Η Τουρκία και τα φαντασιακά όρια της Δύσης

Γαλλικά πολεμικά σε κοινή άσκηση με ελληνικά τον περασμένο Αύγουστο.
Τα όρια όμως που θέτει η Δύση στον Ερντογάν είναι ρευστά... 

Όλες οι τελευταίες πρωτοβουλίες του δικαιώνουν όσους αναλυτές υποστηρίζουν ότι, παρά τα προφανή προβλήματα της τουρκικής οικονομίας, ο Ερντογάν εκτιμά πως μπορεί να θέσει τους δικούς του όρους στο παιχνίδι αναδιανομής των ζωνών επιρροής στην περιοχή, αγνοώντας συνολικά τη βούληση της Δύσης, την οποία και θεωρεί αδύναμη να παρέμβει 

Ούτε δύο μήνες μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016 κατά του Ταγίπ Ερντογάν, οι τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις εισέβαλαν για πρώτη φορά στη Συρία, εγκαινιάζοντας μια περίοδο εγκαθίδρυσης κυριαρχίας, σε μια περιοχή που είχε να ζήσει υπό τουρκικό καθεστώς από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. 

Σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά, χθες, το «Oruc Reis», στο πλαίσιο της NAVTEX που εκδόθηκε προ μιας εβδομάδας, εισήλθε σε μια περιοχή ανάμεσα στα 6 και τα 12 ναυτικά μίλια από το Καστελόριζο με ένα σκοπό: να επιδείξει την άποψη της Τουρκίας πως κανένα ελληνικό νησί δεν δικαιούται τίποτε παραπάνω από 6 ν.μ. χωρικών υδάτων. 

Και χθες οι ελληνικές Eνοπλες Δυνάμεις βρίσκονταν σε επιφυλακή, με σαφή εντολή να έχουν πλήρη άποψη για το θέατρο των επιχειρήσεων, αλλά να μην προβούν σε καμία πολεμική ενέργεια εάν δεν προκληθούν. Εν ολίγοις, να παρακολουθούν από την γραμμή των 6 ν.μ. Από σήμερα μέχρι και την Πέμπτη όταν εκπνέει η NAVTEX για τις δραστηριότητες του «Oruc Reis» είναι βέβαιο ότι η Αγκυρα θα αποδυθεί σε ένα προπαγανδιστικό σόου, όπως σε όλες τις ανάλογες περιστάσεις στο πρόσφατο παρελθόν. 

Από την Αθήνα ποικιλοτρόπως εκπέμπεται ότι τα 6 ναυτικά μίλια αποτελούν ζώνη κυριαρχίας (βλ. δηλώσεις Γεραπετρίτη), καθώς η Ελληνική Δημοκρατία ουδέποτε άσκησε το δικαίωμα από τη Διεθνή Σύμβαση της Θάλασσας, για επέκταση σε 12 ν.μ. Βέβαια, δεν έχει γίνει αναφορά στον λόγο που δεν έχει γίνει αυτό _ τον χαρακτηρισμό μιας τέτοιας κίνησης από την Τουρκική Εθνοσυνέλευση ως αιτίας πολέμου (casus belli) ήδη από το 1995. 

Η Άγκυρα, όμως προχώρησε σε μια ακόμα κίνηση, συνδεδεμένη με το παρελθόν, ενδεικτική σχετικά με τις προθέσεις της για το μέλλον. Στο Φύλλο της Εφημερίδας της τουρκικής Κυβερνήσεως της Παρασκευής αναρτήθηκε ένας χάρτης ο οποίος αποτελεί πρακτικά μια αποτύπωση της «Γαλάζιας Πατρίδας». 

Ως προς την ουσία των κυριαρχικών δικαιωμάτων, ο χάρτης δεν είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος, διότι τέτοια δεν θίγονται. Πρακτικά, η Άγκυρα «κοτσάρει» τις περιοχές του Τουρκολιβυκού Μνημονίου πάνω στις υποτιθέμενες Ζώνες Έρευνας και Διάσωσης (SAR) που είχε ανακηρύξει και το 1988, όταν οι Τούρκοι αποφάσισαν ότι το ήμισυ του Αιγαίου, περιλαμβανομένων των υδάτων γύρω από μεγάλα νησιά όπως η Κως, η Χίος, η Λέσβος, η Ικαρία κ.ά., ανήκει σε τουρκική αρμοδιότητα SAR. 

Ωστόσο, η προώθηση ενός τέτοιου χάρτη έχει μεγάλη σημειολογική σημασία, καθώς αποτελεί το επόμενο βήμα μετά την ανάρτηση του Τουρκολιβυκού Μνημονίου στον ΟΗΕ. Ως εκ τούτου, σηματοδοτεί την πεποίθηση της Τουρκίας, ότι το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο είναι ένα έγγραφο με διεθνή νομιμοποίηση. 

Αν θα προχωρήσει σε έρευνες στην συγκεκριμένη περιοχή, η οποία έχει οριοθετηθεί ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αίγυπτο, επαφίεται στο βαθμό της όξυνσης που σχεδιάζει η Άγκυρα και στις σχέσεις της με το Κάιρο. 

Σε πιο πρακτικό επίπεδο, με βάση αυτό το νέο τουρκικό χάρτη, το τουρκικό Λιμενικό θα έχει δικαίωμα να κάνει επιχειρήσεις Έρευνας και Διάσωσης έξι ναυτικά μίλια και μια γιάρδα από το φοινικόδασος Βάι στην Κρήτη. Στην Αθήνα ελπίζουν ότι ο Ερντογάν δεν θα προχωρήσει άμεσα στην επόμενη εξαγγελία του, να στείλει, δηλαδή, πλωτό γεωτρύπανο στις περιοχές όπου δραστηριοποιήθηκε το «Ορούς Ρέις» κατά το προηγούμενο δίμηνο. 

Την ίδια στιγμή, βέβαια, προετοιμάζονται, προκειμένου να μη βρεθούν προ δυσάρεστων εκπλήξεων, μάλιστα περίπου δύο εβδομάδες πριν τις αμερικανικές εκλογές. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έκανε μια πολύ συνειδητή επιλογή, να θέσει το πρόβλημα στη Σύνοδο Κορυφής και να επισημάνει τους υφιστάμενους κινδύνους. 

Αυτή τη φορά οι συνομιλητές του ήταν λίγο πιο προσεκτικοί, ιδιαίτερα μετά το τριπλό «άδειασμα» του Ταγίπ Ερντογάν στη μεσολαβητική προσπάθεια του Βερολίνου (δημοσιοποίηση «μυστικών» επαφών. Αυτή τη φορά υποτίθεται ότι η Αγκυρα έχει χρόνο να συμμορφωθεί μέχρι την Σύνοδο του Δεκεμβρίου, διαφορετικά θα ενεργοποιηθεί η «εργαλειοθήκη» με τις κυρώσεις, όπως την χαρακτηρίζει ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Χάικο Μάας. 

Η στάση που τήρησε η Αγκυρα, διακόπτοντας την πορεία του «Oruc Reis» στις 12 Σεπτεμβρίου, αφήνοντας επαρκή χρόνο ώστε να μην ληφθούν κυρώσεις στην Σύνοδο για την Ανατολική Μεσόγειο στις 1 και 2 Οκτωβρίου, είναι ένας «μπούσουλας» για τους ανατολίτικους τακτικισμούς των Τούρκων. 

Η αμφιθυμία της Δύσης έναντι του Ερντογάν φάνηκε και στην περίπτωση των S-400. Κάθε φορά που υπήρχαν ενδείξεις ότι η τουρκική πολεμική αεροπορία είχε ενεργοποιήσει το ρωσικής κατασκευής πυραυλικό σύστημα, η Ουάσιγκτον και, κατ’ επέκτασιν, το ΝΑΤΟ, έβρισκαν μια αιτιολογία να την ξεπεράσουν. Πλέον πρόσφατο παράδειγμα οι εκτελεσμένες – κατά το ακριβές χρονοδιάγραμμα που είχαν δώσει οι τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις – βολές S-400 στη Μαύρη Θάλασσα. 

Όλες οι παραπάνω πρωτοβουλίες δικαιώνουν όσους αναλυτές υποστηρίζουν ότι, παρά τα προφανή προβλήματα της τουρκικής οικονομίας, ο Ερντογάν εκτιμά πως μπορεί να θέσει τους δικούς του όρους στο παιχνίδι αναδιανομής των ζωνών επιρροής στην περιοχή, αγνοώντας συνολικά τη βούληση της Δύσης, την οποία και θεωρεί αδύναμη να παρέμβει. 

Προφανώς οι πεδιάδες της βόρειας Συρίας και οι οροσειρές του Ιρακινού Κουρδιστάν έχουν μικρότερη πολιτική σημασία για τη Δύση απ’ ό,τι τα κυριαρχικά δικαιώματα ενός κράτους-μέλους, ωστόσο φαίνεται ότι ο Ερντογάν έχει αποφασίσει να πάρει το ρίσκο, διαλύοντας το ένα μετά το άλλο τα «όρια» που θέτει η Δύση, τα οποία είναι τόσο ρευστά που καταντούν σχεδόν φαντασιακά. 

Όπως όλα δείχνουν, μετά και το αποτέλεσμα της αναμέτρησης στα Κατεχόμενα και την επικράτηση του Ερσίν Τατάρ, του εκλεκτού του Ερντογάν, στην λεγόμενη «προεδρία» του ψευδοκράτους, η επόμενη κρίση θα έχει επίκεντρο και πάλι την Κύπρο. 

Τις επόμενες εβδομάδες θα φανεί αν ο Τατάρ κληρονομήσει και την προσάρτηση της Αμμοχώστου στα Κατεχόμενα, γεγονός που θα σημάνει την οριστική παύση των προσπαθειών για επίλυση του Κυπριακού και την προώθηση λύσης δύο κρατών.

Νίκος Μαρτίνος
Protagon

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση