104 ναύαρχοι και ένας σουλτάνος

Στα τέλη του 18ου αιώνα, ο σουλτάνος Σελίμ Γ΄ έκανε μια σειρά από μεταρρυθμίσεις που έμειναν στην Ιστορία ως Nizam-i-Jedid, προκειμένου να διασώσει εκείνο που έβλεπε ως αναπόφευκτη παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σκέλος αυτών των μεταρρυθμίσεων ήταν η δημιουργία μιας «νέας τάξης» που θα αντικαθιστούσε την παρηκμασμένη παλαιότερη. Η κυριότερη στόχευε στη δημιουργία ενός νέου στρατού, στα πρότυπα της Δύσης, και στη διάλυση των πανίσχυρων Γενίτσαρων. Το 1807 οι Γενίτσαροι ξεσηκώθηκαν, ο Σελίμ Γ΄ δολοφονήθηκε και λίγο αργότερα η παλαιά τάξη πραγμάτων είχε παραμείνει ανέγγιχτη, αν και όχι για πολύ καιρό ακόμη. Είναι απολύτως δεδομένο ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βλέπει στους ένστολους εκείνη την αρχαϊκή –για τα οθωμανικά δεδομένα– τάξη ηγετών-πολεμιστών, που μπορούσαν να ανατρέψουν όποιον ηγεμόνα δεν εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους. Επίσης, το φάντασμα του Αντνάν Μεντερές πλανάται πάντα πάνω από την τουρκική πολιτική σκηνή. Διαφορετικά δεν εξηγείται η οξύτατη αντίδραση του Ερντογάν, σε μια επιστολή από αποστράτους με μικρή αν όχι ελάχιστη απήχηση στην τουρκική κοινωνία.

Εναντι πολλών εξ αυτών η τουρκική κοινή γνώμη ήταν ούτως ή άλλως καχύποπτη λόγω συμμετοχής σε μια σειρά από σκάνδαλα με επίκεντρο τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις. Η περίπτωση του υποναυάρχου ε.α. Τσεμ Γκιούρντενιζ έχει μάλλον τονιστεί υπερβολικά στην Ελλάδα ως θεωρητικού της «Γαλάζιας Πατρίδας», ενός προσώπου με ελάχιστη επιρροή στο εσωτερικό του στρατεύματος. Ωστόσο από το κείμενο των 104 απουσίαζε η υπογραφή τού επίσης απόστρατου Τσιχάτ Γιαϊτσί, τα βιβλία του οποίου ακόμα διδάσκονται στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων της Τουρκίας.

Είναι η κίνηση όμως των 104 μια πρωτοβουλία ενάντια στη «μεταρρύθμιση» του Ερντογάν ή οι τελευταίες ριπές μιας ήδη πολιτικά «ενταφιασμένης» ελίτ; Σίγουρα, πολλοί Τούρκοι αντιλαμβάνονται το κείμενο ως μια αφορμή να αντισταθούν απέναντι σε ένα καθεστώς με ελάχιστη ανεκτικότητα στη παραμικρή κριτική. Οποια και να είναι η κατάσταση, στην ημετέρα πλευρά του Αιγαίου όλες οι εξελίξεις στο εσωτερικό της Τουρκίας πρέπει να διαβάζονται προσεκτικά και με ένα ενδεχόμενο πάντα κατά νου. Αυτό της εξαγωγής της κρίσης προς κάθε κατεύθυνση. Η συζήτηση για τη στρατηγική βούληση της Τουρκίας να επεκτείνει την επιρροή της εις βάρος της Ελλάδας, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν θα πρέπει να αποπροσανατολίζεται από την ξαφνική ένταση που μπορεί να δημιουργηθεί από τη συγκυρία. Ο ακραιφνής εθνικισμός και ο αναθεωρητισμός αποτελούν εργαλεία που αξιοποιούνται από την κυβέρνηση Ερντογάν κατά το δοκούν. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή. 

Βασίλης Νέδος
Καθημερινή

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση