Αναβιώνει η έννοια του έθνους-κράτους

Του Jan Jielonka

Από τη Μαδρίτη μέχρι το Παρίσι και από το Βερολίνο μέχρι τη Βαρσοβία η έννοια του έθνους-κράτους αναβιώνει με ένταση. Κάθε εθνική κυβέρνηση εστιάζει στους δικούς της ανθρώπους και κάθε μία διατείνεται πως έχει καλύτερα προετοιμαστεί για την κρίση από όσο οι γείτονές της. Ουσιαστικά, εν μια νυκτί, οι πρωτεύουσες των κρατών ανέκτησαν την κυριαρχία τους που είχαν εκχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς να πάρουν την άδεια ούτε των πολιτών ούτε των Βρυξελλών. Στην πράξη κυβερνούν σαν να βρίσκονται σε πόλεμο, σύμφωνα με τις αποφάσεις τους. Ο Γάλλος πρόεδρος, άλλωστε, διεμήνυσε «ότι βρισκόμαστε σε πόλεμο» και έστειλε ομάδες ενόπλων να περιφρουρούν τους δρόμους για την εφαρμογή των δρακόντειων μέτρων. Το ξέσπασμα του κορωναϊού φαίνεται πως αντιστρέφει την πορεία της Ιστορίας, μιας και ξεχάστηκαν και η παγκοσμιοποίηση και η ευρωπαϊκή ενοποίηση. Βρισκόμαστε και πάλι στην εποχή του ηρωικού αγώνα των κρατών για εθνική επιβίωση. Το ότι επανακάμπτει η έννοια του εθνικού κράτους μοιάζει οικείο, αλλά είναι παραπλανητικό.

Όντως, η πανδημία κατέδειξε την ύπαρξη της δημόσιας αρχής η οποία θα αντιμετωπίσει την επείγουσα κατάσταση, αλλά αυτή εν μέρει θα εντοπίζεται σε επίπεδο κράτους, εν μέρει σε τοπικό επίπεδο και εν μέρει σε ευρωπαϊκό. Κατά τα τελευταία τριάντα χρόνια, ο ιδιωτικός τομέας επεκτάθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό εις βάρος του δημοσίου, με τα κέρδη συχνά να ιδιωτικοποιούνται, ενώ στο κράτος απέμεναν οι κίνδυνοι. Τηρουμένων των αναλογιών, στη σημερινή συγκυρία του κορωναϊού, ο δημόσιος τομέας καλείται και πάλι στα όπλα και πρόκειται να διατηρήσει τη θέση του, όπως συνέβη στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εντούτοις, σε αυτήν τη φάση ολοένα και περισσότερο θα λειτουργεί σε διαφορετικά εδαφικά επίπεδα, όπερ σημαίνει ότι τα κράτη θα πρέπει να δρουν μέσω ενός περίπλοκου δικτύου, εάν πρόκειται να παραμείνουν χρήσιμα και νομιμοποιημένα.


Η πανδημία κατέστησε εμφανές το μέγεθος της εγκατάλειψης του δημοσίου τομέα μετά μία μακρά περίοδο νεοφιλελευθερισμού. Σήμερα κανείς στην Ευρώπη δεν τολμά να ισχυριστεί ότι τα ιδιωτικά νοσοκομεία μπορούν καλύτερα να καταπολεμήσουν τον ιό από τα δημόσια. Οι κακοπληρωμένες νοσοκόμες από αυτά τα δημόσια νοσοκομεία είναι σήμερα πιο πολύτιμες από τους ιδιώτες συμβούλους υγείας. Συνήθως τα εν λόγω νοσοκομεία και οι νοσοκόμες υπάγονται στη δικαιοδοσία περιφερειακών κυβερνήσεων και πρέπει να βασιστούν σε φάρμακα, μηχανήματα και εξοπλισμό, που παράγονται σε ξένες χώρες. Η μία χώρα μετά την άλλη υπόσχονται μέτρα οικονομικής στήριξης όχι μόνον για τα νοσοκομεία τους, αλλά επίσης για τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους. Ωστόσο, τέτοιες εξαγγελίες μπορούν να υλοποιηθούν, μόνον εάν υπάρξει κοινή λύση εντός Ευρωζώνης, Ευρωπαϊκής Ένωσης και πιθανώς εντός της «Ομάδας των Επτά» και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Ο πραγματικός οικονομικός αντίκτυπος των ενισχυτικών μέτρων αυτών θα εξαρτηθεί από τις αντιδράσεις των διεθνών κεφαλαιαγορών.

Οι χώρες έχουν όντως κλείσει τα σύνορά τους, αλλά αυτό ήταν πιο πολύ μία συμβολική κίνηση, διότι τα πιο ζωτικά σύνορα είναι γύρω από τις πόλεις ή τις περιφέρειες όπου ξέσπασε η πανδημία. Οι κυβερνοεπιθέσεις δεν μπορούν να σταματήσουν με τα εθνικά σύνορα, ενώ η επικοινωνία βάσει Διαδικτύου και οι ροές μέσω αγορών ούτε αυτές σέβονται τα σύνορα. Ορισμένοι πολιτικοί σε εθνικό επίπεδο δηλώνουν έτοιμοι να αποδεσμεύσουν τις χώρες τους από την εξάρτησή τους από εισαγόμενα προϊόντα που αφορούν την υγεία. Δεν είναι λάθος να παράγονται στην Ιταλία ή στο Βέλγιο χειρουργικές μάσκες ή γάντια αντί να εκλιπαρούν οι χώρες την Κίνα σε κατάσταση κρίσης. Ωστόσο, η ανακάλυψη νέων φαρμάκων κατά του ιού προϋποθέτει διεθνή και περιφερειακό συντονισμό.

* Ο Jan Jielonka είναι καθηγητής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων στο πανεπιστήμιο της Βενετίας Κα Φοσκάρι.
Καθημερινή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση