Ο θρίαμβος της Ρωσίας στη Συρία και ο έλεγχος της Τουρκίας

Η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία…

Του Αλέξανδρου Δρίβα

Οι μέρες που διανύουμε, φιλοξενούν ολοένα και περισσότερα γεγονότα που παράγει το μεγάλο εργαστήριο της Ιστορίας. Η Ρωσία, για πρώτη φορά μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, επεμβαίνει στρατιωτικά σε ξένο έδαφος μέσα από τον έλεγχο μιας χώρας μέλους του ΝΑΤΟ, της Τουρκίας.

Και αν η Κριμαία προσαρτήθηκε αναίμακτα, η Ρωσία, στο τέλος του Σεπτεμβρίου 2015 με διαδικασίες-αστραπή, ανταποκρίθηκε θετικά στο αίτημα του Μασάρ Αλ Άσαντ και ξεκίνησε στρατηγικό βομβαρδισμό από αέρος.

Όλα αυτά βέβαια, μπορούν να φανούν ως μη αναμενόμενα a posteriori. Πέραν αυτής της διαπίστωσης όμως, ίσως μπορούν να θεωρηθούν και φυσιολογικά επακόλουθα σε δύο επίπεδα. Τόσο αναφορικά με την πολιτική της Ρωσίας αναφορικά με τη Συρία, όσο και από τη ρωσική υψηλή στρατηγική στα χρόνια του Βλάντιμιρ Πούτιν.

Εκτός των λόγων επέμβασης, θα επιχειρηθεί να αποσαφηνιστούν τα κέρδη που προσδοκά να αποκομίσει η Ρωσία από τη Συρία, αλλά και τι σημαίνει αυτό για το μέλλον του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων σε μια ολοκαίνουρια σκακιέρα αλλά και για το μέλλον της γειτονιάς της Ελλάδας. Τα απορρέοντα από την επέμβαση της Ρωσίας, ακολουθούν τον πολυπαραγοντισμό και μία συνέπειά της, είναι και η ταφόπλακα του νεο-οθωμανισμού της Τουρκίας.


Το στάδιο της επανόδου

Η Ιστορία, σε μεγάλο βαθμό είναι ηγετοκεντρική. Μπορεί η υψηλή στρατηγική ενός κράτους, αυτοκρατορίας, φέουδου κτλ, πάντα να καθοριζόταν από αρκετούς παράγοντες, ωστόσο η λήψη απόφασης είναι εκείνη που τελικά καθορίζει το μέλλον τους. Η Ρωσική Ομοσπονδία, προέκυψε ως διάδοχη κατάσταση της Ε.Σ.Σ.Δ η οποία με την perestroika και την glasnost, του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, έλαβε τέλος σε μια εποχή 74 χρόνων.

Ο Zbignew Brzezinski, στο έργο του «Η Μεγάλη Σκακιέρα: Η Αμερικανική Υπεροχή και οι Γεωστρατηγικές της Επιταγές», το οποίο έτυχε να εκδόθεί κατά τα έτη κοσμογονικών αλλαγών που έλαβαν χώρα στη Ρωσία, συμβουλεύει τις ΗΠΑ να εκμεταλλευτούν το γεωπολιτικό κενό που άφησε η .Ε.Σ.Σ.Δ, δίνοντας ένα ισχυρό στίγμα στο διάλογο μεταξύ των Πραγματιστών που γινόταν εκείνα τα χρόνια στις ΗΠΑ (σε κάποιον βαθμό, έστω διαφορετικό, συνεχίζει να διεξάγεται) για το κατά πόσο θα έπρεπε –και αν τελικά έπρεπε- να επεκταθεί το ΝΑΤΟ προς τη ρωσική «αυλή». Με την αρχή της δεύτερης θητείας του, ο Βλάντιμιρ Πούτιν, έθεσε ανοικτά το νέο στόχο της δικής του εποχής στη Ρωσία. «Η κατάρρευση της Ε.Σ.Σ.Δ, ήταν το μεγαλύτερο γεωπολιτικό σφάλμα του 20ου αιώνα».

Με άλλα λόγια, με αρκετή προσοχή, θα μπορούσαμε να ασκήσουμε κριτική στη βιασύνη στην οποία επέδειξε ο Brzezinski στο προαναφερθέν έργο του. Η εποχή Πούτιν, πέραν από την οικονομική ανασυγκρότηση της Ρωσίας, έδωσε ξανά στη Ρωσία το prestige της μεγάλης δύναμης, μιας δύναμης που δε γίνεται να μείνει έξω από τις διεθνείς υποθέσεις. Η ταπείνωση της Ρωσίας στα μετά-Γκορμπατσώφ έτη, ήταν εξόφθαλμη τόσο στους πολέμους που διεξήχθησαν στα Βαλκάνια, όσο και με την εν γένει πολιτική του Γιέλτσιν. Ο Πούτιν και τα πρόσωπα της εμπιστοσύνης του, θεώρησαν την άρση της ταπείνωσης ως την επάνοδο της Ρωσίας στις διεθνείς υποθέσεις. Οι περίφημοι «ολιγάρχες» της Ρωσίας, τέθηκαν υπό τον πλήρη έλεγχό του και δε δίστασε ποτέ να τους απειλήσει ανοικτά σε περίπτωση που δεν ευθυγράμμιζαν τα συμφέροντά τους με αυτά που είχε ορίσει εκείνος ως συμφέροντα του «ρωσικού έθνους».

Η ταχύτητα της ρωσικής οικονομικής ανάκαμψης ήταν απόρροια της οικονομικής της εξειδίκευσης πάνω στον τομέα της Ενέργειας και των Πρώτων Υλών. Παρόλα αυτά, η Ρωσία, χρειάζεται να μελετάται εκτός μετανεωτερικών ερμηνειών καθώς το αυτοκρατορικό της παρελθόν, της καθορίζει ακόμη την πορεία της στις διεθνείς υποθέσεις. Στο μετανεωτερικό κόσμο ανάλυσης και ερμηνείας, η ποσοτικοποίηση κυριαρχεί, όμως οι καθοριστικοί παράγοντες της Ιστορίας, υπήρξαν πάντα απροσδόκητα γεγονότα τα οποία ήταν αποτελέσματα «πρόσληψης της αλήθειας», κάποιας υπερβατικής ιδέας η οποία ζητούσε το πλήρωμά της. Ακόμη και οι θεωρητικές κατευθύνσεις που ασχολούνται με τις λεγόμενες ποιοτικές μεταβλητές, ρέπουν προς τον σχετικισμό και συμπεραίνουν τη δυσκολία που υπάρχει ως προς το «ορίζειν».

Εκφραστής της νέας ρωσικής ιδέας, είναι ο Καθηγητής Αλεξάντερ Ντούγκιν, ο οποίος επηρέασε –και επηρεάζει- τον Ρώσο Πρόεδρο. Βασική ιδεά του Αλεξάντερ Ντούγκιν, είναι η γεωπολιτική ανασυγκρότηση του χώρου που στο παρελθόν, ανήκε και εδαφικά στην Ε.Σ.Σ.Δ. Πράγματι, μελετώντας ακόμη και τους κλασικούς γεωπολιτικούς αναλυτές, θα διαπιστώσουμε οτι ο έλεγχος της «Καρδιάς της Νήσου» (Ευρασία) από την Μάυρη Θάλασσα μέχρι και την Κασπία, είναι το γεωπολιτικό κλειδί για την άνοδο μιας παγκόσμιας δύναμης. Πέραν αυτού, σε ιδεολογικό και μεταφυσικό επίπεδο, ο Αλεξάντερ Ντούγκιν, αναφέρει:

«Πρέπει να αντιταχθούμε σε οποιοδήποτε είδος αντιπαραθέσεως μεταξύ των διαφόρων θρησκειών (…) Έτσι, πρέπει να ενώσουμε την Αριστερά και τη Δεξιά και τις παγκόσμιες παραδοσιακές θρησκείες σε έναν κοινό αγώνα ενάντια στον κοινό εχθρό. Η κοινωνική δικαιοσύνη, η εθνική κυριαρχία και οι παραδοσιακές αξίες είναι οι τρεις βασικές αρχές της τέταρτης πολιτικής θεωρίας».

Όπως ο κομμουνισμός μπορεί για αρκετούς να είναι η αυτοσυνειδησία του καπιταλισμού, το ίδιο συμβαίνει και με τον εθνικισμό και τη διαλεκτική σχέση που έχει με την παγκοσμιοποίηση. Σε έναν ομοιογενή κόσμο, θα βλέπαμε ως παράδοξο την ύπαρξη «αντιδραστικών» κινημάτων. Όμως ο κόσμος δεν είναι ούτε ομοιογενής, ούτε επίπεδος και καμία ιδεολογία ικανή να δημιουργήσει κάποιο κοινωνικό, πολιτική ή/και οικονομικό «σύστημα», δεν είναι αμέτοχη στο Προπατορικό Αμάρτημα της ατέλειας. Επομένως, ο νεο-φιλελευθερισμός και ό,τι συγγενές προς αυτόν, αφήγημα, βρίσκει το αντίπαλον δέος του σε άλλα αφηγήματα, θεωρίες και ιδεολογίες. Αυτές, εκφράζονται από κράτη, δηλαδή από ανθρώπους.

Ο εθνικομπολσεβικισμός, δηλαδή η επιδιόρθωση του «μεγαλύτερου γεωπολιτικού σφάλματος του 20ου αιώνα» και η αντικατάσταση της σοβιετικής αθεϊας από τον Χριστιανισμό, οδηγεί το ρωσικό όραμα που μοιράζονται Πούτιν και Ντούγκιν, στη δημιουργία της «Τρίτης Ρώμης», της επανασύστασης της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας υπό τη ρωσική αιγίδα. Στην περίπτωση της Ρωσίας, η μεταφυσική και ο μαγκνοραματισμός με τις γεωπολιτικές της επιδιώξεις, δεν είναι παράλληλες γραμμές. Υπάρχει σημείο τομής στην κάθοδό της στις «θερμές θάλασσες».

Το Διεθνές Δίκαιο που «τρομάζει» τις Αυτοκρατορίες

Η ιδιαιτερότητα της Ρωσίας, η οποία αν μελετηθεί σε βάθος θα αποκαλύψει και το τι είναι αυτό που ζητάει σήμερα στη Συρία, έγκειται στο γεγονός ότι ο σημερινός κόσμος, ερμηνεύεται μόνο κατ’ επιφάνεια με μετανεωτερικές αφηγήσεις. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίον η Δύση, δεν μπορεί εύκολα να αντιληφθεί χώρες όπως είναι η Κίνα, η Ρωσία, η Ιαπωνία, η Τουρκία, το Ιράν και οι αραβικές. Μέσα σε αυτήν την κατηγορία της μη βαθύτερης πρόσληψης των άνω χωρών, βρίσκεται και το σύνολο του ελληνικού πολιτικού κόσμου. Επίσης, θα μπορούσε και η Ελλάδα να είναι μια χώρα που δεν μπορεί να μελετηθεί εύκολα με μετανεωτερικές διόπτρες.

Οι Αυτοκρατορίες, φύσει πολυεθνικές, τρόμαζαν πάντα στην ιδέα των εσωτερικών εξεγέρσεων. Μπροστά από κάθε μορφής καταπίεσης την οποίαν ένιωθαν ότι υφίστανται, οι μειονοτικές ομάδες δημιουργούσαν μια ρητορική διαφορετικότητας, μια ρητορική η οποία θα τους νομιμοποιούσε ως διεκδικητές εδαφών και ελευθερίας, αυτονομίας, απόσχισης και ανεξαρτησίας. Ο εφιάλτης ενός συστήματος που άγεται από μια αυτοκρατορία, είναι –η από τα έσω- διάσπαση. Το Διεθνές Δίκαιο, επηρεάστηκε αρκετά από την κατάρρευση της Ε.Σ.Σ.Δ. Οι λαοί των χωρών που προέκυψαν από τον σοβιετικό διαμελισμό, καταπιέζονταν για χρόνια καθώς ουδέποτε από την εποχή του Στάλιν, δεν αξιολογήθηκε ορθά από την σοβιετική πλευρά το ζήτημα της ταυτότητας πέραν της ιδιότητας του «προλετάριου».

Η κορωνίδα του Διεθνούς Δικαίου, βρίσκεται ανάμεσα στις αρχές της εδαφικής ακεραιότητας, της εθνικής κυριαρχίας και απαγόρευσης της χρήσης και απειλής ένοπλης βίας. Παρόλα αυτά, και μόνο η ύπαρξη δύο σχολών σκέψης του διεθνούς νομικού πολιτισμού (παρεμβατιστές και μη παρεμβατιστές) αποκαλύπτουν τα ερμηνευτικά κενά του Διεθνούς Δικαίου στην αποδελτίωση της διεθνούς πολιτικής πραγματικότητας. Το ζήτημα του Κοσσυφοπεδίου, της Κύπρου αλλά και της Ταϊβάν, της Νότιας Ρωσίας στην περιοχή του Καυκάσου, αποτελούν μείζονα θέματα για χώρες όπως είναι η Ρωσία και Κίνα. Η αυτοδιάθεση των λαών, και ό,τι υπαγορεύει το «Δίκαιο των Μειονοτήτων», αποτελεί τρόμο για χώρες που η έννοια του υπηκόου-πολίτη, δεν επαρκούν για να θέσουν ένα ικανό «ανήκειν» σε έναν πολίτη. Επομένως η εθνική κυριαρχία και η μη επέμβαση στα εσωτερικά ζητήματα άλλων χωρών, ήταν η μέχρι πρότινος στάση της Ρωσίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε, κατηγορώντας τις ΗΠΑ για ανευθυνότητα που προωθεί τον πόλεμο σε παγκόσμια κλίμακα.

Σήμερα, ο Βλάντιμιρ Πούτιν, προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τα ίδια «δυτικά» εργαλεία για να προωθήσει τη δική του εξωτερική πολιτική. Περίπου δέκα μέρες πριν η Ρωσία ανακοινώσει την επέμβασή της, ανακοίνωσε κάτι αρκετά σημαντικό μέσα από το Υπουργείο Αμύνης της και των μυστικών υπηρεσιών της. Περίπου 2.400 Ρώσοι πολίτες, συμμετέχουν στις δράσεις του ΙΚ. Το ΙΚ, ανήκει στην οικογένεια των ισλαμιστών-φονταμενταλιστών, στον άξονα του κακού, όπως αυτός διαμορφώθηκε μετά την 9/11.

Το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας και η «επιθετική άμυνα»

Με αυτόν τον τρόπο, η Ρωσία έδειξε πως επίκειται παρέμβασή της στη Συρία. Η χρονική συγκυρία, είναι βεβαίως σπουδαία καθώς η Ρωσία έβλεπε πως για άλλη μια φορά, η Μέση Ανατολή και η ειδικότερα η Συρία στην οποία διακυβεύονται τεράστια ρωσικά συμφέροντα, θα γινόταν «νατοϊκή υπόθεση» και μάλιστα, με βραχίονα την Τουρκία. Εδώ κάπου, μπορούμε να αποδελτιώσουμε τον πρώτο πυλώνα της περιφερειακής στρατηγικής της Ρωσίας, που δεν είναι άλλος από τη διατήρηση και επέκταση της επιρροής της στην Ανατολική Μεσόγειο. Ένας πυλώνα, του οποίου η προσπάθεια αποτροπής από τη Μεγάλη Βρετανία, την οδήγησε να επανεξετάσει και τη σταδιακή δημιουργία του ελληνικού κράτους.

Μελετώντας τον χάρτη, η ευθυγράμμιση ενός κάθετου άξονα από την Κριμαία μέχρι και το Ταρτούς, διασφαλίζει στη Ρωσία τον εγκλωβισμό της Τουρκίας η οποία αποτελεί τον «συνοριοφύλακα» του ΝΑΤΟ νότια του ρωσικού, μαλακού υπογαστρίου. Η Μαύρη Θάλασσα και τα Στενά των Δαρδανελλίων, αν έκλειναν σε κάποιον πιθανό ναυτικό αποκλεισμό που θα επέβαλε η Τουρκία, θα έφερε τη ρωσική πολιτική των θερμών θαλασσών σε θέση ασφυξίας. Η Ρωσία, μελετά την Τουρκία τόσο ως μέλος του ΝΑΤΟ, όσο και ως μια αναθεωρητική δύναμη της ευρύτερης περιφέρειας της Ευρασίας που επιθυμεί να αναθεωρήσει προς όφελός της την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή.

Ο ανθρωπογεωγραφικός εφιάλτης της Ρωσίας, είναι η Τουρκία να γίνει ο μοχλός του ακραίου Ισλάμ το οποίο θα μπορέσει μέσα από ομάδες αντίστοιχες του ΙΚ, να της επιφέρει αναταραχή στον ήδη εύθραυστο Καύκασο και στην περιοχή των Τσετσένων. Υπό αυτήν την έννοια, η Ρωσία είναι υποχρεωμένη να αμυνθεί απέναντι στην Τουρκία η οποία επιθυμεί την επανίδρυση μιας φιλοτουρκικής Συρίας. Σε αυτό το παίγνιο μηδενικού αθροίσματος, η Ρωσία επιθυμεί τη διατήρηση της επιρροής της στη Συρία έτσι ώστε:
1. Να μηδενίσει τον κίνδυνο να δημιουργήσει η Τουρκία θύλακες ακραίου ισλαμισμού τόσο στον Κάυκασο, όσο και στη Συρία και
2. Όχι μόνο τον τερματισμό της απειλής κατά του ρωσικού μαλακού υπογαστρίου στη Μάυρη Θάλασσα, αλλά κατην μετατόπιση του μαλακού υποσγαστρίου εναντίον της Τουρκίας, στα νότιά της, σε μια φιλορωσική Συρία. 3. Η ολοκλήρωση της μια γεωστρατηγικής δραστηριότητας που ξεκίνησε με την προσάρτηση της Κριμαίας, 5 χρόνια πριν.

Το Ισραήλ, επιθυμεί την όποια μορφή έχει η Συρία στο μέλλον, να μην είναι εχθρική ως προς αυτό. Έτσι, το Ισραήλ, θα έχει κάθε λόγο να επιθυμεί τη βελτίωση των σχέσεών του με τη Ρωσία. Αυτή η σχέση, σε μια περίοδο που οι αμερικανο-ισραηλινές σχέσεις δε διανύουν τις πιο καλές τους μέρες, θα ήταν μια εξέλιξη που θα επέφερε αρκετές αλλαγές στην ευρύτερη περιοχή. Αν συνυπολογίσουμε και την ολοένα και αυξανόμενη ρωσο-αιγυπτιακή δραστηριότητα, μπορούμε να υποθέσουμε μια εικόνα των ρωσικών κερδών στο χάρτη σε περίπτωση επιτυχίας της εξελισσόμενης επέμβασης της Ρωσίας στη Συρία.

Οι αστραπιαίες διαδικασίες με τις οποίες λειτούργησε η Ρωσία, μας θυμίζουν τόσο τα γεγονότα του θέρους του 2007 στη Γεωργία, όσο και την προσάρτηση της Κριμαίας στην ουκρανική κρίση. Η λήψη αποφάσεων του Κρεμλίνου αποτελεί κάτι ξένο προς τη γραφειοκρατία της Δύσης, ειδικά της Ε.Ε. Σε περίπτωση θίξης ζωτικών συμφερόντων, η Ρωσία, εκμεταλλεύεται το γεγονός της πολεμικής της ετοιμότητας. Στην ευρύτερη περιοχή, δεν υπάρχει άλλη αρτιότερη πολεμική μηχανή από τη Ρωσία. Τόσο στη Γεωργία, όσο και στην Ουκρανία, από την πλευρά της Δύσης επιδιώχθηκε η ανάσχεση της ρωσικής επιρροής προς την Μεσόγειο.

Η δημιουργία προβλημάτων στο μαλακό της υπογάστριο, θα αποθάρρυνε τη Ρωσία να σκέπτεται επεκτατικά στη Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή, θα την απομάκρυνε από το Ιράν και θα την έφερνε ξανά σε έναν αγώνα επαναδιεκδίκησης των όσων θεωρούσε «κεκτημένα» από την πρώτη θητεία του Πούτιν. Ο περιορισμός της Ρωσίας σε μια δύναμη της Κεντρικής Ασίας που θα είχε οριοθετημένες σχέσεις με τη Δύση, δεν ικανοποιούν τους στόχους και τα γεωπολιτικά οράματα της Ρωσίας του Πούτιν. Έως τώρα, η Ρωσία μεταφέρει πάλι το παιχνίδι στη Συρία. Ποιες είναι οι γεωπολιτικές προκλήσεις της Ρωσίας και τι ρόλο θέλει να διαδραματίσει στον κόσμο; Γιατί η Ρωσία ακολουθεί την «επιθετική άμυνα» και μορφές προληπτικού πολέμου;

Οι γεωπολιτικές επιταγές της Μόσχας, ο απεγκλωβισμός και ο «ισότιμος παίκτης»

Πριν ξεκινήσει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος και πριν η Σπάρτη θεωρήσει πως η ανισορροπία ισχύος εναντίον της, μεγάλωνε σε σχέση με την Αθήνα, η πρώτη, διακήρυσσε «τον ελεύθερο και αυτόνομο κόσμο των ελληνικών πόλεων κρατών και την απελευθέρωσή του από τα αθηναϊκά δεσμά». Μια αναθεωρητική δύναμη, νομιμοποιεί αρχικά την ύπαρξή της, αμυντικά.

H Ρωσία, όπως αναφέραμε παραπάνω αναφορικά με την κοσμοθεωρία που προάγει, διεκδικεί έναν νέο ρόλο. Αυτός συνοψίζεται σε έναν «νέο τρίτο δρόμο», ο οποίος θα μειώσει τις ανισότητες που ο νεοφιλελευθερισμός έφερε, θα σέβεται την εθνική κυριαρχία και έτσι η διεθνής πολιτική θα εξανθρωπιστεί. Ο Ρώσος πρόεδρος, έχει ανοικτά μιλήσει στο RT , για τις διαφορές που βλέπει εκείνος ανάμεσα στην αμερικανική πρόταση και στην αντίστοιχη ρωσική, για το πώς μπορεί ο κόσμος να προοδεύσει.

Στα μάτια του ρωσικού επιτελείου, η Μόσχα, είναι πολύ μεγάλη για να περιοριστεί σε έναν συμπληρωματικό ρόλο στις διεθνείς υποθέσεις. Η ευχή και κατάρα, του να είναι η μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο, την καθιστά δύναμη με πολλαπλά γεωπολιτικά συμφέροντα σε κάθε υποπεριφέρεια της Ασίας. Η αχανής αυτή έκταση, σε συνδυασμό με το σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει, αναγκάζουν τη Ρωσία να δίνει μεγάλη σημασία στη σκληρή της ισχύ. Η ίδια η ρωσική ιστορία, υπήρξε μια ιστορία «αμυντικής επίθεσης», μιας προσπάθειας απεγκλωβισμού και αποφυγής διμέτωπων πολέμων και εισβολών από τη Δύση και από την Ανατολή. Μια πιθανή περικύκλωσή της από την Ευρώπη και την ασπίδα του ΝΑΤΟ από τη Δύση σε συνδυασμό με την ανάσχεση της εξόδου της προς τις θερμές θάλασσες και από την Κίνα στην Ανατολή, θα έφερνε τη Ρωσία ουσιαστικά στη διάλυση. Άλλωστε, μην ξεχνάμε πως το καίριο πλήγμα που δέχτηκε η Ρωσία ως Ε.Σ.Σ.Δ, ήταν με την Τριγωνική Διπλωματία του Νίξον. Χωρίς καμία υπερβολή, θα πρέπει να τονίσουμε πως εκτός από τους πόθους συμφερόντων, τις μεγάλες δυνάμεις τις οδηγούν και οι ίδιες τους οι αδυναμίες καθώς και οι φόβοι τους. Ο ίδιος ο Θουκυδίδης, υπογράμμιζε πως τα τρία χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ζωής στην ανθρώπινη σφαίρα, είναι η δόξα, ο φόβος και το συμφέρον.

Η χρονική συγκυρία της ρωσικής επέμβασης στη Συρία, έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία αν τη συμπληρώσουμε με την ιστορική συμφωνία που επετεύχθη μεταξύ Δύσης (κυρίως ΗΠΑ) με το Ιράν. Το Ιράν, για τη Ρωσία, υπήρξε μια σταθερή απειλή εκτός Μόσχας έναντι της Δύσης. Έτσι η Δύση, είχε έναν ακόμη λόγο να προσέχει ως «ισότιμο» ομιλητή τη Μόσχα αν δεν επιθυμούσε τη Μόσχα να γίνει βαθύτερος εταίρος του Ιράν στους τομείς της πυρηνικές ενέργειας και της πώλησης όπλων. Στην Τουρκία, η Μόσχα πούλησε το καλοκαίρι του 2017 S-400 κάνοντας ακόμη μεγαλύτερο το ρήγμα εντός του ΝΑΤΟ. Η περίπλοκη σχέση μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε έγινε επίσης όχημα προώθησης των ρωσικών συμφερόντων.

Η επιφάνεια των ρωσο-αμερικανικών σχέσεων μπορεί να φαίνεται εχθρική, ωστόσο, με βάση τους άξονες και τα συμφέροντα των δύο δυνάμεων, θα δούμε πως μάλλον είναι συμπληρωματικά (σε βάθος μέλλοντος) και όχι αντιθετικά. Οι ΗΠΑ, έχουν δημοσιοποιήσει πως θα ελαττώσουν τις δαπάνες για τους εξοπλισμούς τους και θα εστιάσουν στην περιφέρεια της βορειοανατολικής Ασίας. Η Ρωσία, είναι η μόνη δύναμη που μπορεί να καλύψει το κενό που θα επιλέξουν να αφήσουν οι ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή της Ευρασίας. Το πάγιο συμφέρον των ΗΠΑ, προκειμένου να μπορεί να λυθεί ο χάρτης της Μέσης Ανατολής, ήταν να κοπεί ο άξονας μεταξύ Ιράν και Συρίας. Οι ΗΠΑ, φαίνεται πως θαμ αποκτήσουν ξανά ισχυρό έρεισμα στο Ιράν. Από τη στιγμή που το γεωπολιτικό πλεονέκτημα του Ιράν είναι προς το παρόν υπέρ των ΗΠΑ, τότε για την Ουάσιγκτον, και η Συρία και η Τουρκία, μειώνονται ως γεωπολιτικές αξίες.

Επιπρόσθετα, οι ΗΠΑ, επενδύουν στη ρωσική εμπλοκή στη Μέση Ανατολή (οι Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν αφήσει ανοικτό το ενδεχόμενο να προβούν σε επιχειρήσεις και σε άλλες χώρες) η οποία μπορεί να φέρει τη Ρωσία σε δεινή θέση και σε αντίστοιχους πολέμους με αυτούς του Αφγανιστάν και του Ιράκ, στους οποίους οι ΗΠΑ έφθειραν την ισχύ τους αρκετά. Η πιθανή κατατριβή αραβικών χωρών με τη Ρωσία, θα υποκαθιστούσε τον «αντιαμερικανισμό» που βρίθει στη Μέση Ανατολή, με αντιρωσικά αισθήματα. Στο τέλος, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να επανέλθουν ως «έντιμοι διαμεσολαβητές». Ακόμη και σε περίπτωση που η Ρωσία καταφέρει ό,τι δεν κατάφεραν οι ΗΠΑ σε Αφγανιστάν και Ιράκ, τότε η Μέση Ανατολή, με λυμένο το ζήτημα του Ιράν, θα ήταν αρκετά πιο ειρηνική και διευθετημένη σε σφαίρες επιρροής. Άλλωστε μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, ισχύει η πυρηνική αποτροπή και οι ΗΠΑ δε θα χρειαστούν πολυέξοδες στρατηγικές μεταφοράς βαρών και οι οποίες θα είχαν τουλάχιστον αβέβαια και επικίνδυνα αποτελέσματα. Παραδείγμα, η Τουρκία η οποία χρησιμοποιήθηκε από τη Ρωσία -επιτυχημένα- προκειμένου η Μόσχα να απενεργοποιήσει ουσιαστικά το ΝΑΤΟ.

Η Τουρκία και η ταφόπλακα του νεο-οθωμανισμού

Η διεθνής πολιτική, μπορεί να δίνει σπουδαία μαθήματα τα οποία είναι χρήσιμα ακόμη και στην καθημερινή ζωή ενός πολίτη. Φανταστείτε λοιπόν, να σχεδιάζατε κάτι για τουλάχιστον 18 χρόνια, να έχετε επενδύσει ψυχολογικούς και υλικούς πόρους σε αυτό και στο τέλος, η ανταμοιβή σας να ήταν ότι δεν μπορείτε να υλοποιήσετε ό,τι θέσατε ως στόχο, ό,τι επενδύσατε πάνω σε αυτό. Αν το αποτέλεσμα είναι κατ’ αυτόν τον τρόπο κακό, τότε δε φταίει ο τρόπος, αλλά ο ίδιος ο στόχος, όπως τέθηκε.

Η Τουρκία, είναι ένας από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της Ρωσίας. Ο όγκος των συναλλαγών τους, πρόκειται να αγγίξει στα επόμενα χρόνια (αν όλα είναι με άξονα την ομαλότητα) το 50% του σημερινού ελληνικού Α.Ε.Π. Παρόλα αυτά, η γεωπολιτική, φέρνει τη Ρωσία και την Τουρκία να έχουν βαθέως ανταγωνιστικά συμφέροντα, τόσο στη Μέση Ανατολή, όσο και στην Κεντρική Ασία όπου υπάρχει μεγάλος τουρκογενής πληθυσμός. Η Τουρκία, ξόδεψε αρκετή ενέργεια πάνω στο νεο-οθωμανικό αφήγημα. Αφού οι ΗΠΑ πείστηκαν πως δεν πρόκειται να γίνει η Άγκυρα η «εξαγωγική δύναμη του ήπιου Ισλάμ» και αφού ο –μέχρι και στη χώρα μας αποκλειθείς- «φιλελεύθερος» Ερντογάν, φάνηκε να έχει μια δική του ιδέα για το πώς ενώνεται ο φιλελευθερισμός με το ΙΚ, απογοήτευσε όσους πίστευαν πως θα μπορούσε να είναι ο «τοποτηρητής» μια νέας τάξης στη Μέση Ανατολή και στη Βόρειο Αφρική.

Οι μηδενικές τριβές, τείνουν πλέον στο συν άπειρον και η Τουρκία, μέσα σε λίγες βδομάδες αφού ανέλαβε τον «πόλεμο κατά των τζιχαντιστών», σκοτώνοντας κυρίως Κούρδους, πλέον έχει απέναντί της και τη Ρωσία, η οποία φαίνεται προς το παρόν να έχει την «εργολαβία» της νέας φάσης της Μέσης Ανατολής. Οι ΗΠΑ, θεωρούν την Τουρκία ανίκανη να σηκώσει τα βάρη μιας πιθανής αναγέννησης της Συρίας και μάλλον φυσιολογικά, δέχθηκαν τα τετελεσμένα της ρωσικής εμπλοκής. Το ΙΚ, έχει κηρύξει τον πόλεμο κατά της Τουρκίας η οποία σύμφωνα με αυτό, «διαλύει ξανά το Χαλιφάτο» και την ίδια στιγμή, παραβιάζεται ο εναέριος χώρος της από τη Ρωσία. Σε όλα αυτά, το πρόβλημα της τουρκικής Λίρας και το Κουρδικό, παίρνουν άλλη διάσταση. Η τουρκική πολιτική των Ερντογάν-Νταβούτογλου, οδήγησε την Άγκυρα στον εγκλωβισμό ανάμεσα σε δύο μεγάλες δυνάμεις, το ΙΚ και τους Κούρδους. Με βάση τα όσα ισχύουν αυτή τη στιγμή, είναι η μεγάλη χαμένη δύναμη τόσο λόγω των εξελίξεων της συμφωνίας με το Ιράν και τη Δύση, όσο και από την ρωσική εμπλοκή στη Συρία.

Παρόλα αυτά, το ιστορικό γεγονός είναι ότι η Δύση, αποδέχτηκε αυτό που ο Πούτιν διακήρυσσε για χρόνια τώρα σε όλα τα διεθνή fora, ότι δηλαδή, η Ρωσία, πρέπει να αντιμετωπίζεται με σεβασμό από τη διεθνή κοινότητα και να μην λησμονούνται τα συμφέροντα της Μόσχας. Το ίδιο είχε διαμηνυθεί από τον Λαβρόφ και για το Κυπριακό Ζήτημα. Ο τρόπος της εμπλοκής της Μόσχας, είναι έντονα δυτικός και έφερε αμήχανη αντίδραση στις ΗΠΑ και συνολικά στη Δύση. Το μόνο που είναι σίγουρο, είναι πως δεν θα μπορούμε πλέον να σκεφτόμαστε τη Μέση Ανατολή, χωρίς να υπολογίζουμε τον ρωσικό παράγοντα.

Η σημειολογία της χρονικής συγκυρίας, φέρνει τη Ρωσία να αντιμετωπίζει οικονομική ύφεση της τάξης του 4.5%, να υφίσταται κυρώσεις από την Ε.Ε οικονομικού χαρακτήρα, να αντιμετωπίζει μια κρίση στην Ουκρανία, να έχει εκπαραθυρωθεί από το G8, και παρόλα αυτά, να καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το μέλλον της Συρίας. Ο απόλυτος έλεγχος της Ρωσίας επί της τουρκικής επιχείρησης στη Βόρεια Συρία, αποδεικνύει ότι η Ρωσία, παρόλο που της λείπουν σημαντικοί οικονομικοί συντελεστές, είναι πλέον μια παγκόσμια δύναμη.

Όπως σχολίασε σε άρθρο του ο James Stavrides ”Η Ρωσία πλέον, είναι παντού”. Σημαντικός παράγοντας της ρωσικής επιτυχίας είναι η μη απάντηση στην κατάρριψη του ρωσικού Su-24 πριν 4 έτη και η μετέπειτα στήριξη του Ερντογάν στο αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016. Η Ρωσία χρησιμοποίησε την λανθασμένη τουρκική απόφαση κατάρριψης του αεροσκάφους της σε στρατηγική ομηρία της Τουρκίας.

* Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι Ph.D Cand στις Ελληνοαμερικανικές Σχέσεις, Συντονιστής Παρατηρητηρίου Ανατολικής Μεσογείου (ΤΟΡΕΝΕ-ΙΔΙΣ)
HellasJournal



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση