Μην πυροβολείτε τη Γεωπολιτική

Γράφει ο Ιωάννης Μάζης

Υπάρχει μια παρεξήγηση ως προς το τί είναι τελικώς η Γεωπολιτική, όπως επίσης και μια εξίσου μεγάλη σύγχυση μεταξύ της εννοίας της Γεωπολιτικής και της Γεωστρατηγικής. Όποιος χρεώνει ιδεοληψία και ιμπεριαλιστικές προθέσεις στη γεωπολιτική ανάλυση, λόγω των προθέσεων του εκάστοτε γεωγράφου θεράποντός της, αλλά και των γεωστρατηγικών προτάσεων, τις οποίες αυτός ο γεωγράφος προτείνει στους πολιτικούς ηγέτες του κράτους του, είναι σαν να χρεώνουμε τον βιολογικό και χημικό πόλεμο στις επιστήμες της Βιολογίας και της Χημείας! Ή να χρεώνουμε στην Ιατρική τα απάνθρωπα ναζιστικά πειράματα των στρατοπέδων συγκεντρώσεως του Γ’ Ράιχ.

Οι στοχαστές αναλύουν τον διεθνή χώρο και τις διάφορες παραμέτρους του για να κατασκευάσουν έναν καμβά αποτύπωσης της τετραδιάστατης πραγματικότητας (γεωπολιτική ανάλυση). Διαχωρίζεται η φάση της γεωπολιτικής αναλύσεως από τη φάση της χρήσεως των συμπερασμάτων της αναλύσεως αυτής από τα κράτη, που αποτελεί πλέον γεωστρατηγική.

Η γεωστρατηγική είναι εθνικο-κεντρική σε μια και μόνον πτυχή της. Αυτή που μεριμνά την συμπεριφορά του διεθνούς περιβάλλοντος επί του εθνικού δρώντος, ο οποίος την ασκεί και την αντίδραση του ασκούντος την γεωστρατηγική δρώντος επί του περιβάλλοντος αυτού. Και γράφω για μία και μόνον πτυχή της, διότι η γεωστρατηγική δεν αναφέρεται κατ’ ανάγκην μόνον σε συστήματα εθνικο-κεντρικών χωρικών ιστών, όπου δηλαδή οι συνιστώντες κόμβοι είναι υποχρεωτικά εθνο-κρατικά μορφώματα. Μπορούν κάλλιστα να είναι αμυντικοί, οικονομικοί, πολιτικοί και πολιτισμικοί πόλοι ισχύος.

Η σύγχρονη γεωπολιτική ανάλυση αποτελεί μεθοδολογία συστημικής μορφής και τα στοιχεία της προσδιορίζονται ad hoc. Κατ’ εμέ ομαδοποιούνται, από μεθοδολογικής απόψεως, σε τέσσερις πυλώνες: Πρώτον, τον αμυντικό/ασφαλείας. Δεύτερον, τον οικονομικό. Τρίτον, τον πολιτικό. Τέταρτον, τον πολιτισμικό/πληροφορίας. Έχω επανειλημμένως τονίσει την ύπαρξη και τη σημασία, ως γεωπολιτικού συντελεστή, της έννοιας «προσήλωση / representation». Θέλω να την λάβω υπόψη στους εξεταζόμενους παράγοντες μιας γεωπολιτικής αναλύσεως, αποστασιοποιημένης από οποιασδήποτε μορφής ιδεοληψίες και στοχεύοντας να την εντάξω σε ένα σύστημα στοιχείων, τα οποία κατηγοριοποιούνται και καταγράφονται.


Γιατί αναλύουμε την ισχύ

Ποια θα είναι, όμως, η οπτική γωνία της κατηγοριοποιήσεως; Είναι η αφορώσα στην διαρκή ανάλυση ενός ή περισσοτέρων συστημάτων ανισορρόπου κατανομής πάσης φύσεως και μορφής ισχύος (αμυντικής, οικονομικής, πολιτικής και πολιτισμικής). Για ποιο λόγο όμως, καταλήγουμε στην ανάλυση ισχύος; Μήπως οι γεωπολιτικοί αναλυτές απεργαζόμαστε εν κρυπτώ και παραβύστω την διεξαγωγή ιμπεριαλιστικών πολέμων και άλλων σκοτεινών σχεδίων εναντίον της ανυπόπτου ανθρωπότητος;

Για λόγους ενδιαφέροντος, ας δεχθούμε πως κάποιοι θα το πράξουν γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο. Μήπως, όμως, κάποιοι άλλοι δεν θα έπρεπε να στερηθούν αυτό το εργαλείο για να κατανοήσουν τις προθέσεις των πρώτων και να τις αποτρέψουν; Mήπως αν «η Γεωγραφία χρειάζεται πρωτίστως για να κάνεις πόλεμο / La géographie ça sert d’ abord à faire la guerre» (όπως προβοκατόρικα έγραψε ο μεγάλος Γάλλος γεωγράφος και πατέρας της σύγχρονης γαλλικής σχολής της Γεωπολιτικής καθηγητής Yves Lacoste), χρειάζεται το ίδιο καλά και για να τον αποτρέψεις, προβλέποντάς τον;

Μήπως το γεωπολιτικό εργαλείο, κάθε άλλο παρά ευθύνεται για τη χρήση που του γίνεται; Μήπως το ίδιο εργαλείο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάλυση και την αποκάλυψη των ιδιοτελών ιμπεριαλιστικών σκοπών που κάποιοι, μέσω αυτού του εργαλείου, προσπαθούν να σχεδιάσουν; Πόσο χρήσιμοι, λοιπόν, είναι οι εξορκισμοί και οι καταγγελίες εναντίον της Τεχνολογίας για την αποφυγή κατασκευής όπλων μέσω αυτής;

Ο Κώστας Αξελός λέει σχετικά με την τεχνική πρόοδο: «Η τεχνική πρόοδος είναι δίκοπο μαχαίρι. Η καταστροφή του Ανθρώπου είναι μια πιθανή συνέπεια, αλλά ο Άνθρωπος εξοπλίζεται καλύτερα για να αντιμετωπίζει τα δεινά που προκαλεί. Να μη ζούμε το φόβο απέναντι στην τεχνική πρόοδο σαν κάτι ξένο από εμάς». Σε μια συνεπώς συστημική προσέγγιση, δεν είναι δυνατόν να προσάπτουμε την μομφή της εθνικο-κεντρικής προσήλωσης, ή το χειρότερο της κρυπτο-ιμπεριαλιστικής ιδιοτέλειας.

Οι κλασικοί της Γεωπολιτικής προχώρησαν από το στάδιο της γεωπολιτικής στο στάδιο της γεωστρατηγικής, χωρίς ιδιαίτερες μεθοδολογικές τυμπανοκρουσίες. Για τον επιστημολόγο, όμως, είναι οπωσδήποτε χρήσιμες. Για τον απλούστατο λόγο ότι η χρησιμότητα και η χρηστικότητα της γεωπολιτικής αναλύσεως είχαν ένα και μόνο στόχο γι’ αυτούς: την εξυπηρέτηση του raison d’ etat σε όποιους στόχους η κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής επέβαλε ως «ορθούς» για ένα ηγεμονικό κράτος, ή για ένα κράτος που ήθελε να μετεξελιχθεί σε ηγεμονικό.

Οι ίδιοι, άλλωστε, υπήρξαν σιωπηρώς συστημικοί στην προσέγγισή τους. Απλούστατα, οι δομικές μονάδες των συστημάτων που τους ενδιέφεραν σε πλανητικό επίπεδο ήσαν τα εθνικο-κρατικά, ή/και εθνοτικά μορφώματα, διότι αυτά είχαν και τις άμεσες απαιτήσεις της χρήσης των αποτελεσμάτων της γεωπολιτικής τους αναλύσεως με όρους ηγεμονίας και ισχύος.

Γεωπολιτική και ιδεολογία

Ας επαναλάβουμε ότι στην μεθοδολογία της γεωπολιτικής αναλύσεως η πρώτη φάση χαρακτηρίζεται από παντελή έλλειψη ιδεοληψιών, εθνικο-κεντρικών προσεγγίσεων και παντός εθνικιστικού στοιχείου, το οποίο θα μπορούσε να υπηρετήσει τους πάσης φύσεως ιμπεριαλισμούς των συγχρόνων Μητροπόλεων. Το χρησιμοποιούμενο λέξημα είναι το ρήμα «είναι/sein». Τονίζουμε λοιπόν: Οποιαδήποτε χρήση της γεωπολιτικής μας αναλύσεως είναι σαφώς διαχωρισμένη από την ίδια την ανάλυση.

Και φυσικά, η χρήση των συμπερασμάτων της γεωπολιτικής αναλύσεως από τις πολιτικές και ιδιαίτερα τις μητροπολιτικές πολιτικές ελίτ, δεν είναι άμοιρες πολιτικών βλέψεων και προθέσεων. Η χρήση αυτή, όμως, αποτελεί επιστημολογικώς την Γεωστρατηγική Σύνθεση. Στην Γεωστρατηγική Σύνθεση το χρησιμοποιούμενο λέξημα είναι το ρήμα «πρέπει/sollen».

Κάποιοι αξιολογούν αυτές τις βλέψεις/προθέσεις ως θετικές ή αρνητικές. Στην περίπτωση αυτή έχουμε να κάνουμε με το ζήτημα της οπτικής γωνίας, είτε αυτή αφορά ιδεολογικό χαρακτήρα, είτε διακυβεύματα ισχύος κ.τ.λ. Η κριτική της οπτικής γωνίας απ’ όπου τελείται η θέαση της χρήσης των γεωπολιτικών συμπερασμάτων από τις πολιτικές ελίτ αποτελεί υπόθεση της πολιτικής φιλοσοφίας και είναι απολύτως σεβαστή. Δεν έχει, όμως, καμία απολύτως σχέση με την ίδια τη γεωπολιτική ανάλυση.

Η Γεωπολιτική δεν είναι ιδεολογικός λόγος ούτε ρητορική, ώστε να χρησιμοποιείται για να προπαγανδίζει ή να συνηγορεί υπέρ των αποφάσεων των πολιτικών ελίτ, ή των ηγεμονικών δυνάμεων. Η χρήση επιμέρους στοιχείων της πραγματικότητος, όπως και πλασματικών στοιχείων από τους πολιτικούς προπαγανδιστές / επικοινωνιολόγους ή και τους πολιτικούς τους ίδιους, δεν ενοχοποιεί αυτήν καθεαυτή την πραγματικότητα.

Η Γεωπολιτική αναλύει, περιγράφει και προβλέπει, βάσει των αναλύσεών της, εξελίξεις στο συστημικό πρότυπο, το οποίο μελετά. Η απόσπαση στοιχείων από την ανάλυση αυτή και η χρήση τους στην πολιτική προπαγάνδα δεν βαρύνει κατά κανένα τρόπο την ίδια την ανάλυση. Κοντολογίς, ποια θα μπορούσε να είναι η σχέση μεταξύ του Πάπα Βοργία και του Ιησού, ή του Πάπα Βοργία και του Αγίου Αντωνίου, αρκούμενοι στο δεδομένο ότι “είναι και οι δύο χριστιανοί” και συνεπώς αναφέρονται και οι δύο στην χριστιανική πρόσληψη του Θείου;

SLPress


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση