕ. Η συνηθισμένη ηλικία συνταξιοδότησης των περισσότερων Ελλήνων είναι τα 65 χρόνια, με εξαίρεση κάποιες ειδικές περιπτώσεις στο δημόσιο τομέα, που όμως τώρα αναθεωρούνται, καθώς αυξάνεται το όριο συνταξιοδότησης - και δίκαια - με νέα νομοθεσία για το ασφαλιστικό.

Είναι αλήθεια ότι τα νοικοκυριά στην Ελλάδα ξοδεύουν περισσότερα από όσα κερδίζουν παίρνοντας μεγάλα δάνεια; Όχι. Στην πραγματικότητα, τα νοικοκυριά της Γερμανίας χρωστάνε περισσότερα απ' ό,τι τα ελληνικά (ρίξτε μια ματιά εδώ). Μήπως οι Έλληνες δεν είναι τόσο εργατικοί όσο οι Γερμανοί, ή κάποιοι άλλοι, όπως λένε μερικοί; (κοιτάξτε τα δεδομένα εδώ). Όπως βλέπετε, οι Έλληνες είναι ο πιο εργατικός λαός ανάμεσα στις χώρες του ΟΟΣΑ μετά τους Κορεάτες. Ο μέσος Έλληνας εργαζόμενος εργάζεται 2120 ώρες το χρόνο - 690 ώρες περισσότερες από έναν Γερμανό εργαζόμενο. (Στοιχεία: ΟΟΣΑ)

Ας πάμε τώρα στη συμφωνία-πακέτο ΔΝΤ/ΕΕ που έκλεισε πρόσφατα η ελληνική κυβέρνηση. Σε συνέντευξη τύπου που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα του ΔΝΤ στις 9 Μαίου, διαβάζουμε τα εξής:

"…Σήμερα το ΔΝΤ έχει αποδείξει τη δέσμευσή του να κάνει ό,τι είναι δυνατόν να βοηθήσει την Ελλάδα και το λαό της", δήλωσε ο Strauss-Kahn. "Ο δρόμος θα είναι δύσβατος. Ωστόσο η κυβέρνηση έχει εκπονήσει ένα αξιόπιστο πρόγραμμα, το οποίο είναι οικονομικά ισορροπημένο - προβλέποντας προστασία για τις πιο ευάλωτες ομάδες - και πραγματοποιήσιμο. Όλα τώρα εξαρτώνται από την εφαρμογή του".
Ας εξετάσουμε τις δηλώσεις αυτές μία προς μία με σαφήνεια και ακρίβεια:
Κατ' αρχάς, το πρόγραμμα ΔΝΤ/ΕΕ (ειδικά το μέρος του που σχεδιάστηκε από την ΕΕ) δεν προσφέρει "βοήθεια" ή "αρωγή" ή "διάσωση", ούτε καν ένα "πακέτο διάσωσης έκτακτης ανάγκης", όπως αναφέρουν το ΔΝΤ, η ΕΕ και πολλοί σχολιαστές. Αποτελείται από μια σειρά από δάνεια, στην πραγματικότητα δάνεια που στερούνται ευνοϊκών όρων, όπως αναφέρεται ρητά στην παρουσίαση εδώ, με προϋπόθεση κάποια άνευ προηγουμένου δρακόντεια μέτρα και με το συνηθισμένο επιτόκιο που χρεώνεται από το ΔΝΤ σε όλες τις περιπτώσεις. Όσο για το μέρος του δανείου της ΕΕ, δίνεται με ακόμα υψηλότερο επιτόκιο και θα έπρεπε να απορριφθεί από την ελληνική κυβέρνηση. Η καταβολή επιτοκίου 5-6% τη στιγμή που η ανάπτυξη του ΑΕΠ της Ελλάδας είναι στο -4% σαφώς καθιστά το πρόβλημα του χρέους της χώρας μη επιλύσιμο, όπως έχουν ήδη καταδείξει αρκετοί οικονομολόγοι. Όσο για τα επιτόκια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα δάνεια αυτά έχουν προτεραιότητα στην εξόφληση έναντι όλων των άλλων οφειλών της Ελλάδας.

Δεύτερον, δεν έχει δοθεί για να βοηθήσει τον "Ελληνικό λαό". Δόθηκε για να βοηθήσει τους κατόχους ομολόγων, τους τραπεζίτες, το ευρώ, και να αποφευχθεί η μετάδοση "της επιδημίας" με όλες τις δυσάρεστες συνέπειες για την ΕΕ και την παγκόσμια οικονομία, όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα της ιστοσελίδας του ΔΝΤ που προαναφέραμε.

Τρίτον, δεν παρέχει καμία απολύτως "προστασία για τις πιο ευάλωτες ομάδες", όπως ίσως θα περίμενε κανείς από την "σοσιαλιστική" (ή "πρώην σοσιαλιστική") ηγεσία του ΔΝΤ ή έστω την "σοσιαλιστική" κυβέρνηση της Ελλάδας και η δήλωση αυτή γίνεται αρκετές φορές και στα δύο κειμενα που προαναφέρθηκαν. Ακριβώς το αντίθετο. Μια απλή παράθεση κάποιων από τα μέτρα λιτότητας αρκεί για να αποδείξει τον ισχυρισμό μου.

- Καταργήθηκε το πενιχρό επονομαζόμενο "επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης" για τους άπορους, παρά τις διαβεβαιώσεις στο δημοσίευμα της ιστοσελίδας του ΔΝΤ ότι "ο στόχος των κοινωνικών δαπανών θα επανεξεταστεί προκειμένου να ενισχυθεί το κοινωνικό δίχτυ προστασίας για τους πιο ευάλωτους".

- Παρά τις διαβεβαιώσεις στο ίδιο δημοσίευμα ότι "οι χαμηλές συντάξεις και τα οικογενειακά επιδόματα δεν θα περικοπούν", όλες οι συντάξεις και τα επιδόματα στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα έχουν υποστεί περικοπές, μέχρι και οι πενιχρές συντάξεις των 450, 500 και 550 ευρώ, που βρίσκονται αρκετά κάτω από το όριο της φτώχιας και κάνουν αδύνατη την επιβίωση των ηλικιωμένων συνταξιούχων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πλειονότητα των συνταξιούχων δικαιούται τέτοιες ακριβώς συντάξεις. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να καταργηθούν τόσο για ανθρωπιστικούς όσο και για οικονομικούς λόγους. Περιττό να πούμε ότι τίποτε δεν έχει αλλάξει στις απολαβές των 300 βουλευτών, οι οποίοι δικαιούνται μια ενισχυμένη σύνταξη μόλις μετά από οκτώ χρόνια στα έδρανα της ουλής!- Έγινε μείωση στα εισοδήματα ακόμα και των πιο χαμηλόμισθων δημοσίων υπαλλήλων. Ο 13ος και 14ος μισθός, που αναφέρονται συχνά ως δείγμα σπατάλης του δημοσίου, θα έπρεπε να είχαν ενσωματωθεί στους δώδεκα μηνιαίους μισθούς, και ακόμα και αν είχε γίνει αυτό, οι μισθοί στην Ελλάδα θα ήταν και πάλι χαμηλότεροι από το μέσο όρο της ΕΕ. (Δες τον συγκριτικό πίνακα με τους μισθούς στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της ΕΕ.)

- Έγινε παγωμα των χαμηλότερων μισθών και συντάξεων για τα επόμενα χρόνια, παρόλο που ο πληθωρισμός καλπάζει ήδη, με τιμή μου ξεπερνά το 4% το χρόνο, αρκετά πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ και ενδέχεται να ανέβει ακόμα περισσότερο, παρά τις δηλώσεις στελεχών του ΔΝΤ σε συνέντευξη τύπου, σύμφωνα με τις οποίες "ο πληθωρισμός αναμένεται να παραμείνει σε επίπεδα κάτω από τον μέσο όρο της ευρωζώνης".

- Ο ΦΠΑ (φόρος προστιθέμενης αξίας), ήδη κατά πολύ υψηλότερος στην Ελλάδα απ' ό,τι στην Πορτογαλία και την Ισπανία, αυξήθηκε κατά 20% περίπου σε όλα τα αγαθά, συπεριλαμβανομένων των βασικών τροφίμων, που αποτελούν την βάση των αγοραζόμενων προϊόντων από τις οικονομικά ασθενέστερες τάξεις.

Οι φόροι επί των πωλήσεων αυξήθηκαν σε (υποτίθεται) είδη πολυτελείας, όπως η βενζίνη (+50%), τα τσιγάρα, η μπύρα, το κρασί, κλπ. Έχω λοιπόν ένα μήνυμα για τις οικονομικά ασθενέστερους Έλληνες: προσοχή! Μην οδηγείτε και μακριά από όλα αυτά τα αμαρτωλά προϊόντα!

Για να είμαστε δίκαιοι, σύμφωνα με συνέντευξη που παραχώρησε ο Έλληνας υπουργός οικονομικών κ. Παπακωνσταντίνου πριν από μερικές μέρες, οι περικοπές των ήδη άθλιων συντάξεων στον ιδιωτικό τομέα δεν επιβλήθηκαν από τους αξιωματούχους του ΔΝΤ στην Αθήνα, αλλά από την ΕΕ. Εικάζω ότι η απόφαση θα πρέπει να πάρθηκε μετά από την επιμονή ενός αξιωματούχου που διορίστηκε στην επιτροπή διαπραγματεύσεων από την " Frau Nein", πού θέλει τον Ελληνικό λαό να υποστεί ένα αλύπητο κτύπημα, να ματώσει, να ιδρώσει και να δακρύσει.

Η συμφωνία που κλείστηκε μεταξύ του ΔΝΤ, της ΕΕ και της Ελληνικής κυβέρνησης δεν κάνει ούτε καν λόγο για μείωση του αριθμού των βουλευτών και των υπουργείων ή του αριθμού των δημόσιων υπαλλήλων, δεν αναφέρει τίποτε για κεφαλαιακά κέρδη, ούτε για πωλήσεις μέρος των ακινήτων που ανήκουν στο κράτος και στην εκκλησία και περιέχει ασάφειες γύρω από τη φορολόγηση των εύπορων τάξεων. Δεν μιλάει για δραστικές περικοπές στις κρατικές δαπάνες και ούτε λόγος για νέα αυστηρή νομοθεσία που θα αποδίδει ευθύνες σε πολιτικούς για την ανάμιξή τους σε υποθέσεις διαφθοράς, ούτε για ιδιωτικοποιήσεις, ανταγωνιστικότητα και αύξηση των εξαγωγών για να αναπτυχθεί η οικονομία. Αντίθετα, επιτρέπουν στους Έλληνες που έχουν καταθέσεις στο εξωτερικό -οι οποίες ξεπερνούν τα 200 δις- να τις "επαναπατρίσουν" χωρίς το πρόστιμο του 5%. Η κατασκευή οικιών, που αποτελεί την ατμομηχανή της οικονομίας, έγινε ακόμα περισσότερο απαγορευτική. Οι τροποποιήσεις της νομοθεσίας που αφορά στην αγορά εργασίας θα έπρεπε να είναι λίγο τολμηρότερες. Για ευνόητους λόγους, τίποτε δεν έχει ανακοινωθεί από την κυβέρνηση γύρω από το ευαίσθητο θέμα των δαπανών για την άμυνα παρόλο που το ΔΝΤ δήλωσε ότι θα μειωθούν. Υποθέτω ότι οι Έλληνες θα απιτήσουν ανάλογες μειώσεις από την Τουρκία προτού εφαρμόσουν αυτές τις μειώσεις οι ίδιοι. Εξάλλου, οι εταίροι της Ελλάδας, οι οποίοι της πουλάνε τα περισσότερα από τα όπλα που αγοράζει, δεν θα ενθουσιαστούν καθόλου αν το μάθουν. Επίσης δεν έχει γίνει καθόλου λόγος για τα μεγάλα αποθέματα πετρελαίου, αξίας τρισεκατομμυρίων ευρώ, που αναμένεται να αντληθούν από το Αιγαίο. Η εφαρμογή των μέτρων που ανακοινώθηκαν είναι επίσης αμφίβολη. Είναι ενδεικτικό ότι οι τελευταίες ημερομηνίες υποβολής φορολογικών δηλώσεων για το 2009 πήραν νέα παράταση μέχρι τον Μάιο και Ιούνιο αυτού του έτους. Εν τω μεταξύ οι εφοριακοί ψάχνουν για πισίνες στην πίσω αυλή των σπιτιών των Ελλήνων, σαν να αποτελούσαν τεκμήριο πλούτου.

Σχετικά με την ανταγωνιστικότητα, που είναι πράγματι τεράστιας σημασίας, το ΔΝΤ κάνει υπεραπλουστευτικές παρατηρήσεις, όπως ακριβώς κάνουν πολλοί άλλοι σχολιαστές. Πρώτα απ' όλα, η ανταγωνιστικότητα δεν είναι μονάχα ζήτημα μονάδας κόστους εργασίας, αλλά εξαρτάται και από πολλούς άλλους παράγοντες. Κατα δεύτερο λόγο, δεν αρκεί να εξετάσει κανείς την συγκριτική ποσοστιαία αύξηση των μονάδων κόστους εργασίας από το 1999, όπως κάνουν οι περισσότεροι, επειδή οι απόλυτοι αριθμοί των ημερομισθίων και των μισθών, που όπως έδειξα παραπάνω είναι πολύ χαμηλότεροι από τον μέσο όρο της ΕΕ, έχουν επίσης σημασία και δεν αναφέρονται σε κανένα από τα έγγραφα του ΔΝΤ και πουθενά στα ΜΜΕ. Οι απόλυτοι αριθμοί που σχετίζονται με εταιρείες απεριόριστης ευθύνης είναι μικρότεροι στην Ελλάδα από οποιαδήποτε άλλη χώρα στην ομάδα των GIPS (Ελλάδας, Ιταλίας, Πορτογαλίας, Ισπανίας) καθώς και από τη Βρετανία και τη Δανία (κοιτάξτε εδώ). Τέλος δεν γίνεται ποτέ λόγος για τις ανισορροπίες που υπάρχουν μέσα στην ΕΕ, ούτε για τις αποκλίσεις στην ανταγωνιστικότητα, στα εμπορικά ισοζύγια και στον πληθωρισμό, που δημιουργήθηκαν από το 1999 με σκοπό να ευνοήσουν τον πυρήνα της ΕΕ, δηλαδή τις βορειοευρωπαϊκές χώρες, εις βάρος της νότιας περιφέρειας, ως αποτέλεσμα της ενοποιημένης αγοράς και της ισοτιμίας του ευρώ.

Θα έχει αποτελέσματα το "πρόγραμμα"; Σύμφωνα με τα έγγραφα του ΔΝΤ, το "πρόγραμμα" (που συμπεριλαμβάνει τις απάνθρωπες δεσμεύσεις λιτότητας για την επίτευξη των επιθυμητών στόχων) είναι "κατορθωτό", "εφικτό" και "βιώσιμο". Ωστόσο ως προς αυτό δεν κατάφερε να πείσει το ΔΝΤ μερικούς από τους επιφανέστερους οικονομολόγους και σχολιαστές: τους Krugman, Feldstein, Stiglitz, Rogoff, Eichengreen, Johnson, Roubini, Rodnik, Buiter, Reinhart, Fitoussi, Wyplosz, Wolf, Munchau, τους οποίους αναφέρω εδώ με τυχαία σειρά. Όλοι έχουν πει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ότι κάτι δεν πάει καλά στους υπολογισμούς. Με άλλα λόγια, τα απλά μαθηματικά δείχνουν ότι ακόμα και με αυτό το πακέτο ΔΝΤ-ΕΕ, το ελληνικό χρέος δεν θα μπορέσει να ξεχρεωθεί.

Το ΔΝΤ δεν κατόρθωσε να πείσει ούτε τις αγορές με αυτό το πακέτο. Μάλιστα, αρχίζω να πιστεύω πως με τίποτα δεν θα πειστούν. Παρόλο που αρχικά υπήρξε μια βελτίωση, δεν οφείλετα στο πακέτο ΔΝΤ-ΕΕ για την Ελλάδα, αλλά στο τελευταίο πρόγραμμα σταθεροποίησης της ευρωζώνης που κόστισε σχεδόν ένα τρισεκατομμύριο ευρώ, την τελευταία απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να νομισματοποιήσει το χρέος αγοράζοντας ομόλογα του ελληνικού δημοσίου (όπως άλλωστε έχουν κάνει από καιρό όλες οι άλλες κεντρικές τράπεζες), τα swaps δανείων σε δολάρια, την χαλαρότητα από μέρους της ΕΚΤ στο να κάνει δεκτά ως εγγύηση κρατικά ομόλογα χαμηλής πιστοληπτικής ικανότητας και τα σχέδια ίδρυσης ενός οίκου αξιολόγησης της ΕΕ, όλα από τα οποία ανακοινώθηκαν πρόσφατα. Άλλοι παράγοντες που ίσως να επηρεάσουν τις αγορές είναι οι επικέιμενες αποφάσεις για την ευρωζώνη που αφορούν τον οικονομικό συντονισμό και τη διακυβέρνηση (διαβάστε τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) και η εντυπωσιακή μείωση (-40%) του ελληνικού ελλείματος το πρώτο τετράμηνο του 2009.

Παρά τις θεωρίες κάποιων οικονομολόγων για τον υποτιθέμενο "ορθολογισμό", την "πειθαρχία" και τη "συνέπεια" των αγορών, οι αγορές και οι κερδοσκόποι δεν είναι καθόλου ορθολογιστικοί. Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που πιάστηκε στην παγίδα του χρέους και δεν είναι η χειρότερη περίπτωση ώστε να τιμωρείται τόσο σκληρά από τις αγορές. Πρόσφατοι πίνακες δείχνουν το συνολικό χρέος της Ελλάδας να είναι 224%, της Ισπανίας 272% και της Πορτογαλίας 331%. Επίσης, το ακαθάριστο εξωτερικό χρέος της Ελλάδας είναι 168,2%, της Πορτογαλίας 232,7%, ενώ της Ισπανίας είναι το ίδιο με της Ελλάδας. Της δε Ιρλανδίας φτάνει στο ρεκόρ του 979,4 %. Ωστόσο τα spreads επί του χρέους μιας δεκαετίας ήταν πρόσφατα στο 7,75% για την Ελλάδα (αφού έπεσαν από τις απίστευτα ύψη που είχαν αγγίξει), και μόλις στο 3,92% για την Ισπανία και 4,62% για την Πορτογαλία. Πιάσατε το νόημα; Και όμως δεν θέλω να γίνομαι υπερβολικά καχύποπτος ή συνομωσιολόγος.

Όσον αφορά την "επαναδόμηση" ή την "αναδιάρθρωση" του χρέους της Ελλάδας, το ΔΝΤ είναι κάθετο και στα δύο έγγραφα: αποκλείεται. Και πάλι κάποιοι από τους οικονομολόγους που προανέφερα δεν είναι καθόλοι πεπεισμένοι. Η συζήτηση που τώρα εκτυλίσσεται αφορά στο αν η επαναδόμηση θα συνοδευτεί ή όχι από "κούρεμα" ή αν θα γίνει μια "εθελούσια" αναδιάρθρωση, όπως έχω προτείνει για λύση Νο 3 εδώ, και αν αυτό θα πρέπει να γίνει αργά ή γρήγορα, με ή δίχως την έγκριση του ΔΝΤ και της ευρωζώνης με ή χωρίς την έξοδο από το ευρώ, όπου η έξοδος θα συνοδευτεί από υποτίμηση της δραχμής. Οι συζητήσεις που διεξάγονται από την Ελληνική κυβέρνηση με την τράπεζα επενδύσεων Lazard, ειδική σε θέματα αναδιάρθρωσης χρέους, εγείρουν υποψίες.

Ένα πιθανό σενάριο θα μπορούσε να περιλαμβάνει τις εξής φάσεις:

(1) Να αρχίσει η Ελλάδα να παίρνει κεφάλαια από ΔΝΤ / ΕΕ σε δόσεις, αν είναι δυνατόν μετά από αναθεώρηση των όρων και του επιτοκίου της ΕΕ, και να ξεκινήσει αμέσως την πώληση ομολόγων στην ΕΚΤ ή μέσω ελληνικών τραπεζών.

(2) Να γίνει αξιολόγηση της προόδου της εφαρμογής των συμφωνιών και των αποτελεσμάτων σε μηνιαία βάση, και να γίνεται αναθεώρηση των μέτρων όπου αυτό είναι αναγκαίο.

(3) Αν όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο, να συνεχιστεί η εφαρμογή του. Αν όχι, να γίνει αναδιάρθρωση του χρέους με την έγκριση ΔΝΤ / ΕΕ.

(4) Αν δεν δοθεί έγκριση, η αν δεν σημειωθεί πρόοδος, τότε να βγει η Ελλάδα από την ευρωζώνη και να γίνει υποτίμηση της δραχμής.

* Ο Πολύβιος Πετρόπουλος είναι πρώην διευθύνων σύμβουλος και καθηγητής πανεπιστημίου σε τμήματα οικονομικών και διοίκησης επιχειρήσεων.

Πηγή: Ας Μιλήσουμε Επιτέλους

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση