Οι μεγάλες γεωπολιτικές προκλήσεις

Από τις ανανεώσιμες πηγές στους ενεργειακούς πολέμους και τον κίνδυνο της εθνικής απώλειας – η αυξανόμενη αστάθεια στην Ανατολική Μεσόγειο, συντελεί σε τεκτονικές αλλαγές που οφείλουν να μας διατηρούν σε διαρκή επαγρύπνηση

Του Δρ. Κωνσταντίνου Κατσαρού 

Πολλές φορές στην ιστορία της ανθρωπότητας, γεγονότα που εκ πρώτης όψεως ήταν μικρής σημασίας, στην συνέχεια προκάλεσαν αλυσιδωτές αντιδράσεις και παγκόσμιες αναταράξεις. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, η κύρια αλληλουχία γεγονότων ξεκίνησε το 2009 μετά την απόφαση του Προέδρου Πούτιν να διακόψει για μια εβδομάδα την παροχή φυσικού αερίου προς την Ουκρανία (ενδιάμεσος διαμετακομιστικός κόμβος  προς την Ευρώπη και κυρίως την Γερμανία), λόγω χρεών. Η ενέργεια αυτή, ώθησε την Γερμανία να αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις παροχής αερίου, οπότε στράφηκε προς το Κατάρ που είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας υγροποιημένου φυσικού αερίου (LΝG) στον κόσμο.

Η αρχική της πρόταση περιλάμβανε έναν αγωγό ο οποίος θα διερχόταν από Κατάρ-Ιορδανία-Συρία-Τουρκία-Ελλάδα-Αλβανία-Ιταλία-Αυστρία. Το σχέδιο όμως δεν τελεσφόρησε λόγω της άρνησης διέλευσης από την Συρία, επιλογή την οποία η Συρία πλήρωσε πολύ ακριβά, καθότι το 2011 ξέσπασε πόλεμος υποκινούμενος από το Κατάρ, το οποίο χρησιμοποίησε τον στρατιωτικό του βραχίονα, την Μουσουλμανική Αδελφότητα – Ισλαμικό Χαλιφάτο. Ταυτόχρονα ενεπλάκη και η Ρωσία που δεν ήταν διατεθειμένη να χάσει το μονοπώλιο παροχής φυσικού αερίου στην Ευρώπη, αλλά ούτε και την υψίστης σημασίας βάση της στην Ταρτούς της Συρίας.

Μία βάση η οποία είναι το μοναδικό σημείο επισκευής και αναπλήρωσης του ρωσικού πολεμικού ναυτικού στην Μεσόγειο. Η Ταρτούς λειτουργεί από το 1971 και επιτρέπει στα πολεμικά πλοία της Ρωσίας να σταθμεύουν, ανεφοδιάζονται και επισκευάζονται, δίχως να επιστρέφουν στην Μαύρη Θάλασσα, ένα ταξίδι ιδιαίτερα χρονοβόρο και δαπανηρό που επιπλέον προϋποθέτει και τη διέλευση από τα ελεγχόμενα από την Τουρκία στενά του Βοσπόρου. Σημειώνεται επίσης ότι ο έλεγχος της Συρίας από την Ρωσία επιτρέπει επιπλέον και την διαχείριση των «προσφυγικών ροών» προς την Ευρώπη.

Ύστερα από λίγα χρόνια, όταν άρχισε να διαφαίνεται ότι ο πόλεμος στη Συρία ανατρέπεται υπέρ της ρωσοσυριακής συμμαχίας, οι Γερμανοί μη έχοντας εναλλακτική λύση, και αποφεύγοντας να θέσουν σε κίνδυνο την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, αποφάσισαν να ενδώσουν περαιτέρω στην ενεργειακή εξάρτησή τους με την Ρωσία και να κατασκευάσουν τους Nord Stream και Nord Stream 2, μέσω της Βαλτικής Θάλασσας παρακάμπτοντας την Ουκρανία. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι στο πρότζεκτ αυτό συνεισέφεραν ο διευθυντής στην γερμανική Nord Stream AG, ο Matthias Warnig (πρώην στέλεχος της Stasi με σχέσεις με το ανατολικό μπλόκ) και ο πρόεδρος της εταιρίας και σύμβουλος των Rothchilds από το 2006 (wikipedia), ο τέως Καγγελάριος Γερμανίας, Gerhard Schröder ο οποίος διατηρεί ακόμη επιρροή στην πολιτική ζωή της Γερμανίας ενώ είναι υπέρμαχος των στενών γερμανορωσικών σχέσεων. Όταν ολοκληρωθούν οι αγωγοί Nord Stream θα καλύπτουν σχεδόν το 25% των αναγκών της Ευρώπης καθιστώντας την Γερμανία σε κύριο κέντρο αναδιανομής.

Αυτή η απόφαση λοιπόν, την έφερε σε ευθεία αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ οι οποίες πασχίζουν να διακόψουν την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από την Ρωσία. Οι αλλεπάλληλες δηλώσεις του Προέδρου Τραμπ για την μη εκπλήρωση των οικονομικών υποχρεώσεων της Γερμανίας έναντι του ΝΑΤΟ και η δημόσια στηλίτευση του γεγονότος αυτού είναι ενδεικτική, αφού εκφράζει έμμεσα την έντονη δυσφορία των ΗΠΑ για το ενεργειακό φλερτ της Γερμανίας με την Ρωσία. Η Ουάσινγκτον επεδίωξε ακόμη και την ακύρωση του Nord Stream 2 (ο οποίος παραδίδεται το 2019 και το κόστος ακύρωσης είναι απαγορευτικό μιας και η κατασκευή του αγγίζει τα 9,5 δισ. ευρώ), αφού επιθυμεί να γίνει η ίδια ο κύριος προμηθευτής αερίου της Ευρώπης, κάτι που άλλωστε ο ίδιος ο Πρόεδρος Τραμπ το έχει ζητήσει ευθέως. Με αυτόν τον τρόπο θα διασφάλιζε την εξαγωγή της πλεονασματικής της παραγωγής αερίου και ταυτόχρονα θα απέκοπτε την επιρροή της Ρωσίας στην Ευρώπη.

Καθώς λοιπόν ούτε οι αγωγοί  Nord Stream έδωσαν μόνιμη λύση στο ενεργειακό πρόβλημα της Γερμανίας, οδηγηθήκαμε στην σύλληψη της ιδέας των αγωγών Tap και East Med. Ο δεύτερος συγκεκριμένα, είναι μεγαλύτερης γεωπολιτικής σημασίας για την Ελλάδα όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω. Ο East Med λοιπόν θα μεταφέρει στην Ευρώπη, μέσω Κρήτης, τα ενεργειακά αποθέματα που εντοπίστηκαν στην κυπριακή και ισραηλινή ΑΟZ (Ισραήλ-Κύπρος-Αίγυπτος-Ελλάδα-Ιταλία). Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η κατασκευή του East Med δεν έχει μόνο την σύμφωνη γνώμη της Ευρώπης, αλλά και των ΗΠΑ, κυρίως υποκινούμενες από τα συμφέροντα του Ισραήλ (το οποίο παρεμπιπτόντως επιθυμεί διακαώς την κατασκευή του, πράγμα που το έχει δηλώσει ξεκάθαρα ο Μπ. Νετανιάχου), αλλά και λόγω αποκλεισμού της Ρωσίας και παράκαμψης της Τουρκίας (η οποία αποτελεί πρόκληση και απειλή για την ευρύτερη περιοχή), αν τελικά τα κοιτάσματα αερίου είναι ικανά ώστε να δικαιολογούν το ρίσκο όπως οι Ισραηλινοί διατείνονται.

Οι κάκιστες ισραηλοτουρκικές σχέσεις που βρίσκονται στο ναδίρ τους, οδήγησαν στην επιτάχυνση των διαδικασιών για την κατασκευή του  East Med (που είναι ήδη στη φάση σχεδιασμού), ο οποίος όταν ολοκληρωθεί, θα αποτελέσει ουσιαστικά την ταφόπλακα στις ελπίδες της Τουρκίας να γίνει ο κύριος ενεργειακός κόμβος προς την Ευρώπη, χρησιμοποιώντας το φυσικό αέριο ως μοχλό πίεσης για την επίτευξη των οιονδήποτε ιταμών εξωτερικών πολιτικών της, όπως μας έχει συνηθίσει άλλωστε (πχ. μεταναστευτικό). Γι’ αυτό είναι πιθανό (αν όχι σίγουρο) η Τουρκία να αποθρασυνθεί ακόμη περισσότερο καθώς πλησιάζει η κατασκευή του East Med δεδομένου ότι επιδιώκει να καταστεί επικυρίαρχη χώρα της Αν. Μεσογείου και δη του μουσουλμανικού κόσμου. Ο East Med ίσως αποτελεί και έναν επιπλέον λόγο ώστε να προσπαθήσει να δημιουργήσει τετελεσμένα στην ΑΟΖ του Καστελόριζου, να αποκτήσει θαλάσσιο σύνορο με την Αίγυπτο και να «αναγκάσει» τον αγωγό να διέλθει από την νέα της «διευρυμένη» υφαλοκρηπίδα (άρθρο).

Οι τουρκικές προκλήσεις

Δημοσιεύματα σε φερέφωνα του καθεστώτος Ερντογάν, ήδη κάνουν λόγο για σύγκρουση, διευκρινίζοντας ότι η Τουρκία δεν θα επιτρέψει να απομονωθεί από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων, ενώ ταυτόχρονα μιλούν για συνωμοσία Ισραήλ-Ελλάδας-ΗΠΑ που επιχειρεί να αποκλείσει την ίδια από τα «δικαιώματά» της στην Αν. Μεσόγειο. Στο ίδιο μήκος κύματος και οι επανειλημμένες άκρως εμπρηστικές δηλώσεις του Τούρκου ΑΓΕΕΘΑ, μαζί με σύσσωμο τον πολιτικό συρφετό τους, τον νόμιμο εκφραστή της εχθρότητας ενός πολεμοχαρούς έθνους. Επομένως, εκτιμούμε ότι η κλιμακούμενη ρητορική πολέμου της γείτονος είναι προάγγελος και της μετέπειτα στάσης της (άρθρο). Μια στάση που ήδη προδιαγράφεται από τις θρασύτατες και προκλητικές διεκδικήσεις στα εδάφη μας οι οποίες πλαισιώνονται από ακατάπαυστες παραβιάσεις και στοχευμένες εχθρικές κινήσεις σε Έβρο, ύδατα και εναέριο χώρο.

Φυσικά, σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο το Ισραήλ θα είναι η τελευταία χώρα που θα παρέμβει για να υπερασπιστεί την «πτωχή πλην τίμια Ελλάς» για να μην πούμε ότι θα το επιδιώξει κιόλας (διότι ως γνωστό, ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται), δεδομένου των ιδιαίτερα άσχημων ισραηλοτουρκικών σχέσεων που τείνουν να μετεξελιχθούν σε σχέσεις βαριάς αντιπαλότητας. Με αυτόν τον τρόπο το Ισραήλ επιτυγχάνει τα μέγιστα, αφού η Ελλάδα αμυνόμενη, αναλαμβάνει την «βρώμικη δουλειά» του Ισραήλ, με την Τουρκία να εισέρχεται σε μια αμφιβόλου αποτελέσματος και μεγάλης επικινδυνότητας ελληνοτουρκική διένεξη.  Το δε ΝΑΤΟ ήδη έχει ξεκαθαρίσει την θέση του δια στόματος Jens Stoltenberg που δηλώνει απερίφραστα ότι τα ελληνοτουρκικά δεν αφορούν την συμμαχία. Συμπερασματικά λοιπόν, μάλλον δυσοίωνη προβλέπεται η κατασκευή του East Med πάρα ελπιδοφόρα για τα ελληνικά συμφέροντα, εάν δεν καταφέρουμε να ενεργοποιήσουμε προηγουμένως τα ερείσματα εκείνα τα οποία θα αποτρέψουν τον νεοθωμανικό επεκτατισμό-ιμπεριαλισμό.

Η διαπίστωση αυτή δεν είναι προϊόν κάποιου φοβικού συνδρόμου ή συναισθήματος κατωτερότητας. Αντίθετα, βασίζεται σε μια ρεαλιστική αποτύπωση της πραγματικότητας και οφείλεται στην έλλειψη συμμάχων που θα είχαν σοβαρούς λόγους για να μας υπερασπιστούν. Διότι δεν υπάρχουν φιλίες μεταξύ κρατών παρά μόνο συμφέροντα τα οποία καθορίζουν και την αποτελεσματικότητα των «συμμαχιών» στην διελκυστίνδα των γεωπολιτικών και γεωοικονομικών εξελίξεων. Έτσι λοιπόν, η οικονομική, πολιτική και στρατιωτική αδυναμία μας, η οποία είναι απότοκος της «οκταετίας της κολάσεως» την οποία διανύουμε, αλλά και της παντελούς έλλειψης εθνικού σχεδιασμού και οράματος συνεπικουρούμενο από την ψοφοδεή εξωτερική πολιτική μας, μας καθιστούν ευάλωτους ακόμη και σε μακρόπνοες επενδύσεις που σε άλλες περιπτώσεις θα μας αναδείκνυαν σε σημαντικούς παίχτες στην γεωπολιτική σκακιέρα.

Βέβαια είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ο ρωσικός παράγοντας εκτιμάται ότι θα παίξει σημαντικό ρόλο σε περίπτωση που η Τουρκία όντως προβεί στο απονενοημένο έναντι της Ελλάδας, αφού στο προαναφερθέν σενάριο ναι μεν η Τουρκία γίνεται συμμέτοχη στον East Med και τον υποθαλάσσιο πλούτο του Καστελόριζου, αλλά ταυτόχρονα απομονώνεται περαιτέρω η Ρωσία. Η τελευταία, αφ’ ενός χάνει το μονοπώλιο στην παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη, και αφετέρου χάνει και τα ερείσματά της με την Τουρκία η οποία θα είναι πλέον εκτός της σφαίρας επιρροής της.

Και εδώ τίθεται το εύλογο ερώτημα, για ποιο λόγο το φυσικό αέριο έχει μονοπωλήσει το ενδιαφέρον στην γεωπολιτική της ευρύτερης περιοχής κυρίως την τελευταία δεκαετία; Η απάντηση έρχεται από τις ΗΠΑ και την ΕΕ με την κλιματική συμφωνία του Παρισιού, όπου έχουν αποφασίσει την μετάβαση από την χρήση ανθράκων και πυρηνικών, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, χαράσσοντας μια κοινή πολιτική που ονομάζεται «decarbonisation» (η οποία ίσως εν αγνοία τους να είναι και η «αχίλλειος πτέρνα» τους αφού δίνει έμμεσα στην Ρωσία το ενεργειακό πλεονέκτημα).

Επί παραδείγματι, η Γερμανία έχει δεσμευτεί για μείωση κατά 40% των εκπομπών άνθρακα σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 έως το 2020. Ομοίως και οι ΗΠΑ υπό την προεδρία Ομπάμα, έβαλαν στόχο την μείωση εκπομπών άνθρακα κατά 20% μέχρι το 2020 και κατά 80% μέχρι το 2050, αν και ο νυν Πρόεδρος Τράμπ έχει πάρει αποστάσεις από την συμφωνία αυτή χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα τις διατηρήσει. Αυτές οι δεσμεύσεις εντάσσονται στην γενικότερη ατζέντα της κλιματικής αλλαγής (της οποίας οι απώτεροι σκοποί έχουν αμφισβητηθεί από πολλούς επιστήμονες και μη) που προωθείται από υπερεθνικά κέντρα αλλά αυτό δεν θα εξεταστεί εδώ. Ούτε και θα αναλυθεί το κατά πόσο είναι λογικό στο βωμό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας να θυσιάζονται λαοί και να πυροδοτούνται πολεμικές συρράξεις οι οποίες δυνητικά μπορούν να μετεξελιχθούν σε παγκόσμιες.

Επίλογος

Συμπερασματικά, ένα είναι σίγουρο: ότι η αυξανόμενη αστάθεια στην Ανατολική Μεσόγειο, συντελεί σε τεκτονικές αλλαγές που οφείλουν να μας διατηρούν σε διαρκή επαγρύπνηση. Αυτό βέβαια δεν πρέπει να μας καθηλώσει σε έναν παραλυτικό πασιφισμό ούτε και σε εσωστρεφή μεμψιμοιρία, αντιθέτως οφείλει να μας ενεργοποιήσει το αγωνιστικό φρόνημα, την τόλμη, την δημιουργική εξωστρέφεια και να μας αφυπνίσει το καθήκον και το χρέος στην πατρίδα.

Δύο λέξεις-αρχές σχεδόν ξεχασμένες, που υπήρξαν η κινητήριος δύναμη της ιστορίας και του πολιτισμού μας. Η Ελλάδα έχει περάσει πολύ χειρότερα και πάντοτε κατόρθωνε να επιβιώνει. Αν κρατήσουμε τις αξίες και την πίστη μας που μας στήριξαν στο παρελθόν, απεμπολώντας τις ακροσφαλείς και βαραθρώδεις επιταγές της μετανεωτερικότητας και του νεοραγιαδισμού, τότε έχουμε λόγους για να ελπίζουμε. Λόγους που η ιστορία μας, επιβεβαιώνει πανηγυρικά.

Analyst


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση