Πατώντας πάνω σε δύο βάρκες, ο πρόεδρος της Τουρκίας κρατά στα χέρια του τρεις “βόμβες”

Του Γιώργου Σκαφιδά

«Τζογαδόρος» της διεθνούς πολιτικής σκηνής, με πολλούς (και αντικρουόμενους) ανοιχτούς λογαριασμούς εκατέρωθεν των τουρκικών συνόρων, ο Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται εν έτει 2018 να πατάει πάνω σε δύο βάρκες, εν μέσω γεωπολιτικής φουρτούνας, κρατώντας στα χέρια του τρεις βόμβες, έτοιμες να εκραγούν ανά πάσα στιγμή.

Η φουρτούνα εκτυλίσσεται στα ευρύτερα νερά της Ανατολικής Μεσογείου, με επίκεντρο τη Συρία και προεκτάσεις στη Μέση Ανατολή. Οι βάρκες είναι η μία ρωσική και η άλλη αμερικανική.

Όσο για τις τρεις βόμβες: Προσφυγικό, τουρκική οικονομία (υπό το βάρος των καλούμενων Erdoganomics) και τουρκική επιθετικότητα κινδυνεύουν να σκάσουν, γυρνώντας μπούμερανγκ κατά του Τούρκου προέδρου.

Μάλιστα όλα τα παραπάνω (τα μεταφορικώς νοούμενα ως βόμβες, βάρκες και φουρτούνες), λειτουργούν αλληλένδετα, μεγιστοποιώντας το μέγεθος ενός ενδεχόμενου ναυαγίου για τον Ερντογάν στο δρόμο προς τις επόμενες κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις (προεδρικές, βουλευτικές, τοπικές), είτε εκείνες διεξαχθούν κανονικά το 2019 όπως είναι προγραμματισμένο, είτε πρόωρα το φθινόπωρο (ενδεχομένως το Νοέμβριο) του 2018.

Ο ηγέτης των εθνικιστών (MHP) τάχθηκε ανοιχτά υπέρ της διεξαγωγής πρόωρων εκλογών, προεδρικών και βουλευτικών, στα τέλη του ερχόμενου Αυγούστου (στις 26 του μήνα), στην επέτειο της Μάχης του Μαντζικέρτ που σηματοδοτεί και την απαρχή της ανόδου και εδραίωσης των Οθωμανών έναντι της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο υπουργός Οικονομίας Νιχάτ Ζεϊμπεκτσί έσπευσε να επικροτήσει την πρόταση Μπαχτσελί, υποστηρίζοντας ότι πιθανές πρόωρες κάλπες θα έκαναν καλό στην τουρκική οικονομία. Ο χρόνος, σε κάθε περίπτωση, μετράει αντίστροφα για τον Ερντογάν, με τον κίνδυνο «εκρήξεων» να ελλοχεύει.

ΣΥΡΙΑ και ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ

Στο μέτωπο της Συρίας, η ευκολία-ετοιμότητα με την οποία το τουρκικό καθεστώς έσπευσε να επικροτήσει τα συντονισμένα δυτικά πλήγματα Αμερικανών, Γάλλων και Βρετανών κατά του Άσαντ, έρχεται να επαναβεβαιώσει το βαθμό της τουρκικής αναξιοπιστίας, αυτήν τη φορά απέναντι στη Μόσχα.

Ο ίδιος ο Τούρκος αντιπρόεδρος, Μπεκίρ Μποζντάγ, παραδέχτηκε άλλωστε προ ημερών ότι η Άγκυρα «έχει διαφορετικές πολιτικές από εκείνες του Ιράν και της Ρωσίας» στην περιοχή.

Ο Ερντογάν έχει κάνει, όμως, το τελευταίο διάστημα ανοίγματα προς τη Ρωσία που έχουν ενισχύσει το βαθμό εξάρτησης της Άγκυρας από τη Μόσχα, κυρίως σε ενεργειακό αλλά και σε στρατιωτικό επίπεδο.

Οι Τούρκοι κατάφεραν να «πάρουν» το Αφρίν απλώς και μόνο επειδή τους το επέτρεψαν οι Ρώσοι. Κατά τον ίδιο τρόπο, θα μπορούσαν και να το χάσουν. Η Μόσχα, άλλωστε, ήδη έστειλε το μήνυμα ότι το Αφρίν θα έπρεπε να επιστρέψει υπό τον έλεγχο των δυνάμεων του Άσαντ.

Την ίδια ώρα, τόσο ο Άσαντ, όσο και οι Κούρδοι αντιμετωπίζουν τον Ερντογάν ως έναν από τους χειρότερους εχθρούς τους, όπερ σημαίνει ότι δεν πρόκειται να του χαριστούν. Μάλλον το αντίθετο.

Κι όλα αυτά, ενώ η Δύση δείχνει πλέον να συζητάει, εμμέσως πλην σαφώς, το ενδεχόμενο παραμονής του Ασαντ στην εξουσία, εάν έτσι πρόκειται να επιτευχθεί μια πολιτική λύση στο συριακό δράμα.

Στο ίδιο πλαίσιο, οι Αμερικανοί είναι σαφές ότι εμπιστεύονται πια τους Κούρδους πολύ περισσότερο από όσο εμπιστεύονται την Άγκυρα. Εάν ισχύσουν, μάλιστα, όσα προβλέπονται στον προϋπολογισμό του αμερικανικού Πενταγώνου για το 2019, τότε οι Αμερικανοί προορίζουν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια για τη στήριξη των Κούρδων (YPG) που μάχονται στη βόρεια Συρία προς μεγάλη φυσικά απογοήτευση της Άγκυρας που θεωρεί το YPG συνώνυμο του PKK.

Οι Γάλλοι έχουν, επίσης, έρθει σε ρήξη με την Τουρκία το τελευταίο διάστημα, αναφορικά με τις εξελίξεις στη βόρεια Συρία. Ήταν ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν που συναντήθηκε πρόσφατα με αντιπροσωπεία των Κούρδων της Συρίας (YPG), αποτίοντας μάλιστα φόρο τιμής στους αγώνες τους ενάντια στο ISIS, χαιρετίζοντας ως «σταθεροποιητικό» το ρόλο τους στη βόρεια Συρία, και εκφράζοντας την πρόθεση να μεσολαβήσει ανάμεσα σε εκείνους και την Άγκυρα. Ο Ερντογάν προφανώς δεν χάρηκε. Κάθε άλλο μάλιστα.

Υπενθυμίζεται, άλλωστε, ότι οι Τούρκοι έχουν πλέον στήσει και διατηρούν στρατιωτικά φυλάκια εντός των συριακών εδαφών, από τα οποία θα μπορούσαν να όμως να εκδιωχθούν ανάλογα με τις εξελίξεις.

Ο Τούρκος πρόεδρος έχει, ωστόσο, ανοιχτούς λογαριασμούς και με άλλους γείτονες: με την Αίγυπτο του Σίσι στον οποίο έχει επιτεθεί επανειλημμένως παίρνοντας θέση υπέρ της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, αλλά και με το Ισραήλ το οποίο λατρεύει να κατηγορεί για όλα τα δεινά της Μέσης Ανατολής.

Ακόμη και στη Σύνοδο Κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου που πραγματοποιήθηκε προ ημερών στην πόλη Νταχράν της Σαουδικής Αραβίας, ακούστηκαν φωνές που καταδίκαζαν την τουρκική επιθετικότητα όπως εκείνη εκδηλώνεται στα εδάφη της Συρίας και του Βορείου Ιράκ.

Όσο για τον άξονα Ρωσίας-Ιράν-Τουρκίας-Κατάρ που είχε αρχίσει να αποκτάει χαρακτηριστικά κοινού μετώπου από το περασμένο καλοκαίρι, κι αυτός δείχνει πλέον να κλονίζεται. Ο εμίρης του Κατάρ επισκέφθηκε προ ημερών τις ΗΠΑ, προετοιμάζοντας το έδαφος για συμφωνίες πολλών δισ. δολ. με την Ουάσιγκτον, μεταξύ άλλων και στο στρατιωτικό τομέα.

ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ

Αλλά και στο Προσφυγικό, το οποίο έχει χρησιμοποιήσει ως εκβιαστικό χαρτί ενάντια στην ΕΕ διεκδικώντας ποικίλα ανταλλάγματα-πεσκέσια (δισ. ευρώ οικονομικής βοήθειας, βίζα, πολιτική ανοχή, εκδόσεις Τούρκων αντιφρονούντων κ.α.), ο Ερντογάν δείχνει πλέον εγκλωβισμένος. Οι πρόσφυγες στην Τουρκία προσεγγίζουν σήμερα τα 4,5 εκατ. Από αυτούς, τα 3,4 εκατ. είναι καταγεγραμμένοι Σύροι, και οι 300.000 με 400.000 είναι «αδήλωτοι» Σύροι, ενώ υπάρχουν και άλλοι 500.000 άνθρωποι κυρίως από Αφγανιστάν, Ιράκ και Ιράν.

Ο Ερντογάν εμφανίζεται εν έτει 2018 να θέλει να ξεφορτωθεί μέρος των προσφύγων. Έλα όμως που οι πρόσφυγες δεν θέλουν να φύγουν. Σε ποσοστό μεγαλύτερο του 74%, οι Σύροι δηλώνουν ότι θέλουν μείνουν στην Τουρκία και να αποκτήσουν την τουρκική υπηκοότητα (δημοσκόπηση INGEV Foundation/Ipsos), όπως σημειώνει σε πρόσφατο δημοσίευμά της η Washington Post.

Σε ανάλογο πνεύμα, το 72% των Σύρων προσφύγων εμφανίζεται να νιώθει «κοντά» ή «πολύ κοντά» στην τουρκική κοινωνία, και το 80% αυτών να θεωρεί ότι μπορεί να ενσωματωθεί στη χώρα, σύμφωνα με τη μη-κυβερνητική οργάνωση «International Crisis Group ICG».

Η Τουρκία εισέρχεται, όμως, σε προεκλογική περίοδο και οι δημοσκοπήσεις παρουσιάζουν την τουρκική κοινή γνώμη (κυρίως σε μεγάλες πόλεις όπως είναι η Κων/πολη και η Σμύρνη) να διάκειται αρνητικά απέναντι στους εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία.

Οι Τούρκοι εμφανίζονται σε ποσοστό 78% να θεωρούν ότι οι Σύροι καθιστούν την Τουρκία λιγότερο ασφαλή, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση (με τίτλο «Turkey’s Syrian Refugees: Defusing Metropolitan Tensions») της ΜΚΟ «International Crisis Group ICG».

Οι ψηφοφόροι όλων των κοινοβουλευτικών κομμάτων δείχνουν, στην πλειονότητά τους, να ανησυχούν για την παρουσία τόσο πολλών Σύρων στη χώρα: το 61% του ισλαμοσυντηρητικού AKP, το 70% του εθνικιστικού MHP, του 69% του κεμαλικού CHP και το 65% του φιλοκουρδικού HDP.

Ο Ερντογάν θα πρέπει να φανεί ότι συμμερίζεται τις ανησυχίες των ψηφοφόρων, στο δρόμο προς τις επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις (προεδρικές, βουλευτικές, τοπικές), είτε αυτές γίνουν το 2019 όπως είναι προγραμματισμένο, είτε πρόωρα το Νοέμβριο του 2018 όπως φημολογείται.

Θα πρέπει, επίσης, να ανακτήσει εκλογικά και όλες τις μεγάλες πόλεις που είχε χάσει στο δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση τον Απρίλιο του 2017.

Το Προσφυγικό επιδρά όμως αρνητικά, επηρεάζοντας το κλίμα στις μεγάλες πόλεις σε βάρος του Ερντογάν.

Κων/πολη, Άγκυρα και Σμύρνη φιλοξενούν περίπου το 23% των Σύρων προσφύγων. Μόνο στην Κων/πολη, ο αριθμός των Σύρων ξεπερνάει τις 700.000 και φαίνεται να δημιουργεί ρήγματα στον κοινωνικό ιστό. Πολλοί ντόπιοι, κυρίως Κούρδοι και Αλεβίτες (άνθρωποι δηλαδή που έχουν στοχοποιηθεί από τον Ερντογάν), θεωρούν ότι οι Σύροι τους στερούν τις δουλειές, τα επιδόματα, τα σπίτια, την πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες οι οποίες έχουν ούτως ή άλλως αποδεκατιστεί και υπολειτουργούν μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016.

Στο μέτωπο της απασχόλησης, μόλις 15.000 Σύροι έχουν αποκτήσει επισήμως άδειες απασχόλησης στην Τουρκία, ενώ 750.000 με 900.000 εργάζονται «μαύρα», όπως όμως και εκατομμύρια Τούρκοι πολίτες, πολλοί από τους οποίους πλέον θεωρούν ότι απειλούνται από τους χαμηλόμισθους Σύρους.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Και κάπου εδώ, είναι που έρχεται η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας να αυξήσει κατακόρυφα της ανησυχίες.

Ο οίκος αξιολόγησης «Moody’s», ο ίδιος που είχε υποβαθμίσει στις αρχές Μαρτίου την τουρκική οικονομία, επανήλθε προ ημερών προειδοποιώντας ότι η εμμονή του Ερντογάν να κρατήσει με κάθε τρόπο ψηλά τους ρυθμούς ανάπτυξης στην Τουρκία… εν όψει εκλογών, δημιουργεί μια «τεταμένη κατάσταση» στη χώρα.

Η τουρκική λίρα συνεχίζει να υποχωρεί σε νέα βάθη-ρεκόρ έναντι του δολαρίου (με την ισοτιμία δολαρίου-λίρας να διαμορφώνεται στο 1 προς 4,1). Μόνο μέσα στο 2018, έχει υποχωρήσει κατά 9,4% έναντι του δολαρίου, και κατά 5,2% έναντι του ευρώ.

Για μια χώρα όπως είναι η Τουρκία, το εμπορικό έλλειμμα της οποίας ανήλθε σε 77,1 δισ. δολ. το 2017 (που εισάγει δηλαδή πολύ περισσότερα από όσα εξάγει), η καταβαράθρωση της λίρας ισοδυναμεί με αυτόματη διόγκωση των ελλειμμάτων.

Κατά τα λοιπά, ο πληθωρισμός καλπάζει σε διψήφια επίπεδα (10,2%), πολλαπλάσια σε σύγκριση με το μέσο όρο των αναπτυσσόμενων χωρών. Η ανεργία κυμαίνεται σε υψηλό δεκαμήνου, προσεγγίζοντας το 11% τον περασμένο Ιανουάριο, ενώ ειδικά η ανεργία στους νέους αγγίζει το 20% κινούμενη επίσης σε ανοδική τροχιά. Η καταναλωτική εμπιστοσύνη χάνει μονάδες, ο κατασκευαστικός κλάδος έχει πληγεί, και ο Ερντογάν βρίσκεται στα κεραμίδια να απειλεί τους ξένους επενδυτές ακόμη και με… απέλαση.

Έθνος


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση