Η ίδρυση μιας κυρίαρχης Ευρώπης

Του Georgi Pirinski

Πώς μπορούν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να δημιουργήσουν ένα νέο εννοιολογικό πλαίσιο για μια κυρίαρχη Ευρώπη; Το ερώτημα "κρέμεται" πάνω από την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια περίοδο όταν οι ΗΠΑ υπονομεύουν πολυμερείς θεσμούς και συμμαχίες και η τυραννία του αμερικανικού δολαρίου γίνεται όλο και πιο εμφανής.

Πραγματικά, στην ομιλία του για την "κατάσταση της Ένωσης" το Σεπτέμβριο του 2018, ο πρόεδρος της Κομισιόν Jean-Claude Juncker υποστήριξε ότι "η γεωπολιτική κατάσταση καθιστά αυτή την περίοδο, την ώρα της Ευρώπης… Η Ευρώπη πρέπει να γίνει ένας πιο κυρίαρχος παράγοντας στις διεθνείς σχέσεις". Ο ισχυρισμός του απηχεί την απειλή του πολιτικού επιστήμονα Ivan Krastev ότι η μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζει η ΕΕ είναι ότι θα γίνει φύλακας ενός status quo που δεν υπάρχει πλέον -ένας στον οποίο οι ΗΠΑ άσκησαν παγκόσμια επιρροή μέσω συμμαχιών.

Καθώς οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σταδιακά προσαρμόζονται στη φύση και στις επιπτώσεις της νέας παγκόσμιας "αταξίας", πρέπει να εκπονήσουν λεπτομερώς μία κοινή δέσμη στρατηγικών συμφερόντων, τα οποία μπορούν να υπερασπιστούν παγκοσμίως. Το αντίθετο θα ήταν να υποκύψει κανείς στην άνοδο των εθνικιστικών, αντιευρωπαϊκών πολιτικών σε όλη την Ευρώπη.

Τον Ιούλιο αυτού του έτους, ο διευθυντής του ECFR, Mark Leonard, πρότεινε τέσσερις γραμμές δράσης για τις ευρωπαϊκές χώρες: ανάπτυξη της ικανότητας "να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε για τους εαυτούς μας", να επενδύουμε στην στρατιωτικό-οικονομική αυτονομία, να αυξήσουμε τη μόχλευση στις μεγάλες δυνάμεις, όπως στις ΗΠΑ και στην Κίνα, και να ενισχύσουμε την πολιτική τους προσέγγιση σε άλλα κράτος. Εξέτασε επίσης εάν "η ΕΕ είναι ικανή να δημιουργήσει ένα ενωμένο μέτωπο. Με την Ένωση να διαιρείται σε διαφορετικές πολιτικές φυλές, καθίσταται πιο εύκολο για τις άλλες δυνάμεις να προωθήσουν μια στρατηγική διαίρει και βασίλευε". Με άλλα λόγια, είναι η ΕΕ επαρκώς ενωμένη στο εσωτερικό ώστε να ασκήσει την κυριαρχία της στο εξωτερικό;


Αν θέλουμε πραγματικά να δούμε την εμφάνιση μιας κυρίαρχης Ευρώπης που να μπορεί να δράσει αποφασιστικά στις παγκόσμιες υποθέσεις είναι απαραίτητο να αντιμετωπίσουμε αυτό το ζήτημα πρώτα. Χωρίς επαρκή εσωτερική ενότητα, οι τέσσερις γραμμές δράσης θα έχουν μια περιορισμένη μόνο επίδραση, στην καλύτερη περίπτωση. Και αυτό διότι η τρέχουσα πολιτική κρίση της Ευρώπης είναι στενά συνδεδεμένη με την αυξανόμενη αμφιβολία για τη δημοκρατική νομιμότητα της ΕΕ.

Όπως επισημαίνει ο Krastev στο After Europe, η απώλεια της νομιμότητας προκύπτει σε μεγάλο βαθμό από το γεγονός ότι, μετά από το 2008, η πεποίθηση των Ευρωπαίων ότι η ΕΕ τους υπερασπίζεται έναντι διεφθαρμένων εθνικών ελίτ, έχει σταδιακά εξαφανιστεί. Προφανή επίδραση είχε επίσης η αρχή πολλών Ευρωπαίων ηγετών ότι στη δημοκρατική Ευρώπη, δεν υπάρχει πολιτική εναλλακτική στη λιτότητα. Ως εκ τούτου, οι ψηφοφόροι αισθάνονται ότι είναι σε θέση να αλλάξουν κυβερνήσεις αλλά όχι οικονομική πολιτική. Με την συνταγματοποίηση βασικών μακροοικονομικών αποφάσεων, η ΕΕ έχει εξάγει τα θέματα αυτά από τη σφαίρα της εκλογικής πολιτικής.

Με τον τρόπο αυτό, η αρχική πρόκληση της ΕΕ για το συνδυασμό της εθνικής κυριαρχίας με τις υπερεθνικές εξουσίες έχει επανεμφανιστεί με μια νέα αίσθηση του επείγοντος. Στην ομιλία του το Σεπτέμβριο, ο Juncker παρείχε μια αισιόδοξη εκτίμηση του προβλήματος: "Η ευρωπαϊκή κυριαρχία γεννιέται στην εθνική κυριαρχία των κρατών-μελών και δεν την αντικαθιστά. Το να δοθεί εκατέρωθεν μέρος της κυριαρχίας -όταν και όπου είναι απαραίτητο- καθιστά κάθε ένα από τα κράτη και τα έθνη μας, ισχυρότερα". Αν ήταν τόσο απλό.

Όπως υπογράμμισε ο Jean Monnet τον Ιούνιο του 1950 -στο συνέδριο για το σχέδιο Schuman- στόχος του προάγγελου της ΕΕ, της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, είναι να συμβάλλει υπέρ της κυριαρχίας" (επισήμανση του συγγραφέα). Έκτοτε, αυτή η θεμελιώδης αρχή έχει οδηγήσει την σταδιακή μεταβίβαση νέων τομέων εθνικής κυριαρχίας σε αυτό που είναι τώρα η ΕΕ.

Σήμερα η διαδικασία εγείρει βασικά ερωτήματα για τη φύση της κυριαρχίας -τόσο εθνικά όσο και σε επίπεδο ΕΕ. Σύμφωνα με το γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο, η Γερμανία μπορεί να μεταβιβάσει εξουσίες μόνο σε ότι αφορά τη δημόσια πολιτική, και όχι κυριαρχικά δικαιώματα, στην ΕΕ. Ωστόσο, όπως επισημαίνουν οι επικριτές αυτού, η ΕΕ αποκτά την ικανότητα να ασκεί αυτές τις εξουσίες σύμφωνα με τη δική της κρίση, από τη στιγμή που θα τις λάβει. Παρόλα αυτά, απαντώντας σε αυτούς που συμφωνούν με το γερμανικό δικαστήριο, η εξουσία για την εφαρμογή πολιτικής δεν ισοδυναμεί με κυριαρχικά δικαιώματα, καθώς δεν εμπίπτει στις συνταγματικές εξουσίες (εκείνες που εκπονούν συνταγματική νομοθεσία) -με τα κράτη-μέλη να παραμένουν οι κύριοι των ευρωπαϊκών συνθηκών.

Αρκετές μελέτες σχετικά με τις απόψεις που αναφέρθηκαν πιο πάνω θα βρει κανείς στη συλλογή εκθέσεων για τη συνταγματική κυριαρχία και την κοινωνική αλληλεγγύη στην Ευρώπη. Όπως επισημαίνει ο συντάκτης ενώ για κάποιους οι ανησυχίες για την κυριαρχία ίσως αφορούν την εθνική ταυτότητα, υπάρχει επίσης μια πολύ διαφορετική ομάδα ανησυχιών που αφορούν την κοινωνική αλληλεγγύη αι την αίσθηση του κοινού καλού και απορρίπτουν τη μείωση της ανθρώπινης συνύπαρξης με τις ιδιοτροπίες της οικονομικής ελευθερίας και την αυθαιρεσία του ανεύθυνου ατομισμού.

Η κοινωνική ασφάλεια είναι ένα θεμελιώδες στοιχείο της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, από το οποίο η κυριαρχία είναι αδιαχώριστη. Και είναι η επιβολή μιας αίσθησης του κοινού καλού, βασισμένης στην αγορά, μεταξύ άλλων και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, που υποχρεώνει τις εθνικές κυβερνήσεις να χορεύουν στον ρυθμό των αγορών, ως εκ τούτου υπονομεύοντας τη σύνδεση των Ευρωπαίων πολιτών με την ΕΕ.

Επομένως, η ΕΕ μπορεί να διατηρήσει πραγματική κυριαρχία μόνο με τη συγκατάθεση των πολιτών της. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την προστασία της κοινωνικής αλληλεγγύης και ασφάλειας εντός μιας ανασυγκροτημένης ΕΕ σε μια Κοινωνική Ένωση -μία που να είναι σε θέση να αρνηθεί στους εθνικιστές την διεκδίκηση να είναι αυτή οι πραγματικοί υπερασπιστές των ζωτικών συμφερόντων των πολιτών. Μόνο αυτή η εκδοχή της ΕΕ μπορεί να συγχωνεύσει εθνική και ευρωπαϊκή κυριαρχία με τον τρόπο που απαιτούν οι ψηφοφόροι και που μπορεί να δράσει στην παγκόσμια σκηνή με αποφασιστική εξουσία, αποφασιστικότητα και επιτυχία.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση