Η τουρκική εισβολή στη Συρία και η Ιερά Βίβλος των διεθνών σχέσεων

Γράφει ο Δρ. Γιάννος Χαραλαμπίδης
Δρ. Διεθνών Σχέσεων

Πώς η Κύπρος μπορεί να εκμεταλλευτεί τη δράση της Τουρκίας και να προωθήσει κυρώσεις μέσω ΕΕ, πώς ο πόλεμος στη Συρία περνά μέσα από τα ενεργειακά και πώς επηρεάζεται η Κύπρος

Το Κυπριακό είναι εκ των πραγμάτων συνδεδεμένο με την εισβολή της Τουρκίας στη Συρία και θα έπρεπε, υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, να τεθεί με αυτόν τον τρόπο από τη Λευκωσία σε διπλωματικό επίπεδο και στον ΟΗΕ και στην ΕΕ, όπου αυτήν την εβδομάδα θα αποφασιστεί, εάν θα επιβληθούν μέτρα σε βάρος της Άγκυρας για τις προκλήσεις της εντός της κυπριακής ΑΟΖ και ποια θα είναι αυτά τα μέτρα. Ήδη, υπάρχουν προσχέδια, τα οποία θα τεθούν ενώπιον των Υπουργών Εξωτερικών αύριο Δευτέρα και, αν υπάρξει ομοφωνία, τότε θα περάσουν ως σημείο Α από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων κατά τη διάρκεια της Συνόδου τους την προσεχή Πέμπτη και Παρασκευή.

Ο κλεφτοπόλεμος

Η Τουρκία, ήδη, έχει επιδοθεί σε έναν διπλωματικό κλεφτοπόλεμο, στον οποίο χρησιμοποιεί ως εργαλεία και όπλα της το μεταναστευτικό, αλλά, κυρίως, τις εμπορικές σχέσεις της με την ΕΕ και τα συμφέροντα των ευρωπαϊκών κρατών, που διακυβεύονται επί τουρκικού εδάφους. Οι διπλωμάτες της Άγκυρας ήρθαν σε επαφή με τα κράτη-μέλη της ΕΕ χωριστά και παίζουν με τα συμφέροντα ενός εκάστου υποδεικνύοντας το κόστος, που είναι δυνατό να πληρώσουν, εάν επιβληθούν μέτρα κατά της Τουρκίας και απαντηθούν από αντίμετρα. Το σκηνικό είναι περίπλοκο, διότι η Άγκυρα προσπαθεί να διασπάσει τη συνοχή τής ΕΕ μέσω των εθνικών συμφερόντων των κρατών-μελών της. Η υπόθεση γίνεται ακόμη πιο σύνθετη, λόγω της τουρκικής εισβολής της Τουρκίας στη Συρία. Και είναι πρόδηλο ότι πρόκειται περί εισβολής και παραβίασης της εδαφικής ακεραιότητας και της κυριαρχίας κράτους-μέλους του ΟΗΕ, ανεξαρτήτως εάν το καθεστώς του δεν είναι δημοκρατικό. Άλλωστε και της Τουρκίας δεν σφύζει από δημοκρατία το πολιτειακό σύστημα Ερντογάν, αλλά δεν διενεργήθηκε εισβολή. Απόδειξη, δε, του αντιδημοκρατικού του χαρακτήρα είναι τα οικονομικά μέτρα, που επιβλήθηκαν από την ΕΕ σε βάρος του, δηλαδή το πάγωμα προενταξιακών κονδυλίων, που ήταν προγραμματισμένα να δοθούν από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.


Οι επιλογές της Κυβέρνησης

Το ερώτημα είναι εάν και πώς η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να εκμεταλλευθεί προς δικό της όφελος την κατάσταση. Ποια είναι η κατάσταση; Η Τουρκία κατέχει το 37% της Κύπρου, εισβάλλει στην κυπριακή ΑΟΖ και τώρα στη Συρία. Έχουμε δηλαδή μια χώρα, η οποία τόσο στην Κύπρο όσο και στη Συρία ισχυρίζεται ότι προχωρεί σε ειρηνευτικές δήθεν επιχειρήσεις, με τη διεθνή κοινότητα να αντιμετωπίζει το Δίκαιο με βάση τα εθνικά συμφέροντα των ισχυρών. Ήδη, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει θέσει το θέμα της Αμμοχώστου στο Συμβούλιο Ασφαλείας και η Γαλλία την τουρκική εισβολή. Σε επίπεδο ΕΕ επικρατεί η αντίληψη ότι η στάση της Τουρκίας απειλεί τη διεθνή ειρήνη και στην ανατολική Μεσόγειο, από το Αιγαίο ώς την Κύπρο και στην περιοχή της Συρίας και στα σύνορα με το Ιράκ. Όμως, η Τουρκία προβάλλει τον ισχυρισμό ότι οι δράσεις της συνιστούν ζήτημα δικής της ασφάλειας. Σε επίπεδο Σ. Ασφαλείας, οι αποφάσεις λαμβάνονται με πολιτικά κριτήρια. Αυτό ισχύει για την περίπτωση του κεφαλαίου 7, όπου το Σ. Ασφαλείας δύναται να επιβάλει κυρώσεις, οικονομικές και άλλες, ακόμη και στρατιωτικές. Την περασμένη Πέμπτη δεν κατόρθωσε να εκδώσει ψήφισμα για την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων λόγω βέτο των ΗΠΑ και της Ρωσίας.

Οι ΗΠΑ έξω από το κουτί…

Υπό αυτές τις συνθήκες, η κυπριακή Κυβέρνηση θα έπρεπε να συνδέσει η ίδια την εισβολή της Συρίας με το Κυπριακό και τις προκλήσεις στην ΑΟΖ, για να επιστρατεύσει επιπρόσθετα επιχειρήματα και να υποστηρίξει γιατί η ΕΕ πρέπει να επιβάλει κυρώσεις στην Άγκυρα και να ενισχύσει τη λογική περί του ότι θα ήταν δυνατό να περάσει το θέμα της Τουρκίας στο κεφάλαιο 7. Αν και αυτό είναι δύσκολο, έως και αδύνατο, διότι και η Ρωσία και οι ΗΠΑ δεν έχουν τέτοια πρόθεση, η κυπριακή Κυβέρνηση θα έπρεπε να επιμένει διπλωματικά προς αυτήν την κατεύθυνση για λόγους αρχής, αφού, μάλιστα, υπάρχουν σκέψεις το νέο σύστημα ασφάλειας, μετά τη λύση του Κυπριακού, να συνδεθεί με τη δράση τού Σ. Ασφαλείας. Κανείς δεν γνωρίζει πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα. Άλλωστε, έχουμε έναν Αμερικανό Πρόεδρο, ο οποίος δίνει την εντύπωση του απρόβλεπτου. Πίσω, όμως, από τις κινήσεις του υπάρχει λογική. Η αποχώρηση ενός μικρού αριθμού αμερικανικών δυνάμεων στην περιοχή όπου σήμερα δρα η Τουρκία είναι αποτέλεσμα απόφασης που λήφθηκε στη συνάντηση Τραμπ – Ερντογάν.

Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ επιδιώκει να βγαίνει από το κουτί, βλέποντας τα πράγματα ως εξωτερικός παίκτης αντί ως μέρος του προβλήματος, δημιουργώντας μια νέα εκρηκτική ως και χαώδη κατάσταση, για να μπορεί να έχει ρόλο επιδιαιτητή. Ταυτοχρόνως: 1. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν να φέρουν την Τουρκία πιο κοντά τους και να αποκαταστήσουν σχέσεις. Από την άλλη, όμως, δεν μπορούν να την απομακρύνουν από τη Ρωσία, η οποία ευνοεί την εισβολή της Άγκυρας, για τους εξής δικούς της λόγους: Με την αύξηση της τουρκικής απειλής ενισχύεται και η εξάρτηση του καθεστώτος Άσαντ προς τη Ρωσία, ενώ την ίδια στιγμή οι ΗΠΑ δημιουργούν πρόσθετο πρόβλημα στον Άσαντ με την παρουσία της Τουρκίας. 2. Οι ΗΠΑ εμφανίζονται αναξιόπιστες ως σύμμαχοι αφού πώλησαν τους Κούρδους, τους οποίους χρησιμοποίησαν εναντίον του ISIS υποσχόμενες τη δημιουργία αυτόνομης περιοχής εντός της νέας Συρίας.

Η ανυπέρβλητη σοφία…

Η συμπεριφορά του Τραμπ και «η ανυπέρβλητη σοφία του», όπως είπε, πηγάζει από το σύνδρομο της υπερδύναμης, όπως το εξήγησε ο Φούλμπραϊτ τη δεκαετία του ‘60. Ότι, δηλαδή, η Αμερική έχει την ψευδαίσθηση, όπως κάθε υπερδύναμη, ότι μπορεί να αντικαταστήσει τον Θεό στη Γη! Η στάση του Τραμπ ερμηνεύεται ως η θεωρία του μύρμηγκα. Ο πλανητάρχης μάς προσεγγίζει όλους σαν μυρμήγκια. Είναι συναφή όλα αυτά με τη θεωρία του ελέφαντα όπως την εξέφρασε ο Πρόεδρος Λ. Τζόνσον μετά το ναυάγιο του σχεδίου Άτσεσον τον Αύγουστο του ‘64. Απευθυνόμενος προς τον Έλληνα πρέσβη στις ΗΠΑ είπε οργισμένος «γ… τη δημοκρατίας σας, την Κύπρο και την Ελλάδα σας. Οι ΗΠΑ είναι ελέφαντας και μπορεί να σας πατήσει»… Οι ΗΠΑ ήταν ελέφαντας κι εμείς μυρμήγκια, όπως και το ‘74. Και όπως είναι οι Κούρδοι της Συρίας σήμερα. Αναλώσιμοι! Αυτό είναι το διεθνές σύστημα. Και ο ΟΗΕ; Ο ΟΗΕ δεν είναι σε καμιά περίπτωση παγκόσμια κυβέρνηση, ούτε δύναται να απονείμει δικαιοσύνη, η οποία απονέμεται όταν τα συμφέροντα των ισχυρών συνταυτίζονται με το δίκαιο. Ή και όταν οι αδύναμοι έχουν τη διπλωματική ικανότητα να ταυτίζουν τα συμφέροντά τους με εκείνα των ισχυρών. Όπως πράττουν οι Τούρκοι, που γνωρίζουν πώς λειτουργεί το διεθνές σύστημα και στηρίζονται στην ισχύ. Και δη τη στρατιωτική. Συνεπώς, η Συρία είναι ένα καλό παράδειγμα να γίνει αντιληπτό ότι ο ΟΗΕ στην περίπτωση της Κύπρου όχι μόνο δικαιοσύνη δεν μπορεί να απονείμει, αλλά ούτε και μπορεί η ασφάλειά μας να ενταχθεί στο δικό του πλαίσιο. Το ΝΑΤΟ θα ήταν μια επιλογή στη βάση του συμφώνου μη επιθέσεως και του επιδιαιτητικού ρόλου των ΗΠΑ.

Η καρδάρα με το γάλα… και η αυτοάμυνα

Η Άγκυρα εφαρμόζει τα τελευταία χρόνια την πολιτική του εκκρεμούς. Δηλαδή μια με τη Μόσχα και μια με την Ουάσιγκτον, διότι έχει σημαντική γεωπολιτική θέση και ένοπλες δυνάμεις. Η Τουρκία και το Ισραήλ είναι οι δυο μεγάλοι πυλώνες ασφάλειας στην περιοχή και ειδικότερα για τις ΗΠΑ. Θα ήταν δυνατό η ατίθαση Τουρκία να είχε την τύχη της Γιουγκοσλαβίας, αλλά κυρίως οι Αμερικανοί δεν έχουν εναλλακτικές επιλογές ασφάλειας στην εξέλιξη ενός τέτοιου σεναρίου. Διότι, για παράδειγμα, δεν υπάρχει το εναλλακτικό σενάριο του άξονα Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας μέσω του EastMed. Ακόμη και όταν οι Αμερικανοί φλερτάρουν με αυτήν τη στρατηγική, όπως τώρα, η ηγεσία μας κλοτσά την καρδάρα με το γάλα και οι ηγεσίες του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ επιμένουν να προσφέρουν με τη λύση της ομοσπονδίας τον αγωγό προς Τουρκία για να την καταστήσουν ακόμη πιο ισχυρή. Ερώτημα συναφές: Εάν σήμερα είχαμε ομοσπονδία και εκ περιτροπής Προεδρία κ.λπ, τι θα αποφάσιζε η Κύπρος για τη δράση της Τουρκίας στη Συρία; Ότι είναι εισβολή και παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της εδαφικής ακεραιότητας κράτους-μέλους του ΟΗΕ ή ότι είναι στρατιωτική επιχείρηση επί τη βάσει του άρθρου 51, όπως η Άγκυρα ισχυρίζεται; Είναι απίστευτη η Τουρκία. Εισέβαλε στην Κύπρο υπό το πρόσχημα της ειρηνευτικής επιχείρησης και τώρα εισβάλλει στη Συρία υπό το πρόσχημα της αυτοάμυνας! Τι δήλωσε ο εκπρόσωπος Τύπου του Ερντογάν; Ότι, εφόσον η Συρία δεν μπορεί να ελέγξει τους Κούρδους τρομοκράτες, η Τουρκία έχει το δικαίωμα της αυτοάμυνας επί τη βάσει του άρθρου 51 της Χάρτας του ΟΗΕ. Και πρόσθεσε ότι θα δημιουργήσει τις συνθήκες για την επιστροφή 2,6 εκ. προσφύγων από το σύνολο των 3 εκ. που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη γη τους λόγω του ISIS και του πολέμου. Η Τουρκία θέλει να αναπτυχθεί σε ένα μέτωπο μήκους 480 χιλιομέτρων και πλάτους 30. Και αντί επί του παρόντος να επιστρέφουν πρόσφυγες, δημιουργούνται νέοι. Ποιος, άλλωστε, εγγυάται ότι θα ομαλοποιηθεί σε τέτοιο σημείο, που οι πρόσφυγες θα αισθάνονται ασφαλείς για να επιστρέψουν; Ο τουρκικός στρατός καθαρίζει τις περιοχές για να μην έχει το πρόβλημα του ανταρτοπολέμου. Ό,τι και αν ισχυρίζεται η Άγκυρα, ποιος πιστεύει ότι θα διατάξει την αποχώρηση του στρατού της εάν δεν της προκληθεί δυσανάλογο κόστος από το μελλοντικό όφελος; Ποιος θα προκαλέσει το κόστος; Οι μόνοι που σε αυτήν τη φάση μπορούν να προκαλέσουν κόστος στην Τουρκία είναι οι Κούρδοι της περιοχής. Πόσο, όμως, μπορούν να αντέξουν μόνοι απέναντι στην τουρκική πολεμική μηχανή, που διαθέτει άρματα μάχης, πυροβολικό και αεροπορία;

Η Άγκυρα προχωρεί με σταθερά και μελετημένα βήματα. Θα αγκιστρωθεί ως εκεί που φτάνει το χέρι της. Ο απώτερος στόχος της είναι να φτάσει ώς το όρος Καντίλ και να εξοντώσει κάθε κουρδική αντίσταση πέραν του Ευφράτη. Εάν εδραιωθεί η Τουρκία επί συριακού εδάφους, θα είναι δυνατό στη συνέχεια, όταν της δοθεί η ευκαιρία, να ανοιχθεί εντός της Συρίας, εκεί όπου τα συμφέροντά της το επιβάλλουν. Αυτό εξαρτάται από τη στάση που θα τηρήσουν οι Αμερικανοί και οι Ρώσοι.

Η Μόσχα και η κωλοτούμπα του Τραμπ

Η Μόσχα δεν συμμαχεί με την Άγκυρα μόνο στην περίπτωση του Άκιουγιου και του Turkish Stream, αλλά και επί άλλων ενεργειακών ζητημάτων εντός της Συρίας, τα οποία αφορούν τον αγωγό από το Ιράν προς τη Μεσόγειο, που ήταν προ του πολέμου ανταγωνιστικός του αγωγού από το Κατάρ στην Τουρκία. Στη λογική της συμμαχικής σχέσης, μεταξύ Ιράν, Τουρκίας, Ρωσίας, η Μόσχα μετατοπίζει τα συμφέροντα της Άγκυρας και τα εναρμονίζει με τα δικά της στην ακόλουθη πολιτική πρακτική: Η Ρωσία δείχνει ανοχή στις τουρκικές προκλήσεις εντός της κυπριακής ΑΟΖ για δυο λόγους: Ο πρώτος είναι ότι εάν περάσει ο αγωγός από το Ιράν στη Συρία και δη στη Μεσόγειο, είναι αναγκαία η συμμαχική σχέση με την Άγκυρα που ελέγχει τη θάλασσα, μετατρέποντας την περιοχή από τη Μαρμαρίδα ώς την Αλεξανδρέττα σε τουρκική λίμνη, συμπεριλαμβάνοντας την περιοχή του Αποστόλου Ανδρέα και του Κόλπου της Αμμοχώστου. Ο δεύτερος λόγος είναι συναφής με τον πρώτο. Η Ρωσία έχει καπαρώσει τα συριακά ενεργειακά οικόπεδα και δεν θα είχε πρόβλημα να χρησιμοποιήσει το Τσεϊχάν για την εκμετάλλευσή τους. Γνωρίζοντας καλά κάποιος την τουρκική πολιτική, δεν θα ήταν αφέλεια να πιστεύει ότι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία δεν σχετίζονται με τα ενεργειακά παιχνίδια;

Όσο η Τουρκία δυναμώνει, τόσο πιο αναγκαία θα είναι για τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Και η δράση της στη Συρία δεν την αποδυναμώνει, εκτός και αν τελικά οι εξελίξεις και οι εσωτερικές πιέσεις στις ΗΠΑ, σε συνδυασμό με την εκτροπή των τουρκικών στρατιωτικών επιχειρήσεων, οδηγήσουν τον Πρόεδρο Τραμπ - ενόψει μάλιστα εκλογών - σε κωλοτούμπα και επιβολή τέτοιων οικονομικών κυρώσεων στην Άγκυρα, που θα προκαλέσουν πρόσθετα προβλήματα στον Ερντογάν. Μπορεί, είπε ο πλανητάρχης, να το διαλύσει. Και να φέρει προφανώς τους Κεμαλιστές. Πώς σχετίζεται το θέμα με την Κύπρο; Εάν κερδίσει ο Ερντογάν, η ομαλοποίηση των σχέσεών του με τις ΗΠΑ περνά μέσω ανταλλαγμάτων στο Κυπριακό. Το ίδιο όμως ισχύει και αν χάσει, διότι οι Κεμαλιστές είναι πιο σκληροί στην πολιτική τους. Εκτός και αν εμείς δέσουμε τώρα με τρόπο ισχυρό τα συμφέροντά μας με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ μέσω του EastMed.

Μεταβλητές του πολέμου

Η επιτυχία ή η αποτυχία των τουρκικών επιχειρήσεων περνά μέσα από τις εξής μεταβλητές:

Την αντοχή των Κούρδων μαχητών και κατά πόσον έχουν πρόθεση και σε ποιο βαθμό να πολεμήσουν, ώστε να βαλτώσει ο τουρκικός στρατός με ανυπολόγιστο κόστος - και οικονομικό και σε ανθρώπινες απώλειες.
Το οικονομικό κόστος της στρατιωτικής επιχείρησης στη Συρία. Όσο πιο μεγάλη είναι η διάρκεια της εισβολής, τόσο μεγαλύτερο θα είναι το κόστος.
Από την επιτυχία ή όχι της επιχείρησης και επί της ουσίας, αλλά και επικοινωνιακά, που σημαίνει ότι ο Ερντογάν θα εμφανίσει τον νέο εποικισμό ως επιστροφή προσφύγων. Και είτε με προσάρτηση είτε μέσω των κουβαλητών που θα στείλει εκεί θα δημιουργήσει μια νέα κυπροποίηση. Όσοι επιστρέψουν με τη συνοδεία του τουρκικού στρατού θα δοξάζουν τον Ερντογάν, που το 2013 δεν θα πανηγυρίζει μόνο για την Κύπρο, τη Γαλάζια Πατρίδα και τη Συρία. Θα υπερηφανεύεται ότι μεγάλωσε ακόμη περισσότερο την Τουρκία. Είναι, δε, εκτός λογικής να εκτιμά κάποιος ότι υπό αυτές τις συνθήκες θα υποχωρήσει η Τουρκία στο θέμα του Κυπριακού και δη του φυσικού αερίου.
Από τη στάση των ΗΠΑ και της Ρωσίας, αλλά και του Ισραήλ, που μένει σιωπηρό… Το Ισραήλ μπορεί να είναι αντίθετο με το καθεστώς Άσαντ, αλλά δεν ευνοεί την ενίσχυση του ρόλου της Τουρκίας, την οποία θα ήθελε να δει να αποτυγχάνει και, ως εκ τούτου, έχει κίνητρο να στηρίξει την κουρδική αντίσταση και να προωθήσει οικονομικές κυρώσεις σε κάποια στιγμή μέσω των ΗΠΑ ή να αφήσει τον τουρκικό στρατό να φθείρεται. Η Μόσχα δεν έχει λόγο να τα τσουγκρίσει με την Άγκυρα. Για τις ΗΠΑ όμως κανείς δεν μπορεί, όπως έχουμε ήδη αναλύσει, να βάλει το χέρι του στο Ευαγγέλιο.

Ο Πόντιος Πιλάτος

Επί του παρόντος, σίγουρο είναι ότι για άλλη μια φορά η διεθνής κοινότητα επιβεβαιώνει ότι λειτουργεί στη βάση ψυχρών συμφερόντων και όχι Δικαίου και ότι ο ΟΗΕ και δη ο Γενικός του Γραμματέας, από τον οποίο αναμένουμε τις καλές του υπηρεσίες στο Κυπριακό, τήρησε ποντιοπιλατική στάση. Ζήτησε τερματισμό των συγκρούσεων, χωρίς να καταδικάζει τον εισβολέα… Η Ιερά Βίβλος των διεθνών σχέσεων δεν είναι η Χάρτα του ΟΗΕ, αλλά ο Θουκυδίδης. Ισχύς!

Η μεγάλη εικόνα της εισβολής στη Συρία

Ο χάρτης αυτός δείχνει τη μεγάλη εικόνα και τη σημασία αλλά και τους στρατηγικούς και ενεργειακούς στόχους της Τουρκίας και τους λόγους της εισβολής της στη Συρία, που δεν συνιστούν αυτοάμυνα, αλλά μια επιθετική δράση, που, αν πετύχει, θα επιφέρει γεωπολιτικές μεταβολές. Από το όρος Καντίλ ως τη Μαύρη θάλασσα. Στον χάρτη αποτυπώνεται και το παιχνίδι των αγωγών, καθώς και πώς αυτοί καθορίζουν συμμαχίες και αντιπάλους. Ο χάρτης αυτός είχε δημοσιευτεί προ μερικών μηνών, αλλά… ποιος διαβάζει εκ των ημετέρων προκειμένου να ασκήσει ορθή εξωτερική και αμυντική πολιτική;

Σημερινή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση